Library

Agamemnon

Thyestis Vmbra Opaca linquens Ditis inferni loca, adsum profundo Tartari emissus specu, incertus utras oderim sedes magis: fugio Thyestes inferos, superos fugo. En horret animus et pauor membra excutit: uideo paternos, immo fraternos lares. hoc est uetustum Pelopiae limen domus; hinc auspicari regium capiti decus mos est Pelasgis, hoc sedent alti toro quibus superba sceptra gestantur manu, locus hic habendae curiae—hic epulis locus. Libet reuerti. nonne uel tristes lacus incolere satius? nonne custodem Stygis trigemina nigris colla iactantem iubis * * * * * 14a ubi ille celeri corpus euinctus rotae in se refertur, ubi per aduersum irritus redeunte totiens luditur saxo labor, ubi tondet ales auida fecundum iecur, et inter undas feruida exustus siti aquas fugaces ore decepto appetit poenas daturus caelitum dapibus graues? Sed ille nostrae pars quota est culpae senex? reputemus omnes quos ob infandas manus quaesitor urna Gnosius uersat reos: uincam Thyestes sceleribus cunctos meis. a fratre uincar? liberis plenus tribus in me sepultis? uiscera exedi mea. Nec hactenus Fortuna maculauit patrem, sed maius aliud ausa commisso scelus gnatae nefandos petere concubitus iubet. non pauidus hausi dicta, sed cepi nefas. ergo ut per omnis liberos irem parens, coacta fatis gnata fert utero graui me patre dignum. uersa natura est retro: auo parentem, pro nefas, patri uirum, gnatis nepotes miscui—nocti diem. Sed sera tandem respicit fessos malis post fata demum sortis incertae fides: rex ille regum, ductor Agamemnon ducum, cuius secutae mille uexillum rates Iliaca uelis maria texerunt suis, post decima Phoebi lustra deuicto Ilio adest—daturus coniugi iugulum suae. Iam iam natabit sanguine alterno domus: enses secures tela, diuisum graui ictu bipennis regium uideo caput; iam scelera prope sunt, iam dolus caedes cruor— parantur epulae. causa natalis tui, Aegisthe, uenit. quid pudor uultus grauat? quid dextra dubio trepida consilio labat? quid ipse temet consulis torques rogas, an deceat hoc te? respice ad patrem: decet. Sed cur repente noctis aestiuae uices hiberna longa spatia producunt mora, aut quid cadentes detinet stellas polo? Phoebum moramur. redde iam mundo diem. [Chorvs] O regnorum magnis fallax Fortuna bonis, in praecipiti dubioque locas excelsa nimis. Numquam placidam sceptra quietem certumue sui tenuere diem: alia ex aliis cura fatigat uexatque animos noua tempestas. non sic Libycis Syrtibus aequor furit alternos uoluere fluctus, non Euxini turget ab imis commota uadis unda niuali uicina polo, ubi caeruleis immunis aquis lucida uersat plaustra Bootes, ut praecipites regum casus Fortuna rotat. metui cupiunt metuique timent, non nox illis alma recessus praebet tutos, non curarum somnus domitor pectora soluit. Quas non arces scelus alternum dedit in praeceps? impia quas non arma fatigant? iura pudorque et coniugii sacrata fides fugiunt aulas; sequitur tristis sanguinolenta Bellona manu quaeque superbos urit Erinys, nimias semper comitata domos, quas in planum quaelibet hora tulit ex alto. Licet arma uacent cessentque doli, sidunt ipso pondere magna ceditque oneri fortuna suo: uela secundis inflata Notis uentos nimium timuere suos; nubibus ipsis inserta caput turris pluuio uapulat Austro, densasque nemus spargens umbras annosa uidet robora frangi; feriunt celsos fulmina colles, corpora morbis maiora patent, et cum in pastus armenta uagos uilia currant, placet in uulnus maxima ceruix: quidquid in altum Fortuna tulit, ruitura leuat. Modicis rebus longius aeuum est: felix mediae quisquis turbae sorte quietus aura stringit litora tuta timidusque mari credere cumbam remo terras propiore legit. [Clytemestra] Quid, segnis anime, tuta consilia expetis? quid fluctuaris? clausa iam melior uia est. licuit pudicos coniugis quondam toros et sceptra casta uidua tutari fide; periere mores ius decus pietas fides et qui redire cum perit nescit pudor; da frena et omnem prona nequitiam incita: per scelera semper sceleribus tutum est iter. Tecum ipsa nunc euolue femineos dolos, quod ulla coniunx perfida atque impos sui amore caeco, quod nouercales manus ausae, quod ardens impia uirgo face Phasiaca fugiens regna Thessalica trabe: ferrum, uenena—uel Mycenaeas domos coniuncta socio profuge furtiua rate. Quid timida loqueris furta et exilium et fugas? soror ista fecit: te decet maius nefas. [Nvtrix] Regina Danaum et inclitum Ledae genus, quid tacita uersas quidue consilii impotens tumido feroces impetus animo geris? licet ipsa sileas, totus in uultu est dolor. proin quidquid est, da tempus ac spatium tibi: quod ratio non quit, saepe sanauit mora. [Cl.] Maiora cruciant quam ut moras possim pati; flammae medullas et cor exurunt meum; mixtus dolori subdidit stimulos timor; inuidia pulsat pectus, hinc animum iugo premit cupido turpis et uinci uetat; et inter istas mentis obsessae faces fessus quidem et deiectus et pessumdatus pudor rebellat. fluctibus uariis agor, ut, cum hinc profundum uentus, hinc aestus rapit, incerta dubitat unda cui cedat malo. proinde omisi regimen e manibus meis: quocumque me ira, quo dolor, quo spes feret, hoc ire pergam; fluctibus dedimus ratem. ubi animus errat, optimum est casum sequi. [Nvt.] Caeca est temeritas quae petit casum ducem. [Cl.] Cui ultima est fortuna, quid dubiam timet? [Nvt.] Tuta est latetque culpa, si pateris, tua. [Cl.] Perlucet omne regiae uitium domus. [Nvt.] Piget prioris et nouum crimen struis? [Cl.] Res est profecto stulta nequitiae modus. [Nvt.] Quod metuit auget qui scelus scelere obruit. [Cl.] Et ferrum et ignis saepe medicinae loco est. [Nvt.] Extrema primo nemo temptauit loco. [Cl.] Rapienda rebus in malis praeceps uia est. [Nvt.] At te reflectat coniugi nomen sacrum. [Cl.] Decem per annos uidua respiciam uirum? [Nvt.] Meminisse debes sobolis ex illo tuae. [Cl.] Equidem et iugales filiae memini faces et generum Achillem: praestitit matri fidem. [Nvt.] Redemit illa classis immotae moras et maria pigro fixa languore impulit. [Cl.] Pudet doletque: Tyndaris, caeli genus, lustrale classi Doricae peperi caput! reuoluit animus uirginis thalamos meae quos ille dignos Pelopia fecit domo, cum stetit ad aras ore sacrifico pater quam nuptialis! horruit Calchas suae responsa uocis et recedentes focos. o scelera semper sceleribus uincens domus: cruore uentos emimus, bellum nece! sed uela pariter mille fecerunt rates? non est soluta prospero classis deo; eiecit Aulis impias portu rates. Sic auspicatus bella non melius gerit: amore captae captus, immotus prece Zminthea tenuit spolia Phoebei senis, ardore sacrae uirginis iam tum furens. non illum Achilles flexit indomitus minis, non ille solus fata qui mundi uidet (in nos fidelis augur, in captas leuis), non populus aeger et relucentes rogi; inter ruentis Graeciae stragem ultimam sine hoste uictus marcet ac Veneri uacat reparatque amores; neue desertus foret a paelice umquam barbara caelebs torus, ablatam Achilli diligit Lyrnesida nec rapere puduit e sinu auulsam uiri— en Paridis hostem! nunc nouum uulnus gerens amore Phrygiae uatis incensus furit, et post tropaea Troica ac uersum Ilium captae maritus remeat et Priami gener. Accingere, anime: bella non leuia apparas. scelus occupandum est; pigra, quem expectas diem? Pelopia Phrygiae sceptra dum teneant nurus? an te morantur uirgines uiduae domi patrique Orestes similis? horum te mala uentura moueant, turbo quis rerum imminet. quid, misera, cessas? [en adest gnatis tuis furens nouerca] per tuum, si aliter nequit, latus exigatur ensis et perimat duos; misce cruorem, perde pereundo uirum: mors misera non est commori cum quo uelis. [Nvt.] Regina, frena temet et siste impetus et quanta temptes cogita: uictor uenit Asiae ferocis, ultor Europae, trahit captiua Pergama et diu uictos Phrygas; hunc fraude nunc conaris et furto aggredi? quem non Achilles ense uiolauit fero, quamuis procacem toruus armasset manum, non melior Aiax morte decreta furens, non sola Danais Hector et bello mora, non tela Paridis certa, non Memnon niger, non Xanthus armis corpora immixta aggerens fluctusque Simois caede purpureos agens, non niuea proles Cycnus aequorei dei, non bellicoso Thressa cum Rheso phalanx, non picta pharetras et securigera manu peltata Amazon, hunc domi reducem paras mactare et aras caede maculare impia? Vltrix inultum Graecia hoc facinus feret? equos et arma classibusque horrens fretum propone et alto sanguine exundans solum et tota captae fata Dardaniae domus regesta Danais—comprime adfectus truces mentemque tibimet ipsa pacifica tuam. [Aegisthvs] Quod tempus animo semper ac mente horrui adest profecto, rebus extremum meis. quid terga uertis, anime? quid primo impetu deponis arma? crede perniciem tibi et dira saeuos fata moliri deos: oppone cunctis uile suppliciis caput, ferrumque et ignes pectore aduerso excipe, Aegisthe: non est poena sic nato mori. Tu nos pericli socia, tu, Leda sata, comitare tantum: sanguinem reddet tibi ignauus iste ductor ac fortis pater. sed quid trementis circuit pallor genas iacensque uultu languido optutus stupet? [Cl.] Amor iugalis uincit ac flectit retro, referimur illuc, unde non decuit prius abire; sed nunc casta repetatur fides, nam sera numquam est ad bonos mores uia: quem paenitet peccasse paene est innocens. [Ae.] Quo raperis amens? credis aut speras tibi Agamemnonis fidele coniugium? ut nihil subesset animo quod graues faceret metus, tamen superba et impotens flatu nimis Fortuna magno spiritus tumidos daret. grauis ille sociis stante adhuc Troia fuit: quid rere ad animum suapte natura trucem Troiam addidisse? rex Mycenarum fuit, ueniet tyrannus: prospera animos efferunt. Effusa circa paelicum quanto uenit turba apparatu! sola sed turba eminet tenetque regem famula ueridici dei. feresne thalami uicta consortem tui? at illa nolet. ultimum est nuptae malum palam maritam possidens paelex domum. nec regna socium ferre nec taedae sciunt. [Cl.] Aegisthe, quid me rursus in praeceps agis iramque flammis iam residentem incitas? permisit aliquid uictor in captam sibi: nec coniugem hoc respicere nec dominam decet. lex alia solio est, alia priuato in toro. quid, quod seueras ferre me leges uiro non patitur animus turpis admissi memor? det ille ueniam facile cui uenia est opus. [Ae.] Ita est? pacisci mutuam ueniam licet? ignota tibi sunt iura regnorum aut noua? nobis maligni iudices, aequi sibi, id esse regni maximum pignus putant, si quidquid aliis non licet solis licet. [Cl.] * * * 272a ignouit Helenae: iuncta Menelao redit quae Europam et Asiam paribus afflixit malis. [Ae.] Sed nulla Atriden Venere furtiua abstulit nec cepit animum coniugi obstrictum suae. iam crimen ille quaerit et causas parat. nil esse crede turpe commissum tibi: quid honesta prodest uita, flagitio uacans? ubi dominus odit, fit nocens, non quaeritur. Spartenne repetes spreta et Eurotan tuum patriasque sedes profuga? non dant exitum repudia regum: spe metus falsa leuas. [Cl.] Delicta nouit nemo nisi fidus mea. [Ae.] Non intrat umquam regium limen fides. [Cl.] Opibus merebor, ut fidem pretio obligem. [Ae.] Pretio parata uincitur pretio fides. [Cl.] Surgit residuus pristinae mentis pudor; quid obstrepis? quid uoce blandiloqua mala consilia dictas? scilicet nubam tibi, regum relicto rege, generosa exuli? [Ae.] Et cur Atrida uideor inferior tibi, gnatus Thyestae? [Cl.] Si parum est, adde et nepos. [Ae.] Auctore Phoebo gignor; haud generis pudet. [Cl.] Phoebum nefandae stirpis auctorem uocas, quem nocte subita frena reuocantem sua caelo expulistis? quid deos probro addimus? subripere doctus fraude geniales toros, quem Venere tantum scimus inlicita uirum, facesse propere ac dedecus nostrae domus asporta ab oculis: haec uacat regi ac uiro. [Ae.] Exilia mihi sunt haud noua; assueui malis. si tu imperas, regina, non tantum domo Argisue cedo: nil moror iussu tuo aperire ferro pectus aerumnis graue. [Cl.] Siquidem hoc cruenta Tyndaris fieri sinam. quae iuncta peccat debet et culpae fidem. secede mecum potius, ut rerum statum dubium ac minacem iuncta consilia explicent. [Chorvs] Canite, o pubes inclita, Phoebum! tibi festa caput turba coronat, tibi uirgineas laurum quatiens de more comas innuba fudit stirps Inachia. Tu quoque nostros, Thespias hospes, comitare choros, quaeque Erasini gelidos fontes, quaeque Eurotan, quaeque uirenti tacitum ripa bibis Ismenon, quam fatorum praescia Manto, sata Tiresia, Latonigenas monuit sacris celebrare deos. Arcus, uictor, pace relata, Phoebe, relaxa umeroque graues leuibus telis pone pharetras resonetque manu pulsa citata uocale chelys: nil