Thyestis Vmbra Opaca linquens Ditis inferni loca, adsum profundo Tartari emissus specu, incertus utras oderim sedes magis: fugio Thyestes inferos, superos fugo. En horret animus et pauor membra excutit: uideo paternos, immo fraternos lares. hoc est uetustum Pelopiae limen domus; hinc auspicari regium capiti decus mos est Pelasgis, hoc sedent alti toro quibus superba sceptra gestantur manu, locus hic habendae curiae—hic epulis locus. Libet reuerti. nonne uel tristes lacus incolere satius? nonne custodem Stygis trigemina nigris colla iactantem iubis * * * * * 14a ubi ille celeri corpus euinctus rotae in se refertur, ubi per aduersum irritus redeunte totiens luditur saxo labor, ubi tondet ales auida fecundum iecur, et inter undas feruida exustus siti aquas fugaces ore decepto appetit poenas daturus caelitum dapibus graues? Sed ille nostrae pars quota est culpae senex? reputemus omnes quos ob infandas manus quaesitor urna Gnosius uersat reos: uincam Thyestes sceleribus cunctos meis. a fratre uincar? liberis plenus tribus in me sepultis? uiscera exedi mea. Nec hactenus Fortuna maculauit patrem, sed maius aliud ausa commisso scelus gnatae nefandos petere concubitus iubet. non pauidus hausi dicta, sed cepi nefas. ergo ut per omnis liberos irem parens, coacta fatis gnata fert utero graui me patre dignum. uersa natura est retro: auo parentem, pro nefas, patri uirum, gnatis nepotes miscui—nocti diem. Sed sera tandem respicit fessos malis post fata demum sortis incertae fides: rex ille regum, ductor Agamemnon ducum, cuius secutae mille uexillum rates Iliaca uelis maria texerunt suis, post decima Phoebi lustra deuicto Ilio adest—daturus coniugi iugulum suae. Iam iam natabit sanguine alterno domus: enses secures tela, diuisum graui ictu bipennis regium uideo caput; iam scelera prope sunt, iam dolus caedes cruor— parantur epulae. causa natalis tui, Aegisthe, uenit. quid pudor uultus grauat? quid dextra dubio trepida consilio labat? quid ipse temet consulis torques rogas, an deceat hoc te? respice ad patrem: decet. Sed cur repente noctis aestiuae uices hiberna longa spatia producunt mora, aut quid cadentes detinet stellas polo? Phoebum moramur. redde iam mundo diem. [Chorvs] O regnorum magnis fallax Fortuna bonis, in praecipiti dubioque locas excelsa nimis. Numquam placidam sceptra quietem certumue sui tenuere diem: alia ex aliis cura fatigat uexatque animos noua tempestas. non sic Libycis Syrtibus aequor furit alternos uoluere fluctus, non Euxini turget ab imis commota uadis unda niuali uicina polo, ubi caeruleis immunis aquis lucida uersat plaustra Bootes, ut praecipites regum casus Fortuna rotat. metui cupiunt metuique timent, non nox illis alma recessus praebet tutos, non curarum somnus domitor pectora soluit. Quas non arces scelus alternum dedit in praeceps? impia quas non arma fatigant? iura pudorque et coniugii sacrata fides fugiunt aulas; sequitur tristis sanguinolenta Bellona manu quaeque superbos urit Erinys, nimias semper comitata domos, quas in planum quaelibet hora tulit ex alto. Licet arma uacent cessentque doli, sidunt ipso pondere magna ceditque oneri fortuna suo: uela secundis inflata Notis uentos nimium timuere suos; nubibus ipsis inserta caput turris pluuio uapulat Austro, densasque nemus spargens umbras annosa uidet robora frangi; feriunt celsos fulmina colles, corpora morbis maiora patent, et cum in pastus armenta uagos uilia currant, placet in uulnus maxima ceruix: quidquid in altum Fortuna tulit, ruitura leuat. Modicis rebus longius aeuum est: felix mediae quisquis turbae sorte quietus aura stringit litora tuta timidusque mari credere cumbam remo terras propiore legit. [Clytemestra] Quid, segnis anime, tuta consilia expetis? quid fluctuaris? clausa iam melior uia est. licuit pudicos coniugis quondam toros et sceptra casta uidua tutari fide; periere mores ius decus pietas fides et qui redire cum perit nescit pudor; da frena et omnem prona nequitiam incita: per scelera semper sceleribus tutum est iter. Tecum ipsa nunc euolue femineos dolos, quod ulla coniunx perfida atque impos sui amore caeco, quod nouercales manus ausae, quod ardens impia uirgo face Phasiaca fugiens regna Thessalica trabe: ferrum, uenena—uel Mycenaeas domos coniuncta socio profuge furtiua rate. Quid timida loqueris furta et exilium et fugas? soror ista fecit: te decet maius nefas. [Nvtrix] Regina Danaum et inclitum Ledae genus, quid tacita uersas quidue consilii impotens tumido feroces impetus animo geris? licet ipsa sileas, totus in uultu est dolor. proin quidquid est, da tempus ac spatium tibi: quod ratio non quit, saepe sanauit mora. [Cl.] Maiora cruciant quam ut moras possim pati; flammae medullas et cor exurunt meum; mixtus dolori subdidit stimulos