Exuit implicitum tenebris umentibus orbem Oceano prolata dies, genitorque coruscae lucis adhuc hebetem vicina nocte levabat et nondum excusso rorantem lampada ponto. et iam punicea nudatum pectora palla insignemque ipsis, quae prima invaserat, armis Aeaciden--quippe aura vocat cognataque suadent aequora--prospectant cuncti iuvenemque ducemque nil ausi meminisse pavent; sic omnia visu mutatus rediit, ceu numquam Scyria passus litora Peliacoque rates escendat ab antro. tunc ex more deis--ita namque monebat Ulixes-- aequoribusque austrisque litat fluctuque sub ipso caeruleum regem tauro veneratur avumque Nerea: vittata genetrix placata iuvenca. hic spumante salo iaciens tumida exta profatur: 'Paruimus, genetrix, quamquam haut toleranda iuberes, paruimus nimium: bella ad Troiana ratesque Argolicas quaesitus eo.' sic orsus et alno insiluit penitusque Noto stridente propinquis abripitur terris: et iam ardua ducere nubes incipit et longo Scyros discedere ponto. Turre procul summa lacrimis comitata sororum commissumque tenens et habentem nomina Pyrrhum pendebat coniunx oculisque in carbasa fixis ibat et ipsa freto, et puppem iam sola videbat. ille quoque obliquos dilecta ad moenia vultus declinat viduamque domum gemitusque relictae cogitat: occultus sub corde renascitur ardor datque locum virtus. sentit Laertius heros maerentem et placidis adgressus flectere dictis: 'Tene' inquit, 'magnae vastator debite Troiae, quem Danaae classes, quem divum oracula poscunt, erectumque manet reserato in limine Bellum, callida femineo genetrix violavit amictu commisitque illis tam grandia furta latebris speravitque fidem? nimis o suspensa nimisque mater! an haec tacita virtus torperet in umbra, quae vix audito litui clangore refugit et Thetin et comites et quos suppresserat ignes? nec nostrum est, quod in arma venis sequerisque precantis; venisses--' dixit; quem talibus occupat heros Aeacius: 'Longum resides exponere causas maternumque nefas; hoc excusabitur ense Scyros et indecores, fatorum crimina, cultus. tu potius, dum lene fretum Zephyroque fruuntur carbasa, quae Danais tanti primordia belli, ede: libet iustas hinc sumere protinus iras.' Hic Ithacus paulum repetito longius orsu: 'Fertur in Hectorea, si talia credimus, Ida electus formae certamina solvere pastor sollicitas tenuisse deas, nec torva Minervae ora nec aetherii sociam rectoris amico lumine, sed solam nimium vidisse Dionen. atque adeo lis illa tuis exorta sub antris concilio superum, dum Pelea dulce maritat Pelion, et nostris iam tunc promitteris armis. ira quatit victas; petit exitialia iudex praemia; raptori faciles monstrantur Amyclae. ille Phrygas lucos, matris penetralia caedit turrigerae veritasque solo procumbere pinus praecipitat terrasque freto delatus Achaeas hospitis Atridae--pudet heu miseretque potentis Europae!--spoliat thalamos, Helenaque superbus navigat et captos ad Pergama devehit Argos. inde dato passim varias rumore per urbes, undique inexciti sibi quisque et sponte coimus ultores: quis enim inlicitis genialia rumpi pacta dolis facilique trahi conubia raptu ceu pecus armentumve aut vilis messis acervos perferat? haec etiam fortes iactura moveret. non tulit insidias divum imperiosus Agenor mugitusque sacros et magno numine vectam quaesiit Europen aspernatusque Tonantem est ut generum; raptam Scythico de litore prolem non tulit Aeetes ferroque et classe secutus semideos reges et ituram in sidera puppim: nos Phryga semivirum portus et litora circum Argolica incesta volitantem puppe feremus? usque adeo nusquam arma et equi, fretaque invia Grais? quid si nunc aliquis patriis rapturus ab oris Deidamian eat viduaque e sede revellat attonitam et magni clamantem nomen Achillis?' illius ad capulum rediit manus ac simul ingens