acre uelim magnumque modis intonet altis, sed quale soles leuiore lyra flectere carmen simplex, lusus cum docta tuos Musa recenset. licet et chorda grauiore sones, quale canebas cum Titanas fulmine uictos uidere dei, uel cum montes montibus altis super impositi struxere gradus trucibus monstris, stetit imposita Pelion Ossa, pinifer ambos pressit Olympus. Ades, o magni, soror et coniunx, consors sceptri, regia Iuno: tua te colimus turba Mycenae, tu sollicitum supplexque tui numinis Argos sola tueris, tu bella manu pacemque geris; tu nunc laurus Agamemnonias accipe uictrix. Tibi multifora tibia buxo sollemne canit, tibi fila mouent docta puellae carmine molli, tibi uotiuam matres Graiae lampada iactant: ad tua coniunx candida tauri delubra cadet nescia aratri, nullo collum signata iugo. Tuque, o magni gnata Tonantis, incluta Pallas, quae Dardanias saepe petisti cuspide turres, te permixto matrona minor maiorque choro colit et reserat ueniente dea templa sacerdos: tibi nexilibus turba coronis redimita uenit, tibi grandaeui lassique senes compote uoto reddunt grates libantque manu uina trementi. Et te Triuiam nota memores uoce precamur: tu maternam sistere Delon, Lucina, iubes, huc atque illuc prius errantem Cyclada uentis; nunc iam stabilis fixa terras radice tenet, respuit auras religatque rates assueta sequi. tu Tantalidos funera matris uictrix numeras: stat nunc Sipyli uertice summo flebile saxum et adhuc lacrimas marmora fundunt antiqua nouas. colit impense femina uirque numen geminum. Tuque ante omnis, pater ac rector fulmine pollens, cuius nutu simul extremi tremuere poli, generis nostri, Iuppiter, auctor, cape dona libens abauusque tuam non degenerem respice prolem. Sed ecce, uasto concitus miles gradu manifesta properat signa laetitiae ferens (namque hasta summo lauream ferro gerit) fidusque regi semper Eurybates adest. [Evrybates] Delubra et aras caelitum et patrios lares post longa fessus spatia, uix credens mihi, supplex adoro. uota superis soluite: telluris altum remeat Argolicae decus tandem ad penates uictor Agamemnon suos. [Clytemestra] Felix ad aures nuntius uenit meas. ubinam petitus per decem coniunx mihi annos moratur? pelagus an terras premit? [Ev.] Incolumis, auctus gloria, laude inclitus reducem expetito litori impressit pedem. [Cl.] Sacris colamus prosperum tandem diem et si propitios attamen lentos deos. Tu pande uiuat coniugis frater mei et pande teneat quas soror sedes mea. [Ev.] Meliora uotis posco et obtestor deos: nam certa fari sors maris dubii uetat. ut sparsa tumidum classis excepit mare, ratis uidere socia non potuit ratem. quin ipse Atrides aequore immenso uagus grauiora pelago damna quam bello tulit remeatque uicto similis, exiguas trahens lacerasque uictor classe de tanta rates. [Cl.] Quis fare nostras hauserit casus rates aut quae maris fortuna dispulerit duces. [Ev.] Acerba fatu poscis, infaustum iubes miscere laeto nuntium. refugit loqui mens aegra tantis atque inhorrescit malis. [Cl.] Exprome: clades scire qui refugit suas grauat timorem; dubia plus torquent mala. [Ev.] Vt Pergamum omne Dorica cecidit face, diuisa praeda est, maria properantes petunt. iamque ense fessum miles exonerat latus, neglecta summas scuta per puppes iacent; ad militares remus aptatur manus omnisque nimium longa properanti mora est. signum recursus regia ut fulsit rate et clara laetum remigem monuit tuba, aurata primas prora designat uias aperitque cursus, mille quos puppes secent. Hinc aura primo lenis impellit rates adlapsa uelis; unda uix actu leui tranquilla Zephyri mollis afflatu tremit, splendetque classe pelagus et pariter latet. iuuat uidere nuda Troiae litora, iuuat relicti sola Sigei loca. properat iuuentus omnis adductos simul lentare remos, adiuuat uentos manu et ualida nisu bracchia alterno mouet. sulcata uibrant aequora et latera increpant dirimuntque canae caerulum spumae mare. Vt aura plenos fortior tendit sinus, posuere tonsas, credita est uento ratis fususque transtris miles aut terras procul, quantum recedunt uela, fugientes notat, aut bella narrat: Hectoris fortis minas currusque et empto redditum corpus rogo, sparsum cruore regis Herceum Iouem. tunc qui iacente reciprocus ludit salo tumidumque pando transilit dorso mare Tyrrhenus omni piscis exultat freto agitatque gyros et comes lateri adnatat, anteire naues laetus et rursus sequi; nunc prima tangens rostra lasciuit chorus, millesimam nunc ambit et lustrat ratem. iam litus omne tegitur et campi latent et dubia pereunt montis Idaei iuga; et uix (quod unum peruicax acies uidet) Iliacus atra fumus apparet nota. Iam lassa Titan colla releuabat iugo, in astra iam lux prona, iam praeceps dies: exigua nubes sordido crescens globo nitidum cadentis inquinat Phoebi iubar; suspecta uarius occidens fecit freta. nox prima caelum sparserat stellis, iacent deserta uento uela. tum murmur graue, maiora minitans, collibus summis cadit tractuque longo litus ac petrae gemunt; agitata uentis unda uenturis tumet: cum subito luna conditur, stellae latent; nec una nox est: densa tenebras obruit caligo et omni luce subducta fretum caelumque miscet. undique incumbunt simul rapiuntque pelagus infimo euersum solo aduersus Euro Zephyrus et Boreae Notus. sua quisque mittunt tela et infesti fretum emoliuntur, turbo conuoluit mare: Strymonius altas Aquilo contorquet niues Libycusque harenas Auster ac Syrtes agit, [nec manet in Austro; fit grauis nimbis Notus] imbre auget undas; Eurus orientem mouet Nabataea quatiens regna et Eoos sinus. quid rabidus ora Corus Oceano exerens? mundum reuelli sedibus totum suis ipsosque rupto crederes caelo deos decidere et atrum rebus induci chaos. uento resistit aestus et uentus retro aestum reuoluit; non capit sese mare: in astra pontus tollitur, caelum perit undasque miscent imber et fluctus suas. nec hoc leuamen denique aerumnis datur, uidere saltem et nosse quo pereant malo: premunt tenebrae lumina et dirae Stygis inferna nox est. excidunt ignes tamen et nube dirum fulmen elisa micat; miserisque lucis tanta dulcedo est malae: hoc lumen optant. Ipsa se classis premit et prora prorae nocuit et lateri latus. illam dehiscens pontus in praeceps rapit hauritque et alto redditam reuomit mari; haec onere sidit, illa conuulsum latus submittit undis, fluctus hanc decimus tegit; haec lacera et omni decore populato leuis fluitat nec illi uela nec tonsae manent nec rectus altas malus antemnas ferens, sed trunca toto puppis Ionio natat. Nil ratio et usus audet: ars cessit malis; tenet horror artus, omnis officio stupet nauita relicto, remus effugit manus. in uota miseros ultimus cogit timor eademque superos Troes et Danai rogant. quid fata possunt! inuidet Pyrrhus patri, Aiaci Vlixes, Hectori Atrides minor, Agamemno Priamo: quisquis ad Troiam iacet felix uocatur, cadere qui meruit gradu, quem fama seruat, uicta quem tellus tegit. 'Nil nobile ausos pontus atque undae ferent? ignaua fortes fata consument uiros? perdenda mors est? quisquis es, nondum malis satiate tantis, caelitum, tandem tuum numen serena: cladibus nostris daret uel Troia lacrimas. odia si durant tua placetque mitti Doricum exitio genus, quid hos simul perire nobiscum iuuat, quibus perimus? sistite infestum mare: uehit ista Danaos classis? et Troas uehit!' nec plura possunt: occupat uocem mare. Ecce alia clades. fulmine irati Iouis armata Pallas quidquid aut hasta minax aut aegide et furore Gorgoneo potest, hoc igne patrio temptat, et caelo nouae spirant procellae. solus inuictus malis luctatur Aiax. uela cogentem hunc sua tento rudente flamma perstrinxit cadens. libratur aliud fulmen: hoc toto impetu certum reducta Pallas excussit manu, imitata patrem. transit Aiacem et ratem ratisque partem secum et Aiacem tulit. nil ille motus, ardua ut cautes, salo ambustus extat, dirimit insanum mare fluctusque rumpit pectore et nauem manu complexus ignes traxit et caeco mari conlucet Aiax; omne resplendet fretum. Tandem occupata rupe furibundum intonat: 'superasse ~nunc pelagus atque ignes iuuat, uicisse caelum Palladem fulmen mare. non me fugauit bellici terror dei, [et Hectorem una solus et Martem tuli] Phoebea nec me tela pepulerunt gradu: cum Phrygibus istos uicimus—tene horream aliena inerti tela iaculantem manu? quid si ipse mittat?' plura cum auderet furens, tridente rupem subruit pulsam pater Neptunus imis exerens undis caput soluitque montem; quem cadens secum tulit terraque et igne uictus et pelago iacet. Nos alia maior naufragos pestis uocat. est humilis unda, scrupeis mendax uadis, ubi saxa rapidis clausa uerticibus tegit fallax Caphereus; aestuat scopulis fretum feruetque semper fluctus alterna uice. arx imminet praerupta quae spectat mare utrimque geminum: Pelopis hinc oras tui et Isthmon, arto qui recuruatus solo Ionia iungi maria Phrixeis uetat, hinc scelere Lemnon nobilem, hinc Anthedona tardamque ratibus Aulida: hanc arcem occupat Palamedis ille genitor et clarum manu lumen nefanda uertice e summo efferens in saxa ducit perfida classem face. haerent acutis rupibus fixae rates; has inopis undae breuia comminuunt uada, pars uehitur huius prima, pars scopulo sedet; hanc alia retro spatia relegentem ferit et fracta frangit. iam timent terram rates et maria malunt. cecidit in lucem furor: postquam litatum est Ilio, Phoebus redit et damna noctis tristis ostendit dies. [Cl.] Vtrumne doleam laeter an reducem uirum? remeasse laetor, uulnus et regni graue lugere cogor. redde iam Grais, pater altisona quatiens regna, placatos deos. nunc omne laeta fronde ueletur caput, sacrifica dulces tibia effundat modos et niuea magnas uictima ante aras cadat. Sed ecce, turba tristis incomptae comas Iliades adsunt, quas super celso gradu effrena Phoebas entheas laurus quatit. [Chorvs] Heu quam dulce malum mortalibus additum uitae dirus amor, cum pateat malis effugium et miseros libera mors uocet, portus aeterna placidus quiete. nullus hunc terror nec impotentis procella Fortunae mouet aut iniqui flamma Tonantis. pax alta nullos ciuium coetus timet aut minaces uictoris iras, non maria asperis insana Coris, non acies feras puluereamue nubem motam barbaricis equitum cateruis, non urbe cum tota populos cadentis hostica muros populante flamma indomitumque bellum. Solus seruitium perrumpet omne contemptor leuium deorum, qui uultus Acherontis atri, qui Styga tristem non tristis uidet audetque uitae ponere finem: par ille regi, par superis erit. o quam miserum est nescire mori! Vidimus patriam ruentem nocte funesta, cum Dardana tecta Dorici raperetis ignes. non illa bello uicta, non armis, ut quondam Herculea cecidit pharetra; quam non Pelei Thetidisque natus carusque Pelidae nimium feroci uicit, acceptis cum fulsit armis fuditque Troas falsus Achilles, aut cum ipse Pelides animos feroces sustulit luctu celeremque saltu Troades summis timuere muris, perdidit in malis extremum decus fortiter uinci: restitit annis Troia bis quinis unius noctis peritura furto. Vidimus simulata dona molis immensae Danaumque fatale munus duximus nostra creduli dextra tremuitque saepe limine in primo sonipes cauernis conditos reges bellumque gestans. et licuit dolos uersare ut ipsi fraude sua caderent Pelasgi: saepe commotae sonuere parmae tacitumque murmur percussit aures, ut fremuit male subdolo parens Pyrrhus Vlixi. Secura metus Troica pubes sacros gaudet tangere funes. hinc aequaeui gregis Astyanax, hinc Haemonio desponsa rogo ducunt turmas, haec femineas, ille uiriles. festae matres uotiua ferunt munera diuis, festi patres adeunt aras; unus tota est uultus in urbe; et, quod numquam post Hectoreos uidimus ignes, laeta est Hecabe. Quid nunc primum, dolor infelix, quidue extremum deflere paras? moenia diuum fabricata manu, diruta nostra? an templa deos super usta suos? non uacat istis lacrimare malis: te, magne parens, flent Iliades. uidi, uidi senis in iugulo telum Pyrrhi uix exiguo sanguine tingui. [Cassandra] Cohibete lacrimas omne quas tempus petet, Troades, et ipsae uestra lamentabili lugete gemitu funera: aerumnae meae socium recusant. cladibus questus meis remouete: nostris ipsa sufficiam malis. [Cho.] Lacrimas lacrimis miscere iuuat: magis exurunt quos secretae lacerant curae, iuuat in medium deflere suos. Nec tu, quamuis dura uirago patiensque mali, poteris tantas flere ruinas. non quae uerno mobile carmen ramo cantat tristis aedon Ityn in uarios modulata sonos, non quae tectis Bistonis ales residens summis impia diri furta mariti garrula narrat, lugere tuam poterit digne conquesta domum, licet ipse uelit clarus niueos inter olores Histrum cycnus Tanainque colens