timor; inuidia pulsat pectus, hinc animum iugo premit cupido turpis et uinci uetat; et inter istas mentis obsessae faces fessus quidem et deiectus et pessumdatus pudor rebellat. fluctibus uariis agor, ut, cum hinc profundum uentus, hinc aestus rapit, incerta dubitat unda cui cedat malo. proinde omisi regimen e manibus meis: quocumque me ira, quo dolor, quo spes feret, hoc ire pergam; fluctibus dedimus ratem. ubi animus errat, optimum est casum sequi. [Nvt.] Caeca est temeritas quae petit casum ducem. [Cl.] Cui ultima est fortuna, quid dubiam timet? [Nvt.] Tuta est latetque culpa, si pateris, tua. [Cl.] Perlucet omne regiae uitium domus. [Nvt.] Piget prioris et nouum crimen struis? [Cl.] Res est profecto stulta nequitiae modus. [Nvt.] Quod metuit auget qui scelus scelere obruit. [Cl.] Et ferrum et ignis saepe medicinae loco est. [Nvt.] Extrema primo nemo temptauit loco. [Cl.] Rapienda rebus in malis praeceps uia est. [Nvt.] At te reflectat coniugi nomen sacrum. [Cl.] Decem per annos uidua respiciam uirum? [Nvt.] Meminisse debes sobolis ex illo tuae. [Cl.] Equidem et iugales filiae memini faces et generum Achillem: praestitit matri fidem. [Nvt.] Redemit illa classis immotae moras et maria pigro fixa languore impulit. [Cl.] Pudet doletque: Tyndaris, caeli genus, lustrale classi Doricae peperi caput! reuoluit animus uirginis thalamos meae quos ille dignos Pelopia fecit domo, cum stetit ad aras ore sacrifico pater quam nuptialis! horruit Calchas suae responsa uocis et recedentes focos. o scelera semper sceleribus uincens domus: cruore uentos emimus, bellum nece! sed uela pariter mille fecerunt rates? non est soluta prospero classis deo; eiecit Aulis impias portu rates. Sic auspicatus bella non melius gerit: amore captae captus, immotus prece Zminthea tenuit spolia Phoebei senis, ardore sacrae uirginis iam tum furens. non illum Achilles flexit indomitus minis, non ille solus fata qui mundi uidet (in nos fidelis augur, in captas leuis), non populus aeger et relucentes rogi; inter ruentis Graeciae stragem ultimam sine hoste uictus marcet ac Veneri uacat reparatque amores; neue desertus foret a paelice umquam barbara caelebs torus, ablatam Achilli diligit Lyrnesida nec rapere puduit e sinu auulsam uiri— en Paridis hostem! nunc nouum uulnus gerens amore Phrygiae uatis incensus furit, et post tropaea Troica ac uersum Ilium captae maritus remeat et Priami gener. Accingere, anime: bella non leuia apparas. scelus occupandum est; pigra, quem expectas diem? Pelopia Phrygiae sceptra dum teneant nurus? an te morantur uirgines uiduae domi patrique Orestes similis? horum te mala uentura moueant, turbo quis rerum imminet. quid, misera, cessas? [en adest gnatis tuis furens nouerca] per tuum, si aliter nequit, latus exigatur ensis et perimat duos; misce cruorem, perde pereundo uirum: mors misera non est commori cum quo uelis. [Nvt.] Regina, frena temet et siste impetus et quanta temptes cogita: uictor uenit Asiae ferocis, ultor Europae, trahit captiua Pergama et diu uictos Phrygas; hunc fraude nunc conaris et furto aggredi? quem non Achilles ense uiolauit fero, quamuis procacem toruus armasset manum, non melior Aiax morte decreta furens, non sola Danais Hector et bello mora, non tela Paridis certa, non Memnon niger, non Xanthus armis corpora immixta aggerens fluctusque Simois caede purpureos agens, non niuea proles Cycnus aequorei dei, non bellicoso Thressa cum Rheso phalanx, non picta pharetras et securigera manu peltata Amazon, hunc domi reducem paras mactare et aras caede maculare impia? Vltrix inultum Graecia hoc facinus feret? equos et arma classibusque horrens fretum propone et alto sanguine exundans solum et tota captae fata Dardaniae domus regesta Danais—comprime adfectus truces mentemque tibimet ipsa pacifica tuam. [Aegisthvs] Quod tempus animo semper ac mente horrui adest profecto, rebus extremum meis. quid terga uertis, anime? quid primo impetu deponis arma? crede perniciem tibi et dira saeuos fata moliri deos: oppone cunctis uile suppliciis caput, ferrumque et ignes pectore aduerso excipe, Aegisthe: non est poena sic nato mori. Tu nos pericli socia, tu, Leda sata, comitare tantum: sanguinem reddet tibi ignauus iste ductor ac fortis pater. sed quid trementis circuit pallor genas iacensque uultu languido optutus stupet? [Cl.] Amor iugalis uincit ac flectit retro, referimur illuc, unde non decuit prius abire; sed nunc casta repetatur fides, nam sera numquam est ad bonos mores uia: quem paenitet peccasse paene est innocens. [Ae.] Quo raperis amens? credis aut speras tibi Agamemnonis fidele coniugium? ut nihil subesset animo quod graues faceret metus, tamen superba et impotens flatu nimis Fortuna magno spiritus tumidos daret. grauis ille