inpulit ora rubor; tacuit contentus Ulixes. Excipit Oenides: 'Quin, o dignissima caeli progenies, ritusque tuos elementaque primae indolis et, valida mox accedente iuventa, quae solitus laudum tibi semina pandere Chiron virtutisque aditus, quas membra augere per artes, quas animum, sociis multumque faventibus edis? sit pretium longas penitus quaesisse per undas Scyron et his primum me arma ostendisse lacertis.' Quem pigeat sua facta loqui? tamen ille modeste incohat, ambiguus paulum propiorque coacto: 'Dicor et in teneris et adhuc reptantibus annis, Thessalus ut rigido senior me monte recepit, non ullos ex more cibos hausisse nec almis uberibus satiasse famem, sed spissa leonum viscera semianimisque lupae traxisse medullas. haec mihi prima Ceres, haec laeti munera Bacchi, sic dabat ille pater. mox ire per invia secum lustra gradu maiore trahens visisque docebat adridere feris nec fracta ruentibus undis saxa nec ad vastae trepidare silentia silvae. iam tunc arma manu, iam tunc cervice pharetrae, et ferri properatus amor durataque multo sole geluque cutis; tenero nec fluxa cubili membra, sed ingenti saxum commune magistro. vix mihi bissenos annorum torserat orbes vita rudis, volucris cum iam praevertere cervos et Lapithas cogebat equos praemissaque cursu tela sequi; saepe ipse gradu me praepete Chiron, dum velox aetas, campis admissus agebat omnibus, exhaustumque vago per gramina passu laudabat gaudens atque in sua terga levabat. saepe etiam primo fluvii torpore iubebar ire supra glaciemque levi non frangere planta. hoc puerile decus. quid nunc tibi proelia dicam silvarum et saevo vacuos iam murmure saltus? numquam ille inbelles Ossaea per avia dammas sectari aut timidas passus me cuspide lyncas sternere, sed tristes turbare cubilibus ursos fulmineosque sues, et sicubi maxima tigris aut seducta iugis fetae spelunca leaenae. ipse sedens vasto facta exspectabat in antro, si sparsus nigro remearem sanguine; nec me ante nisi inspectis admisit ad oscula telis. iamque et ad ensiferos vicina pube tumultus aptabar, nec me ulla feri Mavortis imago praeteriit. didici, quo Paeones arma rotatu, quo Macetae sua gaesa citent, quo turbine contum Sauromates falcemque Getes arcumque Gelonus tenderet et flexae Balearicus actor habenae quo suspensa trahens libraret vulnera tortu inclusumque suo distingueret aera gyro. vix memorem cunctos, etsi bene gessimus, actus. nunc docet ingentes saltu me iungere fossas, nunc caput aerii scandentem prendere montis, quo fugitur per plana gradu, simulacraque pugnae excipere inmissos curvato umbone molares ardentesque intrare casas peditemque volantis sistere quadriiugos. memini, rapidissimus ibat imbribus adsiduis pastus nivibusque solutis Sperchios vivasque trabes et saxa ferebat, cum me ille immissum, qua saevior impetus undae, stare iubet contra tumidosque repellere fluctus, quos vix ipse gradu totiens obstante tulisset. stabam equidem, sed me referebat concitus amnis et latae caligo fugae; ferus ille minari desuper incumbens verbisque urgere pudorem. nec nisi iussus abi: sic me sublimis agebat gloria, nec duri tanto sub teste labores. nam procul Oebalios in nubila condere discos et liquidam nodare palen et spargere caestus, ludus erat requiesque mihi; nec maior in istis sudor, Apollineo quam fila sonantia plectro cum quaterem priscosque virum mirarer honores. quin etiam sucos atque auxiliantia morbis gramina, quo nimius staret medicamine sanguis, quid faciat somnos, quid hiantia vulnera claudat, quae ferro cohibenda lues, quae cederet herbis, edocuit monitusque sacrae sub pectore fixit iustitiae, qua Peliacis dare iura verenda gentibus atque suos solitus pacare biformes. hactenus annorum, comites, elementa meorum et memini et meminisse iuvat: scit cetera mater.'
1