extrema loqui, licet alcyones Ceyca suum fluctu leuiter plangente sonent, cum tranquillo male confisae credunt iterum pelago audaces fetusque suos nido pauidae titubante fouent, non si molles imitata uiros tristis laceret bracchia tecum quae turritae turba parenti pectora rauco concita buxo ferit ut Phrygium lugeat Attin. non est lacrimis, Cassandra, modus, quia quae patimur uicere modum. Sed cur sacratas deripis capiti infulas? miseris colendos maxime superos putem. [Ca.] Vicere nostra iam metus omnis mala. equidem nec ulla caelites placo prece nec, si uelint saeuire, quo noceant habent. Fortuna uires ipsa consumpsit suas. quae patria restat, quis pater, quae iam soror? bibere tumuli sanguinem atque arae meum. quid illa felix turba fraterni gregis? exhausta nempe: regia miseri senes uacua relicti, totque per thalamos uident praeter Lacaenam ceteras uiduas nurus. tot illa regum mater et regimen Phrygum, fecunda in ignes Hecuba fatorum nouas experta leges induit uultos feros: circa ruinas rabida latrauit suas, Troiae superstes, Hectori, Priamo, sibi. [Cho.] Silet repente Phoebas et pallor genas creberque totum possidet corpus tremor; stetere uittae, mollis horrescit coma, anhela corda murmure incluso fremunt, incerta nutant lumina et uersi retro torquentur oculi, rursus immoti rigent. nunc leuat in auras altior solito caput graditurque celsa, nunc reluctantis parat reserare fauces, uerba nunc clauso male custodit ore maenas impatiens dei. [Ca.] Quid me furoris incitam stimulis noui, quid mentis inopem, sacra Parnasi iuga, rapitis? recede, Phoebe, iam non sum tua, extingue flammas pectori infixas meo. cui nunc uagor uesana? cui bacchor furens? iam Troia cecidit—falsa quid uates agor? Vbi sum? fugit lux alma et obscurat genas nox alta et aether abditus tenebris latet. sed ecce gemino sole praefulget dies geminumque duplices Argos attollit domus. Idaea cerno nemora: fatalis sedet inter potentes arbiter pastor deas. timete, reges, moneo, furtiuum genus: agrestis iste alumnus euertet domum. Quid ista uecors tela feminea manu destricta praefert? quem petit dextra uirum Lacaena cultu, ferrum Amazonium gerens? quae uersat oculos alia nunc facies meos? uictor ferarum colla sublimis iacet ignobili sub dente Marmaricus leo, morsus cruentos passus audacis leae. Quid me uocatis sospitem solam e meis, umbrae meorum? te sequor, tota pater Troia sepulte; frater, auxilium Phrygum terrorque Danaum, non ego antiquum decus uideo aut calentes ratibus exustis manus, sed lacera membra et saucios uinclo graui illos lacertos. te sequor, nimium cito congresse Achilli Troile; incertos geris, Deiphobe, uultus, coniugis munus nouae. iuuat per ipsos ingredi Stygios lacus, iuuat uidere Tartari saeuum canem auidique regna Ditis! haec hodie ratis Phlegethontis atri regias animas uehet, uictamque uictricemque. uos, umbrae, precor, iurata superis unda, te pariter precor: reserate paulum terga nigrantis poli, leuis ut Mycenas turba prospiciat Phrygum. spectate, miseri: fata se uertunt retro. Instant sorores squalidae, anguinea iactant uerbera, fert laeua semustas faces turgentque pallentes genae et uestis atri funeris exesa cingit ilia * * * * * 764a strepuntque nocturni metus et ossa uasti corporis corrupta longinquo situ palude limosa iacent. Et ecce, defessus senex ad ora ludentes aquas non captat oblitus sitim, maestus futuro funere. exultat et ponit gradus pater decoros Dardanus. [Cho.] Iam peruagatus ipse se fregit furor, caditque flexo qualis ante aras genu ceruice taurus uulnus incertum gerens. releuemus artus.—En deos tandem suos uictrice lauru cinctus Agamemnon adit, et festa coniunx obuios illi tulit gressus reditque iuncta concordi gradu. [Agamemnon] Tandem reuertor sospes ad patrios lares; o cara salue terra! tibi tot barbarae dedere gentes spolia, tibi felix diu potentis Asiae domina summisit manus. Quid ista uates corpus effusa ac tremens dubia labat ceruice? famuli, attollite, refouete gelido latice. iam recipit diem marcente uisu. Suscita sensus tuos: optatus ille portus aerumnis adest. festus dies est. [Ca.] Festus et Troiae fuit. [Ag.] Veneremur aras. [Ca.] Cecidit ante aras pater. [Ag.] Iouem precemur pariter. [Ca.] Herceum Iouem? [Ag.] Credis uidere te Ilium? [Ca.] Et Priamum simul. [Ag.] Hic Troia non est. [Ca.] Vbi Helena est, Troiam puta. [Ag.] Ne metue dominam famula. [Ca.] Libertas adest. [Ag.] Secura uiue. [Ca.] Mihi mori est securitas. [Ag.] Nullum est periclum tibimet. [Ca.] At magnum tibi. [Ag.] Victor timere quid potest? [Ca.] Quod non timet. [Ag.] Hanc fida famuli turba, dum excutiat deum, retinete ne quid impotens peccet furor. At te, pater, qui saeua torques fulmina pellisque nubes, sidera et terras regis, ad quem triumphi spolia uictores ferunt, et te sororem cuncta pollentis uiri, Argolica Iuno, pecore uotiuo libens Arabumque donis supplice et fibra colam. [Chorvs] Argos nobilibus nobile ciuibus, Argos iratae carum nouercae, semper ingentes educas alumnos, imparem aequasti numerum deorum: tuus ille bis seno meruit labore adlegi caelo magnus Alcides, cui lege mundi Iuppiter rupta roscidae noctis geminauit horas iussitque Phoebum tardius celeres agitare currus et tuas lente remeare bigas, candida Phoebe. * * * rettulitque pedem nomen alternis stella quae mutat seque mirata est Hesperum dici. Aurora mouit ad solitas uices caput et relabens imposuit seni collum marito. Sensit ortus, sensit occasus Herculem nasci: uiolentus ille nocte non una poterat creari. tibi concitatus substitit mundus, o puer subiture caelum. Te sensit Nemeaeus arto pressus lacerto fulmineus leo ceruaque Parrhasis, sensit Arcadii populator agri gemuitque taurus Dictaea linquens horridus arua. Morte fecundum domuit draconem uetuitque collo pereunte nasci, geminosque fratres pectore ex uno tria monstra natos stipite incusso fregit insultans duxitque ad ortus Hesperium pecus, Geryonae spolium triformis. Egit Threicium gregem, quem non Strymonii gramine fluminis Hebriue ripis pauit tyrannus: hospitum dirus stabulis cruorem praebuit saeuis tinxitque crudos ultimus rictus sanguis aurigae. Vidit Hippolyte ferox pectore e medio rapi spolium, et sagittis nube percussa Stymphalis alto decidit caelo arborque pomis fertilis aureis extimuit manus insueta carpi fugitque in auras leuiore ramo. audiuit sonitum crepitante lamna frigidus custos nescius somni, linqueret cum iam nemus omne fuluo plenus Alcides uacuum metallo. Tractus ad caelum canis inferorum triplici catena tacuit nec ullo latrauit ore, lucis ignotae metuens colorem. Te duce succidit mendax Dardanidae domus et sensit arcus iterum timendos; te duce concidit totidem diebus Troia quot annis. [Ca.] Res agitur intus magna, par annis decem. eheu quid hoc est? anime, consurge et cape pretium furoris: uicimus uicti Phryges. bene est, resurgis Troia; traxisti iacens pares Mycenas, terga dat uictor tuus! Tam clara numquam prouidae mentis furor ostendit oculis: uideo et intersum et fruor; imago uisus dubia non fallit meos: spectemus! epulae regia instructae domo, quales fuerunt ultimae Phrygibus dapes, celebrantur: ostro lectus Iliaco nitet merumque in auro ueteris Assaraci trahunt. et ipse picta ueste sublimis iacet, Priami superbas corpore exuuias gerens. Detrahere cultus uxor hostiles iubet, induere potius coniugis fidae manu textos amictus—horreo atque animo tremo: regemne perimet exul et adulter uirum? uenere fata. sanguinem extremae dapes domini uidebunt et cruor Baccho incidet. Mortifera uinctum perfidae tradit neci induta uestis: exitum manibus negant caputque laxi et inuii cludunt sinus. haurit trementi semiuir dextra latus, nec penitus egit: uulnere in medio stupet. At ille, ut altis hispidus siluis aper cum casse uinctus temptat egressus tamen artatque motu uincla et in cassum furit, cupit fluentes undique et caecos sinus dissicere et hostem quaerit implicitus suum. Armat bipenni Tyndaris dextram furens, qualisque ad aras colla taurorum prius designat oculis * * * * * * * antequam ferro petat, sic huc et illuc impiam librat manum. habet, peractum est. pendet exigua male caput amputatum parte et hinc trunco cruor exundat, illinc ora cum fremitu iacent. Nondum recedunt: ille iam exanimem petit laceratque corpus, illa fodientem adiuuat. uterque tanto scelere respondet suis: est hic Thyestae natus, haec Helenae soror. Stat ecce Titan dubius emerito die, suane currat an Thyestea uia. [Electra] Fuge, o paternae mortis auxilium unicum, fuge et scelestas hostium euita manus. euersa domus est funditus, regna occidunt. Quis iste celeres concitus currus agit? germane, uultus ueste furabor tuos. quid, anime demens, refugis? externos times? domus timenda est. pone iam trepidos metus, Oresta: amici fida praesidia intuor. [Strophivs] Phocide relicta Strophius Elea inclutus palma reuertor. causa ueniendi fuit gratari amico, cuius impulsum manu cecidit decenni Marte concussum Ilium. Quaenam ista lacrimis lugubrem uultum rigat pauetque maesta? regium agnosco genus. Electra, fletus causa quae laeta in domo est? [El.] Pater peremptus scelere materno iacet, comes paternae quaeritur natus neci, Aegisthus arces Venere quaesitas tenet. [St.] O nulla longi temporis felicitas! [El.] Per te parentis memoriam obtestor mei, per sceptra terris nota, per dubios deos: recipe hunc Oresten ac pium furtum occule. [St.] Etsi timendum caesus Agamemnon docet, aggrediar et te, Oresta, furabor libens. [fidem secunda poscunt, aduersa exigunt] cape hoc decorum ludicri certaminis, insigne frontis; laeua uictricem tenens frondem uirenti protegat ramo caput, et ista donum palma Pisaei Iouis uelamen eadem praestet atque omen tibi. Tuque, o paternis assidens frenis comes, condisce, Pylade, patris exemplo fidem. Vos Graecia nunc teste ueloces equi infida cursu fugite praecipiti loca. [El.] Excessit, abiit, currus effreno impetu effugit aciem. tuta iam opperiar meos hostes et ultro uulneri opponam caput. Adest cruenta coniugis uictrix sui, et signa caedis ueste maculata gerit. manus recenti sanguine etiamnunc madent uultusque prae se scelera truculenti ferunt. concedam ad aras.—Patere me uittis tuis, Cassandra, iungi paria metuentem tibi. [Clytemestra] Hostis parentis, impium atque audax caput, quo more coetus publicos uirgo petis? [El.] Adulterorum uirgo deserui domum. [Cl.] Quis esse credat uirginem—[El.] Gnatam tuam? [Cl.] Modestius cum matre. [El.] Pietatem doces? [Cl.] Animos uiriles corde tumefacto geris; sed agere domita feminam disces malo. [El.] Nisi forte fallor, feminas ferrum decet. [Cl.] Et esse demens te parem nobis putas? [El.] Vobis? quis iste est alter Agamemnon tuus? ut uidua loquere: uir caret uita tuus. [Cl.] Indomita posthac uirginis uerba impiae regina frangam; citius interea mihi edissere ubi sit gnatus, ubi frater tuus. [El.] Extra Mycenas. [Cl.] Redde nunc gnatum mihi. [El.] Et tu parentem redde. [Cl.] Quo latitat loco? [El.] Tuto quietus, regna non metuens noua: iustae parenti satis. [Cl.] At iratae parum. morieris hodie. [El.] Dummodo hac moriar manu. recedo ab aris. siue te iugulo iuuat mersisse ferrum, praebeo iugulum tibi; seu more pecudum colla resecari placet, intenta ceruix uulnus expectat tuum. scelus paratum est: caede respersam uiri atque obsoletam sanguine hoc dextram ablue. [Cl.] Consors pericli pariter ac regni mei, Aegisthe, gradere. gnata genetricem impie probris lacessit, occulit fratrem abditum. [Aegisthvs] Furibunda uirgo, uocis infandae sonum et aure uerba indigna materna opprime. [El.] Etiam monebit sceleris infandi artifex, per scelera natus, nomen ambiguum suis, idem sororis gnatus et patris nepos? [Cl.] Aegisthe, cessas impium ferro caput demetere? fratrem reddat aut animam statim. [Ae.] Abstrusa caeco carcere et saxo exigat aeuum; per omnes torta poenarum modos referre quem nunc occulit forsan uolet. inops egens inclusa, paedore obruta, uidua ante thalamos, exul, inuisa omnibus aethere negato sero subcumbet malis. [El.] Concede mortem. [Ae.] Si recusares, darem: rudis est tyrannus morte qui poenam exigit. [El.] Mortem aliquid ultra est? [Ae.] Vita, si cupias mori.— Abripite, famuli, monstrum et auectam procul ultra Mycenas ultimo in regni angulo uincite saeptam nocte tenebrosi specus, ut inquietam uirginem carcer domet. [Cl.] At ista poenas capite persoluet suo captiua coniunx, regii paelex tori. trahite, ut sequatur coniugem ereptum mihi. [Ca.] Ne trahite, uestros ipsa praecedam gradus. perferre prima nuntium Phrygibus meis propero: repletum ratibus euersis mare, captas Mycenas, mille ductorem ducum, ut paria fata Troicis lueret malis, perisse dono, feminae stupro, dolo. nihil moramur, rapite, quin grates ago: iam, iam iuuat uixisse post Troiam, iuuat. [Cl.] Furiosa, morere. [Ca.] Veniet et uobis furor. Seneca the YoungerThe Latin Library The Classics Page