sociis stante adhuc Troia fuit: quid rere ad animum suapte natura trucem Troiam addidisse? rex Mycenarum fuit, ueniet tyrannus: prospera animos efferunt. Effusa circa paelicum quanto uenit turba apparatu! sola sed turba eminet tenetque regem famula ueridici dei. feresne thalami uicta consortem tui? at illa nolet. ultimum est nuptae malum palam maritam possidens paelex domum. nec regna socium ferre nec taedae sciunt. [Cl.] Aegisthe, quid me rursus in praeceps agis iramque flammis iam residentem incitas? permisit aliquid uictor in captam sibi: nec coniugem hoc respicere nec dominam decet. lex alia solio est, alia priuato in toro. quid, quod seueras ferre me leges uiro non patitur animus turpis admissi memor? det ille ueniam facile cui uenia est opus. [Ae.] Ita est? pacisci mutuam ueniam licet? ignota tibi sunt iura regnorum aut noua? nobis maligni iudices, aequi sibi, id esse regni maximum pignus putant, si quidquid aliis non licet solis licet. [Cl.] * * * 272a ignouit Helenae: iuncta Menelao redit quae Europam et Asiam paribus afflixit malis. [Ae.] Sed nulla Atriden Venere furtiua abstulit nec cepit animum coniugi obstrictum suae. iam crimen ille quaerit et causas parat. nil esse crede turpe commissum tibi: quid honesta prodest uita, flagitio uacans? ubi dominus odit, fit nocens, non quaeritur. Spartenne repetes spreta et Eurotan tuum patriasque sedes profuga? non dant exitum repudia regum: spe metus falsa leuas. [Cl.] Delicta nouit nemo nisi fidus mea. [Ae.] Non intrat umquam regium limen fides. [Cl.] Opibus merebor, ut fidem pretio obligem. [Ae.] Pretio parata uincitur pretio fides. [Cl.] Surgit residuus pristinae mentis pudor; quid obstrepis? quid uoce blandiloqua mala consilia dictas? scilicet nubam tibi, regum relicto rege, generosa exuli? [Ae.] Et cur Atrida uideor inferior tibi, gnatus Thyestae? [Cl.] Si parum est, adde et nepos. [Ae.] Auctore Phoebo gignor; haud generis pudet. [Cl.] Phoebum nefandae stirpis auctorem uocas, quem nocte subita frena reuocantem sua caelo expulistis? quid deos probro addimus? subripere doctus fraude geniales toros, quem Venere tantum scimus inlicita uirum, facesse propere ac dedecus nostrae domus asporta ab oculis: haec uacat regi ac uiro. [Ae.] Exilia mihi sunt haud noua; assueui malis. si tu imperas, regina, non tantum domo Argisue cedo: nil moror iussu tuo aperire ferro pectus aerumnis graue. [Cl.] Siquidem hoc cruenta Tyndaris fieri sinam. quae iuncta peccat debet et culpae fidem. secede mecum potius, ut rerum statum dubium ac minacem iuncta consilia explicent. [Chorvs] Canite, o pubes inclita, Phoebum! tibi festa caput turba coronat, tibi uirgineas laurum quatiens de more comas innuba fudit stirps Inachia. Tu quoque nostros, Thespias hospes, comitare choros, quaeque Erasini gelidos fontes, quaeque Eurotan, quaeque uirenti tacitum ripa bibis Ismenon, quam fatorum praescia Manto, sata Tiresia, Latonigenas monuit sacris celebrare deos. Arcus, uictor, pace relata, Phoebe, relaxa umeroque graues leuibus telis pone pharetras resonetque manu pulsa citata uocale chelys: nil acre uelim magnumque modis intonet altis, sed quale soles leuiore lyra flectere carmen simplex, lusus cum docta tuos Musa recenset. licet et chorda grauiore sones, quale canebas cum Titanas fulmine uictos uidere dei, uel cum montes montibus altis super impositi struxere gradus trucibus monstris, stetit imposita Pelion Ossa, pinifer ambos pressit Olympus. Ades, o magni, soror et coniunx, consors sceptri, regia Iuno: tua te colimus turba Mycenae, tu sollicitum supplexque tui numinis Argos sola tueris, tu bella manu pacemque geris; tu nunc laurus Agamemnonias accipe uictrix. Tibi multifora tibia buxo sollemne canit, tibi fila mouent docta puellae carmine molli, tibi uotiuam matres Graiae lampada iactant: ad tua coniunx candida tauri delubra cadet nescia aratri, nullo collum signata iugo. Tuque, o magni gnata Tonantis, incluta Pallas, quae Dardanias saepe petisti cuspide turres, te permixto matrona minor maiorque choro colit et reserat ueniente dea templa sacerdos: tibi nexilibus turba coronis redimita uenit, tibi grandaeui lassique senes compote uoto reddunt grates libantque manu uina trementi. Et te Triuiam nota memores uoce precamur: tu maternam sistere Delon, Lucina, iubes, huc atque illuc prius errantem Cyclada uentis; nunc iam stabilis fixa terras radice tenet, respuit auras religatque rates assueta sequi. tu Tantalidos funera matris uictrix numeras: stat nunc Sipyli uertice summo flebile saxum et adhuc lacrimas marmora fundunt antiqua nouas. colit impense femina uirque numen geminum. Tuque ante omnis, pater ac rector fulmine pollens, cuius nutu simul extremi tremuere poli, generis nostri, Iuppiter, auctor, cape dona libens