Hercules [Oetaeus]

Hercvles Sator deorum, cuius excussum manu utraeque Phoebi sentiunt fulmen domus, secure regna: protuli pacem tibi, quacumque Nereus porrigi terras uetat. non est tonandum; perfidi reges iacent, saeui tyranni. fregimus quidquid fuit tibi fulminandum. sed mihi caelum, parens, adhuc negatur? parui certe Ioue ubique dignus teque testata est meum patrem nouerca. quid tamen nectis moras? numquid timemur? numquid impositum sibi non poterit Atlas ferre cum caelo Herculem? quid astra, genitor, quid negas? mors me tibi certe remisit, omne concessit malum quod terra genuit, pontus aer inferi: nullus per urbes errat Argolicas leo, Stymphalis icta est, Maenali nulla est fera; sparsit peremptus aureum serpens nemus et hydra uires posuit et notos Hebro cruore pingues hospitum fregi greges hostique traxi spolia Thermodontiae. uici regentem fata nec tantum redi, sed trepidus atrum Cerberum uidit dies et ille solem. nullus Antaeus Libys animam resumit, cecidit ante aras suas Busiris, una Geryon sparsus manu taurusque populis horridus centum pauor. quodcumque tellus genuit infesta occidit meaque fusum est dextera: iratis deis non licuit esse. si negat mundus feras, animum nouerca, redde nunc nato patrem uel astra forti. nec peto ut monstres iter; permitte tantum, genitor: inueniam uiam. Vel si times ne terra concipiat feras, properet malum quodcumque, dum terra Herculem habet uidetque: nam quis inuadet mala aut quis per urbes rursus Argolicas erit Iunonis odio dignus? in tutum meas laudes redegi, nulla me tellus silet: me sensit ursae frigidum Scythicae genus Indusque Phoebo subditus, cancro Libys; te, clare Titan, testor: occurri tibi quacumque fulges, nec meos lux prosequi potuit triumphos, solis excessi uices intraque nostras substitit metas dies. natura cessit, terra defecit gradum: lassata prior est. nox et extremum chaos in me incucurrit: inde ad hunc orbem redi, nemo unde retro est. tulimus Oceani minas, nec ulla ualuit quatere tempestas ratem quamcumque pressi—pars quota est Perseus mei? Iam uacuus aether non potest odio tuae sufficere nuptae quasque deuincam feras tellus timet concipere nec monstra inuenit. ferae negantur: Hercules monstri loco iam coepit esse; quanta non fregi mala, quot scelera nudus? quidquid immane obstitit, solae manus strauere; nec iuuenis feras timui nec infans. quidquid est iussum leue est, nec ulla nobis segnis illuxit dies. o quanta fudi monstra quae nullus mihi rex imperauit! institit uirtus mihi Iunone peior. Sed quid inpauidum genus fecisse prodest? non habent pacem dei: purgata tellus omnis in caelo uidet quodcumque timuit: transtulit Iuno feras. ambit peremptus cancer ardentem plagam Libyaeque sidus fertur et messes alit; annum fugacem tradit Astraeae leo, at ille, iactans feruidam collo iubam, austrum madentem siccat et nimbos rapit. inuasit omnis ecce iam caelum fera meque antecessit: uictor e terris meos specto labores, astra portentis prius ferisque Iuno tribuit, ut caelum mihi faceret timendum—sparserit mundum licet caelumque terris peius ac peius Styge irata faciat, dabitur Alcidae locus. Si post feras, post bella, post Stygium canem hauddum astra merui, Siculus Hesperium latus tangat Pelorus, una iam tellus erit: illinc fugabo maria; si iungi iubes, committat undas Isthmos, et iuncto salo noua ferantur Atticae puppes uia. mutetur orbis, uallibus currat nouis Hister nouasque Tanais accipiat uias. Da, da tuendos, Iuppiter, saltem deos: illa licebit fulmen a parte auferas, ego quam tuebor. siue glacialem polum, seu me tueri feruidam partem iubes, hac esse superos parte securos puta. Cirrhaea Paean templa et aetheriam domum serpente caeso meruit—o quotiens iacet Python in hydra! Bacchus et Perseus deis iam se intulere—sed quota est mundi plaga oriens subactus aut quota est Gorgon fera? quis astra natus laudibus meruit suis ex te et nouerca? quem tuli mundum peto. Sed tu, comes laboris Herculei, Licha, perfer triumphos, Euryti uictos lares stratumque regnum. uos pecus rapite ocius qua templa tollens ora Cenaei Iouis aestu timendum spectat Euboicum mare. Chorvs Par ille est superis cui pariter dies et fortuna fuit; mortis habet uices lente cum trahitur uita gementibus. Quisquis sub pedibus fata rapacia et puppem posuit fluminis ultimi, non captiua dabit bracchia uinculis nec pompae ueniet nobile ferculum: numquam est ille miser cui facile est mori. Illum si medio decipiat ratis ponto, cum Borean expulit Africus aut Eurus Zephyrum, cum mare diuidunt, non puppis lacerae fragmina conligit, ut litus medio speret in aequore: uitam qui poterit reddere protinus, solus non poterit naufragium pati. Nos turpis macies et lacrimae tenent et crinis patrio puluere sordidus. nos non flamma rapax, non fragor obruit: felices sequeris, mors, miseros fugis. Stamus, sed patriae messibus heu locus et siluis dabitur, lapsaque sordidae fient templa casae; iam gelidus Dolops hac ducet pecudes qua tepet obrutus stratae qui superest Oechaliae cinis. illo Thessalicus pastor in oppido indocta referens carmina fistula cantu nostra canet tempora flebili; et dum pauca deus saecula contrahet, quaeretur patriae quis fuerit locus. Felix incolui non steriles focos nec ieiuna soli iugera Thessali: ad Trachina uocor, saxa rigentia et dumeta iugis horrida torridis, uix gratum pecori montiuago nemus. At si quas melior sors famulas uocat, illas aut uolucer transferet Inachus aut Dircaea colent moenia, qua fluit Ismenos tenui flumine languidus— hic mater tumidi nupserat Herculis? Falsa est de geminis fabula noctibus, aether cum tenuit sidera longius commisitque uices Lucifer Hespero et Solem uetuit Delia tardior: quae cautes Scythiae, quis genuit lapis? num Titana ferum te Rhodope tulit, te praeruptus Athos, te fera Caspia, quae uirgata tibi praebuit ubera? nullis uulneribus peruia membra sunt: ferrum sentit hebes, lentior est chalybs; in nudo gladius corpore frangitur et saxum resilit, fataque neglegit et mortem indomito pectore prouocat. Non illum poterant figere cuspides, non arcus Scythica tensus harundine, non quae tela gerit Sarmata frigidus aut qui soliferae suppositus plagae uicino Nabatae uulnera derigit Parthus Gnosiacis certior ictibus. Muros Oechaliae corpore propulit; nil obstare ualet; uincere quod parat iam uictum est—quota pars uulnere concidit? pro fato potuit uultus iniquior et uidisse sat est Herculeas minas. quis uastus Briareus, quis tumidus Gyges, supra Thessalicum cum stetit aggerem caeloque insereret uipereas manus, hoc uultu riguit? commoda cladibus magnis magna patent, nil superest mali: iratum miserae uidimus Herculem. Iole At ego infelix non templa suis conlapsa deis sparsosue focos, natis mixtos arsisse patres hominique deos, templa sepulcris: nullum querimur commune malum. alio nostras fortuna uocat lacrimas, alias flere ruinas mea fata iubent. quae prima querar? quae summa gemam? pariter cunctas deflere iuuat, nec plura dedit pectora Tellus, ut digna sonent uerbera fatis. Me uel Sipylum flebile saxum fingite, superi, uel in Eridani ponite ripis, ubi maesta sonat Phaethontiadum silua sororum; me uel Siculis addite saxis, ubi fata gemam Thessala Siren, uel in Edonas tollite siluas, qualis natum Daulias ales solet Ismaria flere sub umbra: formam lacrimis aptate meis resonetque malis aspera Trachin. Cypria lacrimas Myrrha tuetur, raptum coniunx Ceyca gemit, sibi Tantalis est facta superstes; fugit uultus Philomela suos natumque sonat flebilis Atthis: cur mea nondum capiunt uolucres bracchia plumas? felix, felix, cum silua domus nostra feretur patrioque sedens ales in agro referam querulo murmure casus uolucremque Iolen fama loquetur. Vidi, uidi miseranda mei fata parentis, cum letifero stipite pulsus tota iacuit sparsus in aula: pro, si tumulum fata dedissent, quotiens, genitor, quaerendus eras! potuine tuam spectare necem, nondum teneras uestite genas necdum forti sanguine, Toxeu? Quid uestra queror fata, parentes, quos in tutum mors aequa tulit? mea me lacrimas fortuna rogat: iam iam dominae captiua colus fusosque legam. Pro, saeue decor formaque mortem paritura mihi, tibi cuncta domus concidit uni, dum me genitor negat Alcidae atque Herculeus socer esse timet. Sed iam dominae tecta petantur. Chorvs Quid regna tui clara parentis proauosque tuos respicis amens? fugiat uultus fortuna prior. felix quisquis nouit famulum regemque pati uultusque suos uariare potest. rapuit uires pondusque mali casus animo qui tulit aequo. Nvtrix O quam cruentus feminas stimulat furor, cum patuit una paelici et nuptae domus! Scylla et Charybdis Sicula contorquens freta minus est timenda, nulla non melior fera est. Namque ut reluxit paelicis captae decus et fulsit Iole qualis innubis dies purisue clarum noctibus sidus micat, stetit furenti similis ac toruum intuens Herculea coniunx; feta ut Armenia iacens sub rupe tigris hoste conspecto exilit aut iussa thyrsum quatere conceptum ferens Maenas Lyaeum dubia quo gressus agat haesit parumper; tum per Herculeos lares lymphata rapitur, tota uix satis est domus: incurrit, errat, sistit, in uultus dolor processit omnis, pectori paene intimo nihil est relictum; fletus insequitur minas. nec unus habitus durat aut uno furit contenta uultu: nunc inardescunt genae, pallor ruborem pellit et formas dolor errat per omnes; queritur implorat gemit. Sonuere postes ecce praecipiti gradu, secreta mentis ore confuso exerit. Deianira Quamcumque partem sedis aetheriae premis, coniunx Tonantis, mitte in Alciden feram quae mihi satis sit. si qua fecundum caput palude tota uastior serpens mouet, ignara uinci, si quid excessit feras immane dirum horribile, quo uiso Hercules auertat oculos, hoc specu immenso exeat. Vel si ferae negantur, hanc animam, precor, conuerte in aliquod—quodlibet possum malum hac mente fieri. commoda effigiem mihi parem dolori: non capit pectus minas. quid excutis telluris extremae sinus orbemque uersas? quid rogas Ditem mala? omnes in isto pectore inuenies feras quas timuit; odiis accipe hoc telum tuis: ego sum, nouerca, perdere Alciden potens: perfer manus quocumque; quid cessas, dea? utere furente! quod iubes fieri nefas? reperi, quid haeres? ipsa iam cesses licet, haec ira satis est. Nvt. Pectoris sani parum, alumna, questus comprime et flammas doma; frena dolorem. coniugem ostende Herculis. De. Iole meis captiua germanos dabit natis Iouisque fiet ex famula nurus? num flamma cursus pariter et torrens feret et ursa pontum sicca caeruleum bibet? non ibo inulta: gesseris caelum licet totusque pacem debeat mundus tibi, est aliquid hydra peius: iratae dolor nuptae. quis ignis tantus in caelum furit ardentis Aetnae? quidquid est uictum tibi hic uincet animus—capta praeripiet toros? adhuc timebam monstra, iam nullum est malum: cessere pestes, in locum uenit ferae inuisa paelex. summe pro rector deum et clare Titan, Herculis tantum fui coniunx timentis; uota quae superis tuli cessere captae, paelici felix fui, illi meas audistis, o superi, preces, incolumis illi remeat—o nulla dolor contente poena, quaere supplicia horrida, incogitata, infanda, Iunonem doce quid odia ualeant: nescit irasci satis. Pro me gerebas bella, propter me uagas Achelous undas sanguine infecit suo, cum lenta serpens fieret, in taurum trucem nunc flecteret serpente deposita minas, et mille in hoste uinceres uno feras. iam displicemus, capta praelata est mihi— non praeferetur: qui dies thalami ultimus nostri est futurus, hic erit uitae tuae. Quid hoc? recedit animus et ponit minas; iam cessat ira—quid miser langues dolor? perdis furorem, coniugis sanctae fidem mihi reddis iterum. quid uetas flammas ali? quid frangis ignes? hunc mihi serua impetum, pares eamus—non erit uotis opus: aderit nouerca quae manus nostras regat nec inuocata. Nvt. Quod paras demens scelus? perimes maritum, cuius extremus dies primusque laudes nouit et caelo tenus erecta terras fama suppositas habet? iam tota in istos terra consurget lares domusque soceri prima et Aetolum genus sternetur omne, saxa iam dudum ac faces in te ferentur, uindicem tellus suum defendet omnis: una quot poenas dabis! Effugere terras crede et humanum genus te posse—fulmen genitor Alcidae gerit: iam iam minaces ire per caelum faces specta et tonantem fulmine excusso diem. mortem quoque ipsam, quam putes tutam, time: dominatur illic patruus Alcidae tui. quocumque perges, misera, cognatos deos