abauusque tuam non degenerem respice prolem. Sed ecce, uasto concitus miles gradu manifesta properat signa laetitiae ferens (namque hasta summo lauream ferro gerit) fidusque regi semper Eurybates adest. [Evrybates] Delubra et aras caelitum et patrios lares post longa fessus spatia, uix credens mihi, supplex adoro. uota superis soluite: telluris altum remeat Argolicae decus tandem ad penates uictor Agamemnon suos. [Clytemestra] Felix ad aures nuntius uenit meas. ubinam petitus per decem coniunx mihi annos moratur? pelagus an terras premit? [Ev.] Incolumis, auctus gloria, laude inclitus reducem expetito litori impressit pedem. [Cl.] Sacris colamus prosperum tandem diem et si propitios attamen lentos deos. Tu pande uiuat coniugis frater mei et pande teneat quas soror sedes mea. [Ev.] Meliora uotis posco et obtestor deos: nam certa fari sors maris dubii uetat. ut sparsa tumidum classis excepit mare, ratis uidere socia non potuit ratem. quin ipse Atrides aequore immenso uagus grauiora pelago damna quam bello tulit remeatque uicto similis, exiguas trahens lacerasque uictor classe de tanta rates. [Cl.] Quis fare nostras hauserit casus rates aut quae maris fortuna dispulerit duces. [Ev.] Acerba fatu poscis, infaustum iubes miscere laeto nuntium. refugit loqui mens aegra tantis atque inhorrescit malis. [Cl.] Exprome: clades scire qui refugit suas grauat timorem; dubia plus torquent mala. [Ev.] Vt Pergamum omne Dorica cecidit face, diuisa praeda est, maria properantes petunt. iamque ense fessum miles exonerat latus, neglecta summas scuta per puppes iacent; ad militares remus aptatur manus omnisque nimium longa properanti mora est. signum recursus regia ut fulsit rate et clara laetum remigem monuit tuba, aurata primas prora designat uias aperitque cursus, mille quos puppes secent. Hinc aura primo lenis impellit rates adlapsa uelis; unda uix actu leui tranquilla Zephyri mollis afflatu tremit, splendetque classe pelagus et pariter latet. iuuat uidere nuda Troiae litora, iuuat relicti sola Sigei loca. properat iuuentus omnis adductos simul lentare remos, adiuuat uentos manu et ualida nisu bracchia alterno mouet. sulcata uibrant aequora et latera increpant dirimuntque canae caerulum spumae mare. Vt aura plenos fortior tendit sinus, posuere tonsas, credita est uento ratis fususque transtris miles aut terras procul, quantum recedunt uela, fugientes notat, aut bella narrat: Hectoris fortis minas currusque et empto redditum corpus rogo, sparsum cruore regis Herceum Iouem. tunc qui iacente reciprocus ludit salo tumidumque pando transilit dorso mare Tyrrhenus omni piscis exultat freto agitatque gyros et comes lateri adnatat, anteire naues laetus et rursus sequi; nunc prima tangens rostra lasciuit chorus, millesimam nunc ambit et lustrat ratem. iam litus omne tegitur et campi latent et dubia pereunt montis Idaei iuga; et uix (quod unum peruicax acies uidet) Iliacus atra fumus apparet nota. Iam lassa Titan colla releuabat iugo, in astra iam lux prona, iam praeceps dies: exigua nubes sordido crescens globo nitidum cadentis inquinat Phoebi iubar; suspecta uarius occidens fecit freta. nox prima caelum sparserat stellis, iacent deserta uento uela. tum murmur graue, maiora minitans, collibus summis cadit tractuque longo litus ac petrae gemunt; agitata uentis unda uenturis tumet: cum subito luna conditur, stellae latent; nec una nox est: densa tenebras obruit caligo et omni luce subducta fretum caelumque miscet. undique incumbunt simul rapiuntque pelagus infimo euersum solo aduersus Euro Zephyrus et Boreae Notus. sua quisque mittunt tela et infesti fretum emoliuntur, turbo conuoluit mare: Strymonius altas Aquilo contorquet niues Libycusque harenas Auster ac Syrtes agit, [nec manet in Austro; fit grauis nimbis Notus] imbre auget undas; Eurus orientem mouet Nabataea quatiens regna et Eoos sinus. quid rabidus ora Corus Oceano exerens? mundum reuelli sedibus totum suis ipsosque rupto crederes caelo deos decidere et atrum rebus induci chaos. uento resistit aestus et uentus retro aestum reuoluit; non capit sese mare: in astra pontus tollitur, caelum perit undasque miscent imber et fluctus suas. nec hoc leuamen denique aerumnis datur, uidere saltem et nosse quo pereant malo: premunt tenebrae lumina et dirae Stygis inferna nox est. excidunt ignes tamen et nube dirum fulmen elisa micat; miserisque lucis tanta dulcedo est malae: hoc lumen optant. Ipsa se classis premit et prora prorae nocuit et lateri latus. illam dehiscens pontus in praeceps rapit hauritque et alto redditam reuomit mari; haec onere sidit, illa conuulsum latus submittit undis, fluctus hanc decimus tegit; haec lacera et omni decore populato leuis fluitat nec illi uela nec tonsae manent nec rectus altas malus antemnas ferens, sed trunca toto puppis Ionio natat. Nil ratio et usus audet: ars cessit malis; tenet horror artus, omnis officio stupet nauita relicto, remus effugit manus. in uota miseros ultimus cogit timor eademque superos Troes et Danai rogant. quid fata possunt! inuidet Pyrrhus patri, Aiaci Vlixes, Hectori Atrides minor, Agamemno Priamo: quisquis ad Troiam iacet felix uocatur, cadere qui meruit gradu, quem fama seruat, uicta quem tellus tegit. 'Nil nobile ausos pontus atque undae ferent? ignaua fortes fata consument uiros? perdenda mors est? quisquis es, nondum malis satiate tantis, caelitum, tandem tuum numen serena: cladibus nostris daret uel Troia lacrimas. odia si durant tua placetque mitti Doricum exitio genus, quid hos simul perire nobiscum iuuat, quibus perimus? sistite infestum mare: uehit ista Danaos classis? et Troas uehit!' nec plura possunt: occupat uocem mare. Ecce alia clades. fulmine irati Iouis armata Pallas quidquid aut hasta minax aut aegide et furore Gorgoneo potest, hoc igne patrio temptat, et caelo nouae spirant procellae. solus inuictus malis luctatur Aiax. uela cogentem hunc sua tento rudente flamma perstrinxit cadens. libratur aliud fulmen: hoc toto impetu certum reducta Pallas excussit manu, imitata patrem. transit Aiacem et ratem ratisque partem secum et Aiacem tulit. nil ille motus, ardua ut cautes, salo ambustus extat, dirimit insanum mare fluctusque rumpit pectore et nauem manu complexus ignes traxit et caeco mari conlucet Aiax; omne resplendet fretum. Tandem occupata rupe furibundum intonat: 'superasse ~nunc pelagus atque ignes iuuat, uicisse caelum Palladem fulmen mare. non me fugauit bellici terror dei, [et Hectorem una solus et Martem tuli] Phoebea nec me tela pepulerunt gradu: cum Phrygibus istos uicimus—tene horream aliena inerti tela iaculantem manu? quid si ipse mittat?' plura cum auderet furens, tridente rupem subruit pulsam pater Neptunus imis exerens undis caput soluitque montem; quem cadens secum tulit terraque et igne uictus et pelago iacet. Nos alia maior naufragos pestis uocat. est humilis unda, scrupeis mendax uadis, ubi saxa rapidis clausa uerticibus tegit fallax Caphereus; aestuat scopulis fretum feruetque semper fluctus alterna uice. arx imminet praerupta quae spectat mare utrimque geminum: Pelopis hinc oras tui et Isthmon, arto qui recuruatus solo Ionia iungi maria Phrixeis uetat, hinc scelere Lemnon nobilem, hinc Anthedona tardamque ratibus Aulida: hanc arcem occupat Palamedis ille genitor et clarum manu lumen nefanda uertice e summo efferens in saxa ducit perfida classem face. haerent acutis rupibus fixae rates; has inopis undae breuia comminuunt uada, pars uehitur huius prima, pars scopulo sedet; hanc alia retro spatia relegentem ferit et fracta frangit. iam timent terram rates et maria malunt. cecidit in lucem furor: postquam litatum est Ilio, Phoebus redit et damna noctis tristis ostendit dies. [Cl.] Vtrumne doleam laeter an reducem uirum? remeasse laetor, uulnus et regni graue lugere cogor. redde iam Grais, pater altisona quatiens regna, placatos deos. nunc omne laeta fronde ueletur caput, sacrifica dulces tibia effundat modos et niuea magnas uictima ante aras cadat. Sed ecce, turba tristis incomptae comas Iliades adsunt, quas super celso gradu effrena Phoebas entheas laurus quatit. [Chorvs] Heu quam dulce malum mortalibus additum uitae dirus amor, cum pateat malis effugium et miseros libera mors uocet, portus aeterna placidus quiete. nullus hunc terror nec impotentis procella Fortunae mouet aut iniqui flamma Tonantis. pax alta nullos ciuium coetus timet aut minaces uictoris iras, non maria asperis insana Coris, non acies feras puluereamue nubem motam barbaricis equitum cateruis, non urbe cum tota populos cadentis hostica muros populante flamma indomitumque bellum. Solus seruitium perrumpet omne contemptor leuium deorum, qui uultus Acherontis atri, qui Styga tristem non tristis uidet audetque uitae ponere finem: par ille regi, par superis erit. o quam miserum est nescire mori! Vidimus patriam ruentem nocte funesta, cum Dardana tecta Dorici raperetis ignes. non illa bello uicta, non armis, ut quondam Herculea cecidit pharetra; quam non Pelei Thetidisque natus carusque Pelidae nimium feroci uicit, acceptis cum fulsit armis fuditque Troas falsus Achilles, aut cum ipse Pelides animos feroces sustulit luctu celeremque saltu Troades summis timuere muris, perdidit in malis extremum decus fortiter uinci: restitit annis Troia bis quinis unius noctis peritura furto. Vidimus simulata dona molis immensae Danaumque fatale munus duximus nostra creduli dextra tremuitque saepe limine in primo sonipes cauernis conditos reges bellumque gestans. et licuit dolos uersare ut