illi uidebis. De. Maximum fieri scelus et ipsa fateor, sed dolor fieri iubet. Nvt. Moriere. De. Moriar Herculis nempe incluti coniunx nec ullus nocte discussa dies uiduam notabit nec meos paelex toros captiua capiet. ante ab occasu dies nascetur, Indos ante glacialis polus Scythasue tepida Phoebus inficiet rota, quam me relictam Thessalae inspiciant nurus. meo iugales sanguine extinguam faces. aut pereat aut me perimat; elisis feris et coniugem addat, inter Herculeos licet me quoque labores numeret: Alcidae toros moritura certe corpore amplectar meo. Ire, ire ad umbras Herculis nuptam libet, sed non inultam: si quid ex nostro Hercule concepit Iole, manibus euellam meis ante et per ipsas paelicem inuadam faces. me nuptiali uictimam feriat die infestus, Iolen dum supra exanimem ruam: felix iacet quicumque quos odit premit. Nvt. Quid ipsa flammas pascis et uastum foues ultro dolorem? misera, quid cassum times? dilexit Iolen: nempe cum staret parens regisque natam peteret—in famulae locum regina cecidit: perdidit uires amor multumque ab illa traxit infelix status. illicita amantur, excidit quidquid licet. De. Fortuna amorem peior inflammat magis: amat uel ipsum quod caret patrio lare, quod nudus auro crinis et gemma iacet, ipsas misericors forsan aerumnas amat; hoc usitatum est Herculi: captas amat. Nvt. Dilecta Priami nempe Dardanii soror concessa famula est; adice quot nuptas prius, quot uirgines dilexit: errauit uagus. Arcadia nempe uirgo, Palladios choros dum nectit, Auge, uim stupri passa excidit, nullamque amoris Hercules retinet notam. referam quid alias? nempe Thespiades uacant breuique in illis arsit Alcides face. hospes Timoli Lydiam fouit nurum et amore captus ad leues sedit colos, tenerum feroci stamen intorquens manu. nempe illa ceruix spolia deposuit ferae crinemque mitra pressit et famulus stetit, hirtam Sabaea marcidus myrrha comam: ubique caluit, sed leui caluit face. De. Haerere amantes post uagos ignes solent. Nvt. Famulamne et hostis praeferet gnatam tibi? De. Vt laeta siluas forma uernantes habet, quas nemore nudo primus inuestit tepor, at cum solutos expulit Boreas Notos et saeua totas bruma decussit comas, deforme solis aspicis truncis nemus: sic nostra longum forma percurrens iter deperdit aliquid semper et fulget minus, nec illa uenus est: quidquid in nobis fuit olim petitum cecidit et periit labans, aetas citato senior eripuit gradu materque multum rapuit ex illo mihi. Vides ut altum famula non perdat decus? cessere cultus penitus et paedor sedet; tamen per ipsas fulget aerumnas decor nihilque ab illa casus et fatum graue nisi regna traxit. hic meum pectus timor, altrix, lacessit, hic rapit somnos pauor. Praeclara totis gentibus coniunx eram thalamosque nostros inuido uoto nurus optabat omnis, quae nimis quicquam deos orabat ullos: nuribus Argolicis fui mensura uoti. quem Ioui socerum parem, altrix, habebo? quis sub hoc mundo mihi dabitur maritus? ipse qui Alcidae imperat, facibus suis me iungat Eurystheus licet, minus est. toris caruisse regnantis leue est: alte illa cecidit quae uiro caret Hercule. Nvt. Conciliat animos coniugum partus fere. De. Hic ipse forsan diuidet partus toros. Nvt. Famula illa trahitur interim donum tibi. De. Hic quem per urbes ire praeclarum uides et uiua tergo spolia gestantem ferae, qui regna miseris donat et celsis rapit uasta grauatus horridam claua manum, cuius triumphos ultimi Seres canunt et quisquis alius orbe consaepto iacet, leuis est nec illum gloriae stimulat decor. errat per orbem, non ut aequetur Ioui nec ut per urbes magnus Argolicas eat: quod amet requirit, uirginum thalamos petit. si qua est negata, rapitur; in populos furit, nuptas ruinis quaerit et uitium impotens uirtus uocatur. cecidit Oechalia inclita unusque Titan uidit atque unus dies stantem et cadentem; causa bellandi est amor. totiens timebit Herculi natam parens quotiens negabit, hostis est quotiens socer fieri recusat: si gener non est, ferit. Post haec quid istas innocens seruo manus, donec furentem simulet ac saeua manu intendat arcus meque natumque opprimat? sic coniuges expellit Alcides suas, haec sunt repudia; nec potest fieri nocens: terris uideri sceleribus causam suis fecit nouercam. quid stupes segnis, furor? scelus occupandum est: perage, dum feruet manus. Nvt. Perimes maritum? De. Paelicis certe meae. Nvt. At Ioue creatum. De. Nempe et Alcmena satum. Nvt. Ferrone? De. Ferro. Nvt. Si nequis? De. Perimam dolo. Nvt. Quis iste furor est? De. Quem meus coniunx docet. Nvt. Quem nec nouerca potuit, hunc perimes uirum? De. Caelestis ira quos premit, miseros facit: humana nullos. Nvt. Parce, miseranda, et time. De. Contempsit omnes ille qui mortem prius; libet ire in enses. Nvt. Maior admisso tuus, alumna, dolor est; culpa par odium exigat. cur saeua modicis statuis? ut laesa es, dole. De. Leue esse credis paelicem nuptae malum? quidquid dolorem pascit, hoc nimium puta. Nvt. Amorne clari fugit Alcidae tibi? De. Non fugit, altrix, remanet et penitus sedet fixus medullis, crede; sed magnus dolor iratus amor est. Nvt. Artibus magicis fere coniugia nuptae precibus admixtis ligant. uernare iussi frigore in medio nemus missumque fulmen stare; concussi fretum cessante uento, turbidum explicui mare et sicca tellus fontibus patuit nouis. habuere motum saxa, discussi fores umbrasque Ditis, et mea iussi prece manes locuntur, siluit infernus canis; nox media solem uidit et noctem dies: mare terra caelum et Tartarus seruit mihi nihilque leges ad meos cantus tenet: flectemus illum, carmina inuenient iter. De. Quas Pontus herbas generat aut quas Thessala sub rupe Pindus aluit inueniam malum cui cedat ille? carmine in terras mago descendat astris Luna desertis licet et bruma messes uideat et cantu fugax stet deprehensum fulmen et uersa uice medius coactis ferueat stellis dies: non flectet illum. Nvt. Vicit et superos Amor. De. Vincetur uni forsan et spolium dabit Amorque summus fiet Alcidae labor. Sed te per omne caelitum numen precor, per hunc timorem: quidquid arcani apparo penitus recondas et fide tacita premas. Nvt. Quid istud est quod esse secretum petis? De. Non tela sunt, non arma, non ignis minax. Nvt. Praestare fateor posse me tacitam fidem, si scelere careat: interim scelus est fides. De. Circumspice agedum, ne quis arcana occupet, partemque in omnem uultus inquirens eat. Nvt. En locus ab omni tutus arbitrio uacat. De. Est in remoto regiae sedis loco arcana tacitus nostra defendens specus. non ille primos accipit soles locus, non ille seros, cum ferens Titan diem lassam rubenti mergit Oceano rotam. illic amoris pignus Herculei latet. altrix, fatebor: auctor est Nessus mali quem grauida Nephele Thessalo genuit duci, qua gelidus astris inserit Pindus caput ultraque nubes Othrys eductus riget. Namque ut subactus Herculis claua horridi Achelous omnis facilis in species dari tandem peractis omnibus patuit feris unoque turpe subdidit cornu caput, me coniugem dum uictor Alcides habet, repetebat Argos. forte per campos uagus Euenos altum gurgitem in pontum ferens iam paene summis turbidus ripis erat. transire Nessus uerticem solitus uadis pretium poposcit; meque iam dorso ferens qua iungit hominem spina deficiens equo, frangebat ipsas fluminis tumidi minas. Iam totus undis Nessus exierat ferox medioque adhuc errabat Alcides uado, uasto rapacem uerticem scindens gradu; at ille, ut esse uidit Alciden procul: 'tu praeda nobis' inquit 'et coniunx eris; prohibetur undis', meque complexu ferens gressum citabat. non tenent undae Herculem: 'infide uector' inquit, 'immixti licet Ganges et Hister uallibus iunctis eant, uincemus ambos, consequar telo fugam.' praecessit arcus uerba; tum longum ferens harundo uulnus tenuit haerentem fugam mortemque fixit. ille, iam quaerens diem, tabem fluentis uulneris dextra excipit traditque nobis ungulae insertam suae, quam forte saeua sciderat auolsam manu. tunc uerba moriens addit: 'hoc' inquit 'magae dixere amorem posse defigi malo; hoc docta Mycale Thessalas docuit nurus, unam inter omnis Luna quam sequitur magas astris relictis. inlitas uestes dabis hac' inquit 'ipsa tabe, si paelex tuos inuisa thalamos tulerit et coniunx leuis aliam parenti dederit altisono nurum. hoc nulla lux conspiciat, hoc tenebrae tegant tantum remotae: sic potens uires suas sanguis tenebit.' uerba deprendit quies mortemque lassis intulit membris sopor. Tu, quam meis admittit arcanis fides, perge ut nitentem uirus in uestem datum mentem per artus adeat et tacitum intumas intret medullas. Nvt. Ocius iussa exsequar, alumna, precibus tu deum inuictum aduoca, qui certa tenera tela dimittit manu. De. Te te precor, quem mundus et superi timent et aequor et qui fulmen Aetnaeum quatit, timende matri teliger saeuae puer: intende certa spiculum uelox manu, non ex sagittis leuibus: e numero, precor, grauiore prome quod tuae nondum manus misere in aliquem; non leui telo est opus, ut amare possit Hercules. rigidas manus intende et arcum cornibus iunctis para. nunc, nunc sagittam prome qua quondam horridus Iouem petisti, fulmine abiecto deus cum fronte subita tumuit et rabidum mare taurus puellae uector Assyriae scidit; immitte amorem, uincat exempla omnia: amare discat coniuges. si quas decor Ioles inussit pectori Herculeo faces, extingue totas, perbibat formam mei. tu fulminantem saepe domuisti Iouem, tu furua nigri sceptra gestantem poli, turbae ducem maioris et dominum Stygis, tuque, o nouerca grauior irata deus, cape hunc triumphum: solus euince Herculem. Nvt. Prolata uis est quaeque Palladia colu lassauit omnem texta famularem manum. nunc ingeratur uirus et uestis bibat Herculea pestem; precibus augebo malum. In tempore ipso nauus occurrit Lichas: celanda uis est dira, ne pateant doli. De. O quod superbae non habent umquam domus, fidele semper regibus nomen Licha, cape hos amictus, nostra quos neuit manus, dum uagus in orbe fertur et uictus mero tenet feroci Lydiam gremio nurum, dum poscit Iolen. sed iecur fors horridum flectam merendo: merita uicerunt malos. non ante coniunx induat uestes iube quam ture flammas pascat et placet deos, cana rigentem populo cinctus comam. ipsa ad penates regios gressus feram precibusque Amoris horridi matrem colam. Vos, quas paternis extuli comites focis, Calydoniae, lugete deflendam uicem. Chorvs Flemus casus, Oenei, tuos comitum primos turba per annos, flemus dubios, miseranda, toros. nos Acheloi tecum solitae pulsare uadum, cum iam tumidas uere peracto poneret undas gracilisque gradu serperet aequo nec praecipitem uolueret amnem flauus rupto fonte Lycormas; nos Palladias ire per aras et uirgineos celebrare choros, nos Cadmeis orgia ferre tecum solitae condita cistis, cum iam pulso sidere brumae tertia soles euocat aestas et spiciferae concessa deae Attica mystas cludit Eleusin. nunc quoque casum quemcumque times, fidas comites accipe fatis: nam rara fides ubi iam melior fortuna ruit. Tu quicumque es qui sceptra tenes, licet omne tua uulgus in aula centum pariter limina pulset: cum tot populis stipatus eas, in tot populis uix una fides. tenet auratum limen Erinys, et quom magnae patuere fores, intrant fraudes cautique doli ferrumque latens; cumque in populos prodire paras, comes inuidia est: noctem quotiens summouet Eos, regem totiens credite nasci. Pauci reges, non regna colunt: plures fulgor concitat aulae. Cupit hic regi proximus ipsi clarus totas ire per urbes (urit miserum gloria pectus), cupit hic gazis implere famem, nec tamen omnis plaga gemmiferi sufficit Histri nec tota sitim Lydia uincit nec quae Zephyro subdita tellus stupet aurato flumine clarum radiare Tagum, nec si totus seruiat Hebrus ruraque diues iungat Hydaspes intraque suos currere fines spectet toto flumine Gangen: auidis, auidis natura parum est. Colit hic reges regumque lares, non ut presso uomere semper numquam cesset curuus arator uel mille secent arua coloni: solas optat quas ponat opes. colit hic reges, calcet ut omnes perdatque aliquos nullumque leuet: tantum ut noceat cupit esse potens. Quota pars moritur tempore fati! rarum est felix idemque senex: quos felices Cynthia uidit, uidit miseros enata dies, nec sibi felix pauper habetur, nisi felices cecidisse uidet. O si pateant pectora ditum! quantos intus sublimis agit fortuna metus! Bruttia Coro pulsante fretum lenior unda est. pectora pauper secura gerit: carpit faciles uilesque cibos, sed non strictos respicit enses; tenet e patula pocula fago, sed non trepida tenet illa manu: aurea miscet pocula sanguis. caespes Tyrio mollior ostro solet inpauidos ducere somnos; aurea rumpunt texta quietem uigilesque