ipsi fraude sua caderent Pelasgi: saepe commotae sonuere parmae tacitumque murmur percussit aures, ut fremuit male subdolo parens Pyrrhus Vlixi. Secura metus Troica pubes sacros gaudet tangere funes. hinc aequaeui gregis Astyanax, hinc Haemonio desponsa rogo ducunt turmas, haec femineas, ille uiriles. festae matres uotiua ferunt munera diuis, festi patres adeunt aras; unus tota est uultus in urbe; et, quod numquam post Hectoreos uidimus ignes, laeta est Hecabe. Quid nunc primum, dolor infelix, quidue extremum deflere paras? moenia diuum fabricata manu, diruta nostra? an templa deos super usta suos? non uacat istis lacrimare malis: te, magne parens, flent Iliades. uidi, uidi senis in iugulo telum Pyrrhi uix exiguo sanguine tingui. [Cassandra] Cohibete lacrimas omne quas tempus petet, Troades, et ipsae uestra lamentabili lugete gemitu funera: aerumnae meae socium recusant. cladibus questus meis remouete: nostris ipsa sufficiam malis. [Cho.] Lacrimas lacrimis miscere iuuat: magis exurunt quos secretae lacerant curae, iuuat in medium deflere suos. Nec tu, quamuis dura uirago patiensque mali, poteris tantas flere ruinas. non quae uerno mobile carmen ramo cantat tristis aedon Ityn in uarios modulata sonos, non quae tectis Bistonis ales residens summis impia diri furta mariti garrula narrat, lugere tuam poterit digne conquesta domum, licet ipse uelit clarus niueos inter olores Histrum cycnus Tanainque colens extrema loqui, licet alcyones Ceyca suum fluctu leuiter plangente sonent, cum tranquillo male confisae credunt iterum pelago audaces fetusque suos nido pauidae titubante fouent, non si molles imitata uiros tristis laceret bracchia tecum quae turritae turba parenti pectora rauco concita buxo ferit ut Phrygium lugeat Attin. non est lacrimis, Cassandra, modus, quia quae patimur uicere modum. Sed cur sacratas deripis capiti infulas? miseris colendos maxime superos putem. [Ca.] Vicere nostra iam metus omnis mala. equidem nec ulla caelites placo prece nec, si uelint saeuire, quo noceant habent. Fortuna uires ipsa consumpsit suas. quae patria restat, quis pater, quae iam soror? bibere tumuli sanguinem atque arae meum. quid illa felix turba fraterni gregis? exhausta nempe: regia miseri senes uacua relicti, totque per thalamos uident praeter Lacaenam ceteras uiduas nurus. tot illa regum mater et regimen Phrygum, fecunda in ignes Hecuba fatorum nouas experta leges induit uultos feros: circa ruinas rabida latrauit suas, Troiae superstes, Hectori, Priamo, sibi. [Cho.] Silet repente Phoebas et pallor genas creberque totum possidet corpus tremor; stetere uittae, mollis horrescit coma, anhela corda murmure incluso fremunt, incerta nutant lumina et uersi retro torquentur oculi, rursus immoti rigent. nunc leuat in auras altior solito caput graditurque celsa, nunc reluctantis parat reserare fauces, uerba nunc clauso male custodit ore maenas impatiens dei. [Ca.] Quid me furoris incitam stimulis noui, quid mentis inopem, sacra Parnasi iuga, rapitis? recede, Phoebe, iam non sum tua, extingue flammas pectori infixas meo. cui nunc uagor uesana? cui bacchor furens? iam Troia cecidit—falsa quid uates agor? Vbi sum? fugit lux alma et obscurat genas nox alta et aether abditus tenebris latet. sed ecce gemino sole praefulget dies geminumque duplices Argos attollit domus. Idaea cerno nemora: fatalis sedet inter potentes arbiter pastor deas. timete, reges, moneo, furtiuum genus: agrestis iste alumnus euertet domum. Quid ista uecors tela feminea manu destricta praefert? quem petit dextra uirum Lacaena cultu, ferrum Amazonium gerens? quae uersat oculos alia nunc facies meos? uictor ferarum colla sublimis iacet ignobili sub dente Marmaricus leo, morsus cruentos passus audacis leae. Quid me uocatis sospitem solam e meis, umbrae meorum? te sequor, tota pater Troia sepulte; frater, auxilium Phrygum terrorque Danaum, non ego antiquum decus uideo aut calentes ratibus exustis manus, sed lacera membra et saucios uinclo graui illos lacertos. te sequor, nimium cito congresse Achilli Troile; incertos geris, Deiphobe, uultus, coniugis munus nouae. iuuat per ipsos ingredi Stygios lacus, iuuat uidere Tartari saeuum canem auidique regna Ditis! haec hodie ratis Phlegethontis atri regias animas uehet, uictamque uictricemque. uos, umbrae, precor, iurata superis unda, te pariter precor: reserate paulum terga nigrantis poli, leuis ut Mycenas turba prospiciat Phrygum. spectate, miseri: fata se uertunt retro. Instant sorores squalidae, anguinea iactant uerbera, fert laeua semustas faces turgentque pallentes genae et uestis atri funeris exesa cingit ilia * * * * * 764a strepuntque nocturni metus et ossa uasti corporis corrupta longinquo situ palude limosa iacent. Et ecce, defessus senex ad ora ludentes aquas non captat oblitus sitim, maestus futuro funere. exultat et ponit gradus pater decoros Dardanus. [Cho.] Iam peruagatus ipse se fregit furor, caditque flexo qualis ante aras genu ceruice taurus uulnus incertum gerens. releuemus artus.—En deos tandem suos uictrice lauru cinctus Agamemnon adit, et festa coniunx obuios illi tulit gressus reditque iuncta concordi gradu. [Agamemnon] Tandem reuertor sospes ad patrios lares; o cara salue terra! tibi tot barbarae dedere gentes spolia, tibi felix diu potentis Asiae domina summisit manus. Quid ista uates corpus effusa ac tremens dubia labat ceruice? famuli, attollite, refouete gelido latice. iam recipit diem marcente uisu. Suscita sensus tuos: optatus ille portus aerumnis adest. festus dies est. [Ca.] Festus et Troiae fuit. [Ag.] Veneremur aras. [Ca.] Cecidit ante aras pater. [Ag.] Iouem precemur pariter. [Ca.] Herceum Iouem? [Ag.] Credis uidere te Ilium? [Ca.] Et Priamum simul. [Ag.] Hic Troia non est. [Ca.] Vbi Helena est, Troiam puta. [Ag.] Ne metue dominam famula. [Ca.] Libertas adest. [Ag.] Secura uiue. [Ca.] Mihi mori est securitas. [Ag.] Nullum est periclum tibimet. [Ca.] At magnum tibi. [Ag.] Victor timere quid potest? [Ca.] Quod non timet. [Ag.] Hanc fida famuli turba, dum excutiat deum, retinete ne quid impotens peccet furor. At te, pater, qui saeua torques fulmina pellisque nubes, sidera et terras regis, ad quem triumphi spolia uictores ferunt, et te sororem cuncta pollentis uiri, Argolica Iuno, pecore uotiuo libens Arabumque donis supplice et fibra colam. [Chorvs] Argos nobilibus nobile ciuibus, Argos iratae carum nouercae, semper ingentes educas alumnos, imparem aequasti numerum deorum: tuus ille bis seno meruit labore adlegi caelo magnus Alcides, cui lege mundi Iuppiter rupta roscidae noctis geminauit horas iussitque Phoebum tardius celeres agitare currus et tuas lente remeare bigas, candida Phoebe. * * * rettulitque pedem nomen alternis stella quae mutat seque mirata est Hesperum dici. Aurora mouit ad solitas uices caput et relabens imposuit seni collum marito. Sensit ortus, sensit occasus Herculem nasci: uiolentus ille nocte non una poterat creari. tibi concitatus substitit mundus, o puer subiture caelum. Te sensit Nemeaeus arto pressus lacerto fulmineus leo ceruaque Parrhasis, sensit Arcadii populator agri gemuitque taurus Dictaea linquens horridus arua. Morte fecundum domuit draconem uetuitque collo pereunte nasci, geminosque fratres pectore ex uno tria monstra natos stipite incusso fregit insultans duxitque ad ortus Hesperium pecus, Geryonae spolium triformis. Egit Threicium gregem, quem non Strymonii gramine fluminis Hebriue ripis pauit tyrannus: hospitum dirus stabulis cruorem praebuit saeuis tinxitque crudos ultimus rictus sanguis aurigae. Vidit Hippolyte ferox pectore e medio rapi spolium, et sagittis nube percussa Stymphalis alto decidit caelo arborque pomis fertilis aureis extimuit manus insueta carpi fugitque in auras leuiore ramo. audiuit sonitum crepitante lamna frigidus custos nescius somni, linqueret cum iam nemus omne fuluo plenus Alcides uacuum metallo. Tractus ad caelum canis inferorum triplici catena tacuit nec ullo latrauit ore, lucis ignotae metuens colorem. Te duce succidit mendax Dardanidae domus et sensit arcus iterum timendos; te duce concidit totidem diebus Troia quot annis. [Ca.] Res agitur intus magna, par annis decem. eheu quid hoc est? anime, consurge et cape pretium furoris: uicimus uicti Phryges. bene est, resurgis Troia; traxisti iacens pares Mycenas, terga dat uictor tuus! Tam clara numquam prouidae mentis furor ostendit oculis: uideo et intersum et fruor; imago uisus dubia non fallit meos: spectemus! epulae regia instructae domo, quales fuerunt ultimae Phrygibus dapes, celebrantur: ostro lectus Iliaco nitet merumque in auro ueteris Assaraci trahunt. et ipse picta ueste sublimis iacet, Priami superbas corpore exuuias gerens. Detrahere cultus uxor hostiles iubet, induere potius coniugis fidae manu textos amictus—horreo atque animo tremo: regemne perimet exul et adulter uirum? uenere fata. sanguinem extremae dapes domini uidebunt et cruor Baccho incidet. Mortifera uinctum perfidae tradit neci induta uestis: exitum manibus negant caputque laxi et inuii cludunt sinus. haurit trementi semiuir dextra latus, nec penitus egit: uulnere in medio stupet. At ille, ut altis hispidus siluis aper cum casse uinctus temptat egressus tamen artatque motu uincla et in cassum furit, cupit fluentes undique et caecos sinus dissicere et hostem quaerit implicitus suum. Armat bipenni Tyndaris dextram furens, qualisque ad aras colla taurorum prius designat oculis * * * * * * * antequam ferro petat, sic huc et illuc impiam librat manum. habet, peractum