trahit purpura noctes. Coniunx modico nupta marito non disposito clara monili gestat pelagi dona rubentis, nec gemmiferas detrahit aures lapis Eoa lectus in unda, nec Sidonio mollis aeno repetita bibit lana rubores, nec Maeonia distinguit acu quae Phoebeis subditus euris legit Eois Ser arboribus: quaelibet herbae tinxere colus quas indoctae neuere manus, sed non dubios fouet illa toros. sequitur dira lampade Erinys quarum populi coluere diem. Quisquis medium defugit iter stabili numquam tramite curret: dum petit unum praebere diem patrioque puer constitit axe nec per solitum decurrit iter, sed Phoebeis ignota petens sidera flammis errante rota, secum pariter perdidit orbem. medium caeli dum sulcat iter, tenuit placidas Daedalus oras nullique dedit nomina ponto; sed dum uolucres uincere ueras Icarus audet patriasque puer despicit alas Phoeboque uolat proxumus ipsi, dedit ignoto nomina ponto: male pensantur magna ruinis. Felix alius magnusque sonet, me nulla uocet turba potentem. stringat tenuis litora puppis nec magna meas aura phaselos iubeat medium scindere pontum: transit tutos Fortuna sinus medioque rates quaerit in alto, quarum feriunt sipara nubes. Sed quid pauido territa uultu, qualis Baccho saucia Thyias, fertur rapido regina gradu? quae te rursus fortuna rotat, miseranda, refer: licet ipsa neges, uultus loquitur quodcumque tegis. Deianira Vagus per artus errat excussos tremor, erectus horret crinis, impulsis adhuc stat terror animis et cor attonitum salit pauidumque trepidis palpitat uenis iecur. ut fractus austro pontus etiamnum tumet, quamuis quiescat languidis uentis dies, ita mens adhuc uexatur excusso metu. semel profecto premere felices deus cum coepit, urget. hos habent magna exitus. Chorvs Quis tam impotens, miseranda, te casus rotat? De. Vt missa palla est tabe Nessea inlita thalamisque maerens intuli gressum meis, nescioquid animus timuit * * * * * * * * et fraudem struit. libet experiri. solibus uirus ferum flammisque Nessus sanguinem ostendi arcuit: hic ipse fraudes esse praemonuit dolus. et forte, nulla nube respersus iubar, laxabat ardens feruidum Titan diem (uix ora solui patitur etiamnunc timor): medios in ignes solis et claram facem, quo tincta fuerat palla uestisque inlita, abiectus horret uillus et Phoebi coma tepefactus arsit (uix queo monstrum eloqui). niues ut Eurus soluit aut tepidus Notus, quas uere primo lucidus perdit Mimas, utque euolutos frangit Ionio salo opposita fluctus Leucas et lassus tumor in litore ipso spumat, aut caelestibus aspersa tepidis tura laxantur focis, sic languet omne uellus et perdit comas. dumque ista miror, causa mirandi perit; quin ipsa tellus spumeos motus agit et quidquid illa tabe contactum est labat tumensque tacita * * * * * * * * quassat caput natum pauentem cerno et ardenti pede gressus ferentem. prome quid portes noui. Hyllvs I, profuge, quaere si quid ulterius patet terris freto sideribus Oceano inferis: ultra labores, mater, Alcidae fuge. De. Nescioquod animus grande praesagit malum. Hy. Plenae triumphi templa Iunonis pete: haec tibi patent, delubra praeclusa omnia. De. Effare quis me casus insontem premat. Hy. Decus illud orbis atque praesidium unicum, quem fata terris in locum dederant Iouis, o mater, abiit: membra et Herculeos toros urit lues nescioqua; qui domuit feras, ille ille uictor uincitur maeret dolet. quid quaeris ultra? De. Miserias properant suas audire miseri; fare, quo posita in statu iam nostra domus est? o lares, miseri lares! nunc uidua, nunc expulsa, nunc ferar obruta. Hy. Non sola maeres Herculem: toto iacet mundo gemendus; fata nec, mater, tua priuata credas: iam genus totum obstrepit. hunc ecce luctum quem gemis cuncti gemunt; commune terris omnibus pateris malum. luctum occupasti: prima, non sola Herculem, miseranda, maeres. De. Quam prope a leto tamen ede, ede quaeso iaceat Alcides meus. Hy. Mors refugit illum uicta quae in regno suo semel est nec audent fata tam uastum nefas admittere. ipsa forsitan trepida colus Clotho manu proiecit et fata Herculis timet peragere. pro diem, infandum diem! hocne ille summo magnus Alcides erit? De. Ad fata et umbras atque peiorem polum praecedere illum dicis? an possum prior mortem occupare? fare, si nondum occidit. Hy. Euboica tellus uertice immenso tumens pulsatur omni latere: Phrixeum mare scindit Caphereus, seruit hoc Austro latus; at qua niuosi patitur Aquilonis minas, Euripus undas flectit instabilis uagas septemque cursus uoluit et totidem refert, dum lassa Titan mergit Oceano iuga. hic rupe celsa, nulla quam nubes ferit, annosa fulgent templa Cenaei Iouis. Vt stetit ad aras omne uotiuum pecus totumque tauris gemuit auratis nemus, spolium leonis sordidum tabo exuit posuitque clauae pondus et pharetra grauis laxauit umeros. ueste tunc fulgens tua, cana reuinctus populo horrentem comam, succendit aras: 'accipe has' inquit 'focis non false messis genitor et largo sacer splendescat ignis ture, quod Phoebum colens diues Sabaeis colligit truncis Arabs. pacata tellus' inquit 'et caelum et freta, feris subactis omnibus uictor redi: depone fulmen'—gemitus in medias preces stupente et ipso cecidit; hinc caelum horrido clamore complet: qualis impressa fugax taurus bipenni uolnus et telum ferens delubra uasto trepida mugitu replet, aut quale mundo fulmen emissum tonat, sic ille gemitu sidera et pontum ferit, et uasta Chalcis sonuit et uoces Cyclas excepit omnis; hinc petrae Capherides, hinc omne uoces reddit Herculeas nemus. flentem uidemus. uulgus antiquam putat rabiem redisse; tunc fugam famuli petunt. At ille uoltus ignea torquens face unum inter omnes sequitur et quaerit Lichan. complexus aras ille tremibunda manu mortem metu consumpsit et paruum sui poenae reliquit. dumque tremibundum manu tenuit cadauer: 'hac manu, hac' inquit 'ferar, o fata, uictus? Herculem uicit Lichas? ecce alia clades: Hercules perimit Lichan. facta inquinentur: fiat hic summus labor.' in astra missus fertur et nubes uago spargit cruore; talis in caelum exilit harundo Getica iussa dimitti manu aut quam Cydon excussit: inferius tamen et tela fugient. truncus in pontum cadit, in saxa ceruix: unus ambobus iacet. 'Resistite' inquit, 'non furor mentem abstulit, furore grauius istud atque ira malum est: in me iuuat saeuire.' uix pestem indicat et saeuit: artus ipse dilacerat suos et membra uasta carpit auellens manu. exuere amictus quaerit: hoc solum Herculem non posse uidi; trahere conatus tamen et membra traxit: corporis palla horridi pars est et ipsa—uestis immiscet cutem. nec causa dirae cladis in medio patet, sed causa tamen est; uixque sufficiens malo nunc ore terram languidus prono premit, nunc poscit undas—unda non uincit malum; fluctisona quaerit litora et pontum occupat: famularis illum retinet errantem manus— o sortem acerbam! fuimus Alcidae pares. Nunc puppis illum litore Euboico refert Austerque lenis pondus Herculeum rapit; destituit animus membra, nox oculos premit. De. Quid, anime, cessas? quid stupes? factum est scelus: natum reposcit Iuppiter, Iuno aemulum; * 843a reddendus orbi est—quod potest reddi, exhibe: eat per artus ensis exactus meos. sic, sic agendum est—tam leuis poenas manus tantas reposcit? perde fulminibus, socer, nurum scelestam. nec leui telo manus armetur: illud fulmen exiliat polo, quo, nisi fuisset genitus Alcides tibi, hydram cremasses: pestem ut insolitam feri et ut nouerca peius irata malum. emitte telum quale in errantem prius Phaethonta missum est: perdidi in solo Hercule et ipsa populos.—quid rogas telum deos? iam parce socero: coniugem Alcidae necem optare pudeat: haec erit uoto manus, a me petatur; occupa ferrum ocius— cur deinde ferrum? quidquid ad mortem trahit telum est abunde: rupe ab aetheria ferar. haec, haec renatum prima quae noscit diem Oeta eligatur; corpus hinc mitti placet.— leuis una mors est—leuis, at extendi potest: abrupta cautes scindat et partem mei ferat omne saxum, pendeant lacerae manus totumque rubeat asperi montis latus.— eligere nescis, anime, cui telo incubes! utinam esset, utinam fixus in thalamis meis Herculeus ensis: huic decet ferro inmori.— una perire dextera nobis sat est? coite, gentes, saxa et immensas faces iaculetur orbis, nulla nunc cesset manus, corripite tela, uindicem uestrum abstuli: impune saeui sceptra iam reges gerent, impune iam nascetur indomitum malum; reddentur arae cernere assuetae hostiam similem colenti: sceleribus feci uiam; ego uos tyrannis regibus monstris feris saeuisque rapto uindice opposui deis.— cessas, Tonantis socia? non spargis facem imitata fratrem et mittis ereptam Ioui meque ipsa perdis? laus tibi erepta incluta est, ingens triumphus: aemuli, Iuno, tui mortem occupaui. Nvtrix Quid domum impulsam trahis? erroris istic omne quodcumque est nefas. haut est nocens quicumque non sponte est nocens. De. Quicumque fato ignoscit et parcit sibi, errare meruit: morte damnari placet. Nvt. Nocens uideri, qui mori quaerit, cupit. De. Mors innocentes sola deceptos facit. Nvt. Titana fugies? De. Ipse me Titan fugit. Nvt. Vitam relinques? De. Miseram, ut Alciden sequar. Nvt. Superest et auras ille caelestes trahit. De. Vinci Hercules cum potuit, hinc coepit mori. Nvt. Natum relinques fataque abrumpes tua? De. Quamcumque natus sepelit haec uixit diu. Nvt. Virum sequeris. De. Praegredi castae solent. Nvt. Si te ipsa damnas, scelere te misera arguis. De. Nemo nocens sibi ipse poenas inrogat. Nvt. Multis remissa est uita quorum error nocens, non dextra fuerat. fata quis damnat sua? De. Quicumque fata iniqua sortitus fuit. Nvt. Hic ipse Megaram nempe confixam suis strauit sagittis atque natorum indolem Lernaea figens tela furibunda manu; ter parricida factus ignouit tamen sibi, nam furoris fonte Cinyphio scelus sub axe Libyco tersit et dextram abluit. quo, misera, pergis? cur tuas damnas manus? De. Damnat meas deuictus Alcides manus: placet scelus punire. Nvt. Si noui Herculem, aderit cruenti forsitan uictor mali dolorque fractus cedet Alcidae tuo. De. Exedit artus uirus, ut fama est, hydrae; immensa pestis coniugis membra abstulit. Nvt. Serpentis illi uirus enectae autumas haut posse uinci, qui malum uiuum tulit? elisit hydram, dente cum fixo stetit media palude uictor effuso obrutus artus ueneno. sanguis hunc Nessi opprimet, qui uicit ipsas horridi Nessi manus? De. Frustra tenetur ille qui statuit mori: proinde lucem fugere decretum est mihi. uixit satis quicumque cum Alcide occidit. Nvt. Per has aniles ecce te supplex comas atque ubera ista paene materna obsecro: depone tumidas pectoris laesi minas mortisque dirae expelle decretum horridum. De. Quicumque misero forte dissuadet mori, crudelis ille est: interim poena est mori, sed saepe donum; pluribus uenia obfuit. Nvt. Defende saltem dexteram, infelix, tuam fraudisque facinus esse, non nuptae, sciat. De. Defendar illic: inferi absoluent ream, a me ipsa damnor; purget has Pluton manus. stabo ante ripas, immemor Lethe, tuas et umbra tristis coniugem excipiam meum. Sed tu, nigrantis regna qui torques poli, para laborem (scelera quae quisque ausus est, hic uincit error: Iuno non ausa Herculem est eripere terris), horridam poenam para. Sisyphia ceruix cesset et nostros lapis impellat umeros; me uagus fugiat latex meamque fallax unda deludat sitim; merui manus praebere turbinibus tuis, quaecumque regem Thessalum torques rota; effodiat auidus hinc et hinc uultur fibras; uacat una Danais: has ego explebo uices. Laxate, manes; recipe me comitem tibi, Phasiaca coniunx: peior haec, peior tuo utroque dextra est scelere, seu mater nocens seu dira soror es; adde me comitem tuis, Threicia coniunx, sceleribus; natam tuam, Althaea mater, recipe, nunc ueram tui agnosce prolem—quid tamen tantum manus uestrae abstulerunt? claudite Elysium mihi, quaecumque fidae coniuges nemoris sacri lucos tenetis; si qua respersit manus uiri cruore nec memor castae facis stricto cruenta Belias ferro stetit, in me suas agnoscat et laudet manus: in hanc abire coniugum turbam libet— sed et illa fugiet turba tam diras manus. Inuicte coniunx, innocens animus mihi, scelesta manus est. pro nimis mens credula, pro Nesse fallax atque semiferi doli! auferre cupiens paelici eripui mihi. recede, Titan, tuque quae blanda tenes in luce miseros uita: cariturae Hercule lux uilis ista est. exigat poenas sibi reddamque uitam—fata an extendo mea mortemque, coniunx, ad tuas seruo manus? uirtusne superest aliqua et armatae manus intendere arcum tela missurum ualent? an arma cessant teque languenti manu non audit arcus? si potes letum dare, animosa coniunx dexteram expecto tuam. mors differatur: frange ut insontem Lichan, alias in urbes sparge et ignotum tibi inmitte in orbem; perde ut Arcadiae nefas et quidquid aliud cessit—at ab illis tamen, coniunx, redisti. Hyllvs Parce iam, mater, precor, ignosce fatis; error a culpa uacat. De. Si uera pietas, Hylle, quaerenda est tibi, iam perime matrem—pauida quid tremuit manus? quid ora flectis? haec erit pietas scelus. ignaue dubitas? Herculem eripui tibi: haec, haec peremit dextra, cui debes patri auum Tonantem. maius eripui decus, quam luce tribui. si tibi ignotum est nefas, a matre disce. seu tibi iugulo placet mersisse ferrum siue maternum libet inuadere uterum, mater intrepidum tibi praebebit animum. non erit tantum scelus a te peractum: dextera sternar tua, sed mente nostra. natus Alcidae times? ita nulla peragas iussa, nec frangens mala erres per orbem, si qua nascetur fera referas parentem: dexteram intrepidam para. patet ecce plenum pectus aerumnis: feri.