est. pendet exigua male caput amputatum parte et hinc trunco cruor exundat, illinc ora cum fremitu iacent. Nondum recedunt: ille iam exanimem petit laceratque corpus, illa fodientem adiuuat. uterque tanto scelere respondet suis: est hic Thyestae natus, haec Helenae soror. Stat ecce Titan dubius emerito die, suane currat an Thyestea uia. [Electra] Fuge, o paternae mortis auxilium unicum, fuge et scelestas hostium euita manus. euersa domus est funditus, regna occidunt. Quis iste celeres concitus currus agit? germane, uultus ueste furabor tuos. quid, anime demens, refugis? externos times? domus timenda est. pone iam trepidos metus, Oresta: amici fida praesidia intuor. [Strophivs] Phocide relicta Strophius Elea inclutus palma reuertor. causa ueniendi fuit gratari amico, cuius impulsum manu cecidit decenni Marte concussum Ilium. Quaenam ista lacrimis lugubrem uultum rigat pauetque maesta? regium agnosco genus. Electra, fletus causa quae laeta in domo est? [El.] Pater peremptus scelere materno iacet, comes paternae quaeritur natus neci, Aegisthus arces Venere quaesitas tenet. [St.] O nulla longi temporis felicitas! [El.] Per te parentis memoriam obtestor mei, per sceptra terris nota, per dubios deos: recipe hunc Oresten ac pium furtum occule. [St.] Etsi timendum caesus Agamemnon docet, aggrediar et te, Oresta, furabor libens. [fidem secunda poscunt, aduersa exigunt] cape hoc decorum ludicri certaminis, insigne frontis; laeua uictricem tenens frondem uirenti protegat ramo caput, et ista donum palma Pisaei Iouis uelamen eadem praestet atque omen tibi. Tuque, o paternis assidens frenis comes, condisce, Pylade, patris exemplo fidem. Vos Graecia nunc teste ueloces equi infida cursu fugite praecipiti loca. [El.] Excessit, abiit, currus effreno impetu effugit aciem. tuta iam opperiar meos hostes et ultro uulneri opponam caput. Adest cruenta coniugis uictrix sui, et signa caedis ueste maculata gerit. manus recenti sanguine etiamnunc madent uultusque prae se scelera truculenti ferunt. concedam ad aras.—Patere me uittis tuis, Cassandra, iungi paria metuentem tibi. [Clytemestra] Hostis parentis, impium atque audax caput, quo more coetus publicos uirgo petis? [El.] Adulterorum uirgo deserui domum. [Cl.] Quis esse credat uirginem—[El.] Gnatam tuam? [Cl.] Modestius cum matre. [El.] Pietatem doces? [Cl.] Animos uiriles corde tumefacto geris; sed agere domita feminam disces malo. [El.] Nisi forte fallor, feminas ferrum decet. [Cl.] Et esse demens te parem nobis putas? [El.] Vobis? quis iste est alter Agamemnon tuus? ut uidua loquere: uir caret uita tuus. [Cl.] Indomita posthac uirginis uerba impiae regina frangam; citius interea mihi edissere ubi sit gnatus, ubi frater tuus. [El.] Extra Mycenas. [Cl.] Redde nunc gnatum mihi. [El.] Et tu parentem redde. [Cl.] Quo latitat loco? [El.] Tuto quietus, regna non metuens noua: iustae parenti satis. [Cl.] At iratae parum. morieris hodie. [El.] Dummodo hac moriar manu. recedo ab aris. siue te iugulo iuuat mersisse ferrum, praebeo iugulum tibi; seu more pecudum colla resecari placet, intenta ceruix uulnus expectat tuum. scelus paratum est: caede respersam uiri atque obsoletam sanguine hoc dextram ablue. [Cl.] Consors pericli pariter ac regni mei, Aegisthe, gradere. gnata genetricem impie probris lacessit, occulit fratrem abditum. [Aegisthvs] Furibunda uirgo, uocis infandae sonum et aure uerba indigna materna opprime. [El.] Etiam monebit sceleris infandi artifex, per scelera natus, nomen ambiguum suis, idem sororis gnatus et patris nepos? [Cl.] Aegisthe, cessas impium ferro caput demetere? fratrem reddat aut animam statim. [Ae.] Abstrusa caeco carcere et saxo exigat aeuum; per omnes torta poenarum modos referre quem nunc occulit forsan uolet. inops egens inclusa, paedore obruta, uidua ante thalamos, exul, inuisa omnibus aethere negato sero subcumbet malis. [El.] Concede mortem. [Ae.] Si recusares, darem: rudis est tyrannus morte qui poenam exigit. [El.] Mortem aliquid ultra est? [Ae.] Vita, si cupias mori.— Abripite, famuli, monstrum et auectam procul ultra Mycenas ultimo in regni angulo uincite saeptam nocte tenebrosi specus, ut inquietam uirginem carcer domet. [Cl.] At ista poenas capite persoluet suo captiua coniunx, regii paelex tori. trahite, ut sequatur coniugem ereptum mihi. [Ca.] Ne trahite, uestros ipsa praecedam gradus. perferre prima nuntium Phrygibus meis propero: repletum ratibus euersis mare, captas Mycenas, mille ductorem ducum, ut paria fata Troicis lueret malis, perisse dono, feminae stupro, dolo. nihil moramur, rapite, quin grates ago: iam, iam iuuat uixisse post Troiam, iuuat. [Cl.] Furiosa, morere. [Ca.] Veniet et uobis furor.
1
Seneca the YoungerThe Latin Library The Classics Page