— scelus remitto, dexterae parcent tuae Eumenides ipsae: uerberum crepuit sonus. quaenam ista torquens angue uibrato comam temporibus atras squalidis pinnas quatit? quid me flagranti, dira, persequeris face, Megaera? poenas poscis Alcidae? dabo. iamne inferorum, diua, sedere arbitri? Sed ecce laxas carceris uideo fores. quis iste saxum immane detritis gerit iam senior umeris? ecce iam uictus lapis quaerit relabi. membra quis praebet rotae? hic ecce pallens dira Tisiphone stetit, causam reposcit; parce uerberibus, precor, Megaera, parce, sustine Stygias faces: scelus est amoris. Sed quid hoc? tellus labat et aula tectis crepuit excussis—minax unde iste coetus? totus in uultus meos decurrit orbis, hinc et hinc populi fremunt totusque poscit uindicem mundus suum. iam parcite, urbes. quo fugam praeceps agam? mors sola portus dabitur aerumnis meis. testor nitentis flammeam Phoebi rotam superosque testor: Herculem in terris adhuc moritura linquo. Hy. Fugit attonita, ei mihi. peracta iam pars matris est: statuit mori; nunc nostra superest, mortis auferre impetum. o misera pietas: si mori matrem uetas, patri es scelestus; si mori pateris, tamen in matre peccas—urget hinc illinc scelus. inhibenda tamen est: pergam et eripiam neci. Chorvs Verum est quod cecinit sacer Thressae sub Rhodopes iugis aptans Pieriam chelyn Orpheus, Calliopae genus, aeternum fieri nihil. Illius stetit ad modos torrentis rapidi fragor, oblitusque sequi fugam amisit liquor impetum; et dum fluminibus mora est, defecisse putant Getae Hebrum Bistones ultimi. Aduexit uolucrem nemus et silua residens uenit; aut si qua aera peruolat auditis uaga cantibus ales deficiens cadit. Abrumpit scopulos Athos Centauros obiter ferens et iuxta Rhodopen stetit laxata niue cantibus; et quercum fugiens suam ad uatem properat Dryas. Ad cantus ueniunt tuos ipsis cum latebris ferae iuxtaque inpauidum pecus sedit Marmaricus leo nec dammae trepidant lupos et serpens latebras fugit tunc oblita ueneni. Quin per Taenarias fores manes cum tacitos adit maerentem feriens chelyn, cantu Tartara flebili et tristes Erebi deos uicit nec timuit Stygis iuratos superis lacus. Haesit non stabilis rota uicto languida turbine, increuit Tityi iecur, dum cantus uolucres tenet; tunc primum Phrygius senex undis stantibus immemor excussit rabidam sitim nec pomis adhibet manus, et uinci lapis improbus et uatem potuit sequi. audis tu quoque, nauita: inferni ratis aequoris nullo remigio uenit. Sic cum uinceret inferos Orpheus carmine funditus, consumptos iterum deae supplent Eurydices colus. sed dum respicit immemor nec credens sibi redditam Orpheus Eurydicen sequi, cantus praemia perdidit: quae nata est iterum perit. Tunc solamina cantibus quaerens flebilibus modis haec Orpheus cecinit Getis: ' * * * 1092a leges in superos datas et qui tempora digerens quattuor praecipitis deus anni disposuit uices; nulli non auidi colus Parcas stamina nectere: quod natum est properat mori.' Vati credere Thracio deuictus iubet Hercules. Iam, iam legibus obrutis mundo cum ueniet dies, australis polus obruet quidquid per Libyam iacet et sparsus Garamas tenet; arctous polus obruet quidquid subiacet axibus et siccus Boreas ferit. amisso trepidus polo Titan excutiet diem. Caeli regia concidens ortus atque obitus trahet atque omnis pariter deos perdet mors aliqua et chaos, et mors fata nouissima in se constituet sibi. Quis mundum capiet locus? discedet uia Tartari, fractis ut pateat polis? an quod diuidit aethera a terris spatium sat est et mundi nimium malis? Quis tantum capiet nefas fati, quis, superi, locus pontum Tartara sidera regna unus capiet tria? Sed quis non modicus fragor aures attonitas mouet? est est Herculeus sonus. Hercvles Conuerte, Titan clare, anhelantes equos, emitte noctem: pereat hic mundo dies quo morior, atra nube inhorrescat polus; obsta nouercae. nunc, pater, caecum chaos reddi decebat, hinc et hinc compagibus ruptis uterque debuit frangi polus; quid parcis astris? Herculem amittis, pater. Nunc partem in omnem, Iuppiter, specta poli, ne quis Gyges Thessalica iaculetur iuga et fiat Othrys pondus Encelado leue. laxabit atri carceris iam iam fores Pluton superbus, uincula excutiet patri caelumque reddet. ille qui pro fulmine tuisque facibus natus in terris eram, ad Styga reuertor: surget Enceladus ferox mittetque quo nunc premitur in superos onus. regnum omne, genitor, aetheris dubium tibi mors nostra faciet—antequam spolium tui caelum omne fiat, conde me tota, pater, mundi ruina, frange quem perdis polum. Cho. Non uana times, gnate Tonantis: nunc Thessalicam Pelion Ossam premet et Pindo congestus Athos nemus aetheriis inseret astris; uincet scopulos inde Typhoeus et Tyrrhenam feret Inarimen; feret Aetnaeos inde caminos scindetque latus montis aperti nondum Enceladus fulmine uictus: iam te caeli regna secuntur. He. Ego qui relicta morte, contempta Styge, per media Lethes stagna cum spolio redi quo paene lapsis excidit Titan equis, ego quem deorum regna senserunt tria, morior nec ullus per meum stridet latus transmissus ensis, haut meae telum necis saxum est nec instar montis abrupti lapis aut totus Othrys, non truci rictu gigas Pindo cadauer obruit toto meum: sine hoste uincor, quodque me torquet magis (o misera uirtus!) summus Alcidae dies nullum malum prosternit; inpendo, ei mihi, in nulla uitam facta. pro mundi arbiter superique quondam dexterae testes meae, pro cuncta tellus, Herculis uestri placet mortem perire? dirus o nobis pudor, o turpe fatum: femina Herculeae necis auctor feretur! morior Alcides quibus !Inuicta si me cadere feminea manu uoluere fata perque tam turpes colus mea mors cucurrit, cadere placuisset mihi Iunonis odio: feminae caderem manu, sed caelum habentis. si nimis superis fuit, Scythico sub axe genita domuisset meas uires Amazon—feminae cuius manu Iunonis hostis uincor! hinc grauior tui, nouerca, pudor est. quid diem hunc laetum uocas? quid tale tellus genuit iratae tibi? mortalis odia femina excessit tua. adhuc furebas esse te Alcidae imparem: uicta es duobus—pudeat irarum deos. Vtinam meo cruore satiasset suos Nemeaea rictus pestis aut centum anguibus uallatus hydram tabe pauissem mea, utinam fuissem praeda Centauris datus aut inter umbras uinctus aeterno miser saxo sederem! spolia nunc traxi ultima Fato stupente, nunc ab inferna Styge lucem recepi, Ditis euici moras— ubique mors me fugit, ut titulo inclitae mortis carerem. pro ferae, uictae ferae! non me triformis sole conspecto canis ad Styga reuexit, non sub Hesperio polo Hibera uicit turba pastoris feri, non gemina serpens—perdidi mortem, ei mihi, totiens honestam: titulus extremus quis est! Cho. Viden ut laudis conscia uirtus non Lethaeos horreat amnes? pudet auctoris, non morte dolet: cupit extremum finire diem uasta tumidi mole gigantis et montiferum Titana pati rabidaeue necem debere ferae. sed tua causa est, miserande, manus, quod nulla fera est nullusque gigas: iam quis dignus necis Herculeae superest auctor nisi dextra tui? He. Eheu quis intus scorpios, quis feruida plaga reuulsus cancer infixus meas urit medullas? sanguinis quondam capax tumidi uigor pulmonis arentes fibras distendit, ardet felle siccato iecur totumque lentus sanguinem auexit uapor. primam cutem consumpsit, hinc aditum nefas in membra fecit, abstulit pestis latus, exedit artus penitus et totas malum hausit medullas: ossibus uacuis sedet; nec ossa durant ipsa, sed compagibus discussa ruptis mole conlapsa fluunt. defecit ingens corpus et pesti satis Herculea non sunt membra—pro, quantum est malum quod esse uastum fateor, o dirum nefas !En cernite, urbes, cernite ex illo Hercule quid iam supersit. Herculem agnoscis, pater? hisne ego lacertis colla Nemeaei mali elisa pressi? tensus hac arcus manu astris ab ipsis detulit Stymphalidas? his ego citatam gressibus uici feram radiante clarum fronte gestantem caput? his fracta Calpe manibus emisit fretum? his tot ferae, tot scelera, tot reges iacent? his mundus umeris sedit? haec moles mei est, haecne illa ceruix? has ego opposui manus caelo ruenti? quis mea custos manu trahetur ultra Stygius? ubi uires prius memet sepultae? quid patrem appello Iouem? quid per Tonantem uindico caelum mihi? iam, iam meus credetur Amphitryon pater. Quaecumque pestis uiscere in nostro lates, procede—quid me uulnere occulto petis? quis te sub axe frigido pontus Scythes, quae pigra Tethys genuit aut Maurum premens Hibera Calpe litus? o dirum malum! utrumne serpens squalidum crista caput uibrans an aliquod et mihi ignotum malum? numquid cruore es genita Lernaeae ferae an te reliquit Stygius in terris canis? omne es malum nullumque—quis uoltus tibi est? concede saltem scire quo peream malo; quaecumque pestis siue quaecumque es fera, palam timere. quis tibi in medias locum fecit medullas? ecce direpta cute uiscera manus detexit; ulterior tamen inuenta latebra est—o malum simile Herculi !Vnde iste fletus? unde in has lacrimae genas? inuictus olim uoltus et numquam malis lacrimas suis praebere consuetus (pudet) iam flere didicit. quis dies fletum Herculis, quae terra uidit? siccus aerumnas tuli. tibi illa uirtus, quae tot elisit mala, tibi cessit uni; prima et ante omnis mihi fletum abstulisti: durior saxo horrido et chalybe uoltus et uaga Symplegade uictus minas infregit et lacrimam expulit. flentem, gementem, summe pro rector poli, me terra uidit, quodque me torquet magis, nouerca uidit.—urit ecce iterum fibras, incaluit ardor: unde nunc fulmen mihi? Cho. Quid non possit superare dolor? quondam Getico durior Haemo nec Parrhasio lentior axe saeuo cessit membra dolori fessumque mouens per colla caput latus alterno pondere flectit. fletum uirtus saepe resorbet: sic arctoas laxare niues quamuis tepido sidere Titan non tamen audet uincitque nefas solis adulti glaciale iubar. He. Conuerte uoltus ad meas clades, pater: numquam ad tuas confugit Alcides manus, non cum per artus hydra fecundum meos caput explicaret; inter infernos lacus possessus atra nocte cum Fato steti nec inuocaui; tot feras uici horridas, reges, tyrannos, non tamen uoltus meos in astra torsi: semper haec nobis manus uotum spopondit; nulla propter me sacro micuere caelo fulmina—hic aliquid dies optare iussit. primus audierit preces idemque summus: unicum fulmen peto; giganta crede (non minus caelum mihi asserere potui—dum patrem uerum imputo, caelo peperci). siue crudelis, pater, siue es misericors, commoda nato manum properante morte et occupa hanc laudem tibi. uel si piget manusque detrectat nefas, emitte Siculo uertice ardentes, pater, Titanas, in me qui manu Pindum ferant Ossaque qui me monte proiecto opprimant. abrumpat Erebi claustra, me stricto petat Bellona ferro; mitte Gradiuum trucem, armetur in me dirus: est frater quidem, sed ex nouerca. Tu quoque, Alcidae soror tantum ex parente, cuspidem in fratrem tuum iaculare, Pallas. Supplices tendo manus ad te, nouerca: sparge tu saltem, precor, telum: perire feminae possum manu. iam fracta, iam satiata quid pascis minas? quid quaeris ultra? supplicem Alciden uides, et nulla tellus, nulla me uidit fera te deprecantem. nunc mihi irata satis opus est nouerca—nunc tuus cessat dolor? nunc odia ponis? parcis ubi uotum est mori. O terra et urbes, non facem quisquam Herculi, non arma tradet? tela subtrahitis mihi? ita nulla saeuas terra concipiat feras post me sepultum, nec meas umquam manus imploret orbis, si qua nascentur mala nascatur alius: undique infelix caput mactate saxis, uincite aerumnas meas. ingrate cessas orbis? excidimus tibi? adhuc malis ferisque suppositus fores, ni me tulisses. uindicem uestrum malis eripite, populi: tempus hoc uobis datur pensare merita—mors erit pretium omnium. Alcmene Quas misera terras mater Alcidae petam? ubi natus, ubinam est? certa si uisus notat, reclinis ecce corde anhelante aestuat; gemit: peractum est. membra complecti ultima, o nate, liceat; spiritus fugiens meo legatur ore: bracchia, amplexus cape. ubi membra sunt? ubi illa quae mundum tulit stelligera ceruix? quis tibi exiguam tui partem reliquit? He. Herculem spectas quidem, mater, sed umbram et uile nescioquid mei. agnosce, mater—ora quid flectis retro uultumque mergis? Herculem dici tuum partum erubescis? Al. Quis feram mundus nouam, quae terra genuit? quodue tam dirum nefas de te triumphat? uictor Herculeus quis est? He. Nuptae iacentem cernis Alciden dolis. Al. Quis tantus est qui uincat Alciden dolus? He. Quicumque, mater, feminae iratae sat est. Al. Et unde in artus pestis aut ossa incidit? He. Aditum uenenis palla femineis dedit. Al. Vbinam ista palla est? membra nudata intuor. He. Consumpta mecum est. Al. Tantane inuenta est lues? He. Errare mediis crede uisceribus meis, o mater, hydram et mille cum Lerna feras. quae tanta nubes flamma Sicanias secans, quae Lemnos ardens, quae plaga igniferi poli uetans flagranti currere in zona diem? in ipsa me iactate, pro comites, freta mediosque in amnes—quis sat est Hister mihi? non ipse terris maior Oceanus meos franget uapores, omnis in nostris malis deficiet umor, omnis arescet latex. Quid, rector Erebi, me remittebas Ioui? decuit tenere: redde me tenebris tuis, talem subactis Herculem ostende inferis. nil inde ducam, quid times iterum Herculem? inuade, mors, non trepida: iam possum mori. Al. Compesce lacrimas saltem et aerumnas doma malisque tantis Herculem indomitum refer mortemque differ: quos soles uince inferos. He. Si me catenis horridus uinctum suis praeberet auidae Caucasus uolucri dapem, Scythia gemente flebilis gemitus mihi non excidisset; si uagae Symplegades utraque premerent rupe, redeuntis minas ferrem ruinae; Pindus incumbat mihi atque Haemus et qui Thracios fluctus Athos frangit Iouisque fulmen excipiens Mimas: non ipse si in me, mater, hic mundus ruat superque nostros flagret incensus toros Phoebeus axis, degener mentem Herculis clamor domaret; mille decurrant ferae pariterque lacerent, hinc feris clangoribus aetheria me Stymphalis, hinc taurus minax ceruice tota pulset et quidquid fuit solum quoque ingens; surgat hinc illinc nemus artusque nostros dirus immittat Sinis: sparsus silebo—non ferae excutient mihi, non arma gemitus, nil quod impelli potest. Al. Non uirus artus, nate, femineum coquit, sed dura series operis et longus tibi pauit cruentos forsitan morbos labor. He. Vbi morbus, ubinam est? estne adhuc aliquid mali in orbe mecum? ueniat huc—aliquis mihi intendat arcus: nuda sufficiet manus. procedat agedum * * * * * * * Al. Ei mihi, sensus quoque excussit illi nimius impulsos dolor. dolor iste furor est: Herculem solus domat. Remouete quaeso tela et infestas, precor, rapite hinc sagittas: igne suffuso genae scelus minantur. quas petam latebras anus?— cur deinde latebras aut fugam uecors petam? obire forti meruit Alcmene manu: uel scelere pereat, antequam letum mihi ignauus aliquis mandat ac turpis manus de me triumphat.—ecce lassatus malis sopore fessas alligat uenas dolor grauique anhelum pectus impulsu quatit. fauete, superi. si mihi gnatum inclutum miserae negastis, uindicem saltem, precor, seruate terris. abeat excussus dolor corpusque uires reparet Herculeum nouas. Hyllvs Pro lux acerba, pro capax scelerum dies! nurus Tonantis occidit, natus iacet, nepos supersum; scelere materno hic perit, fraude illa capta est—quis per annorum uices totoque in aeuo poterit aerumnas senex referre tantas? unus eripuit dies parentem utrumque; cetera ut sileam mala parcamque fatis, Herculem amitto patrem. Al. Compesce uoces, inclutum Alcidae genus miseraeque fato similis Alcmenae nepos: longus dolorem forsitan uincet sopor. Sed ecce, lassam deserit mentem quies redditque morbo corpus et luctum mihi. He. Quid hoc? rigenti cernitur Trachin iugo an inter astra positus euasi genus mortale tandem? quis mihi caelum parat? te te, pater, iam uideo, placatam quoque specto nouercam. quis sonus nostras ferit caelestis aures? Iuno me generum uocat. uideo nitentem regiam clari aetheris Phoebique tritam flammea zonam rota. cubile uideo Noctis; hinc tenebras uocat. Quid hoc? quis axem cludit et ab ipsis, pater, deducit astris? ora Phoebeus modo afflabat axis, tam prope a caelo fui— Trachina uideo; quis mihi terras dedit? Oete modo infra steterat ac totus fuit suppositus orbis; tam bene excideras, dolor! cogis fateri—parce et hanc uocem occupa. Haec, Hylle, dona matris? hoc munus parat? utinam liceret stipite ingesto impiam effringere animam quale Amazonium malum circa niualis Caucasi domui latus. o cara Megara, tune cum furerem mihi coniunx fuisti? stipitem atque arcus date, dextra inquinetur, laudibus maculam imprimam, summus legatur femina Herculeus labor. Hy. Compesce diras, genitor, irarum minas; habet, peractum est, quas petis poenas dedit: sua perempta dextera mater iacet. He. Cecidit dolose: manibus irati Herculis occidere meruit; perdidit comitem Lichas. saeuire in ipsum corpus exanime impetus atque ira cogit. cur minis nostris caret ipsum cadauer? pabulum accipiant ferae. Hy. Plus misera laeso doluit, hinc aliquid quoque detrahere uelles: occidit dextra sua, tuo dolore; plura quam poscis tulit. Sed non cruentae sceleribus nuptae iaces nec fraude matris: Nessus hos struxit dolos ictus sagittis qui tuis uitam expulit. cruore tincta est palla semiferi, pater, Nessusque nunc has exigit poenas sibi. He. Bene est, peractum est, fata se nostra explicant; lux ista summa est: quercus hanc sortem mihi fatidica quondam dederat et Parnassio Cirrhaea quatiens templa mugitu nemus: 'dextra perempti uictor, Alcide, uiri olim iacebis; hic tibi emenso freta terrasque et umbras finis extremus datur.' nil querimur ultra: decuit hunc finem dari, ne quis superstes Herculis uictor foret. Nunc mors legatur clara memoranda incluta, me digna prorsus: nobilem hunc faciam diem. caedatur omnis silua et Oetaeum nemus succumbat: ingens Herculem accipiat rogus, sed ante mortem. Tu, genus Poeantium, hoc triste nobis, iuuenis, officium appara: Herculea totum flamma succendat diem. Ad te preces nunc, Hylle, supremas fero: est clara captas inter, in uoltu genus regnumque referens, Euryto uirgo edita Iole: tuis hanc facibus et thalamis para. uictor cruentus abstuli patriam lares nihilque miserae praeter Alciden dedi— et ipse rapitur. penset aerumnas suas, Iouis nepotem foueat et natum Herculis; tibi illa pariat quidquid ex nobis habet. Tuque ipsa planctus pone funereos, precor, o clara genetrix: uiuet Alcides tibi. uirtute nostra paelicem feci tuam credi nouercam, siue nascenti Herculi nox illa certa est siue mortalis meus pater est. licet sit falsa progenies mei, materna culpa cesset et crimen Iouis, merui parentem: contuli caelo decus, natura me concepit in laudes Iouis. quin ipse, quamquam Iuppiter, credi meus pater esse gaudet; parce iam lacrimis, parens: superba matres inter Argolicas eris. quid tale Iuno genuit aetherium gerens sceptrum et Tonanti nupta? mortali tamen caelum tenens inuidit, Alciden suum dici esse uoluit. Perage nunc, Titan, uices solus relictus: ille qui uester comes ubique fueram, Tartara et manes peto. hanc tamen ad imos perferam laudem inclutam, quod nulla pestis fudit Alciden palam omnemque pestem uicit Alcides palam. Chorvs O decus mundi, radiate Titan, cuius ad primos Hecate uapores lassa nocturnae leuat ora bigae: dic sub Aurora positis Sabaeis, dic sub occasu positis Hiberis, quique feruenti quatiuntur axe, quique sub plaustro patiuntur ursae, dic ad aeternos properare manes Herculem et regnum canis inquieti, unde non umquam remeabit ille. sume quos nubes radios sequantur, pallidus maestas speculare terras et caput turpes nebulae pererrent. Quando, pro Titan, ubi, quo sub axe Herculem in terris alium sequeris? quas manus orbis miser inuocabit, si qua sub Lerna numerosa pestis sparget in centum rabiem dracones, Arcadum si quis, populi uetusti, fecerit siluas aper inquietas, Thraciae si quis Rhodopes alumnus durior terris Helices niuosae sparget humano stabulum cruore? quis dabit pacem populo timenti, si quid irati superi per urbes iusserint nasci? iacet omnibus par, quem parem tellus genuit Tonanti. Planctus immensas resonet per urbes et comas nullo cohibente nodo femina exertos feriat lacertos, solaque obductis foribus deorum templa securae pateant nouercae. Vadis ad Lethen Stygiumque litus, unde te nullae referent carinae; uadis ad manes miserandus, unde Morte deuicta tuleras triumphum; umbra nudatis uenies lacertis languido uultu tenuique collo, teque non solum feret illa puppis, * 1556a non tamen uilis eris inter umbras: Aeacon iuxta geminosque Cretas facta discernes feriens tyrannos. Parcite, o dites, inhibete dextras: laudis est purum tenuisse ferrum, dumque regnabas, minimum procellis in tuas urbes licuisse Fati. Sed locum uirtus habet inter astra. sedis arctoae spatium tenebis an grauis Titan ubi promit aestus? an sub occasu tepido nitebis, unde commisso resonare ponto audies Calpen? loca quae sereni deprimes caeli? quis erit recepto tutus Alcide locus inter astra? horrido tantum procul a leone det pater sedes calidoque cancro, ne tuo uultu tremefacta leges astra conturbent trepidetque Titan. Vere dum flores uenient tepenti et comam siluis reuocabit aestas pomaque autumno fugiente cedent et comam siluis hiemes recident, tu comes Phoebo, comes ibis astris. nulla te terris rapiet uetustas: ante nascetur seges in profundo uel fretum dulci resonabit unda, ante descendet glacialis ursae sidus et ponto uetito fruetur, quam tuas laudes populi quiescant. Te, pater rerum, miseri precamur: nulla nascatur fera, nulla pestis, non duces saeuos miseranda tellus horreat, nulla dominetur aula qui putet solum decus esse regni semper intensum tenuisse ferrum; si quid in terris iterum timetur, uindicem terrae petimus relictae. Heu quid hoc? mundus sonat ecce caecum. maeret Alciden pater? an deorum clamor, an uox est timidae nouercae Hercule et uiso fugit astra Iuno? passus an pondus titubauit Atlas? an magis diri tremuere manes Herculem et uisum canis inferorum fugit abruptis trepidus catenis? fallimur: laeto uenit ecce uultu quem tulit Poeans umerisque tela gestat et notas populis pharetras, Herculis heres. Effare casus, iuuenis, Herculeos precor uoltuue quonam tulerit Alcides necem. Philoctetes Quo nemo uitam. Cho. Laetus adeone ultimos inuasit ignes? Ph. Esse iam flammas nihil ostendit ille. quid sub hoc mundo Hercules immune uinci liquit? en domita omnia. Cho. Inter uapores quis fuit forti locus? Ph. Quod unum in orbe uicerat nondum malum, et flamma uicta est; haec quoque accessit feris: inter labores ignis Herculeos abit. Cho. Edissere agedum, flamma quo uicta est modo? Ph. Vt omnis Oeten maesta corripuit manus, huic fagus umbras perdit et toto iacet succisa trunco, flectit hic pinum ferox astris minantem et nube de media uocat: ruitura cautem mouit et siluam tulit secum minorem. Chaonis quondam loquax stat uasta late quercus et Phoebum uetat ultraque totos porrigit ramos nemus; gemit illa multo uulnere impresso minax frangitque cuneos, resilit incussus chalybs uolnusque ferrum patitur et rigidum est parum. commota tandem cum cadens latam sui duxit ruinam, protinus radios locus admisit omnis: sedibus pulsae suis uolucres pererrant nemore succiso diem quaeruntque lassis garrulae pinnis domus. iamque omnis arbor sonuit et sacrae quoque sensere quercus horridam ferro manum nullique priscum profuit luco nemus. Aggeritur omnis silua et alternae trabes in astra tollunt Herculi angustum rogum: raptura flammas pinus et robur tenax et breuior ilex. summa sed complet rogum populea silua, frondis Herculeae nemus. At ille, ut ingens nemore sub Nasamonio aegro reclinis pectore immugit leo, fertur—quis illum credat ad flammas rapi? uoltus petentis astra, non ignes erat. Vt pressit Oeten ac suis oculis rogum lustrauit omnem, fregit impositus trabes. * 1647a arcumque poscit. 'accipe haec' inquit, 'sate Poeante, dona, et munus Alcidae cape. has hydra sensit, his iacent Stymphalides et quidquid aliud eminus uici manu uictrice. felix iuuenis has numquam irritas mittes in hostem, siue de media uoles auferre uolucres nube, descendent aues et certa praedae tela de caelo fluent, nec fallet umquam dexteram hic arcus tuam: librare telum didicit et certam dare fugam sagittis, ipsa non fallunt iter emissa neruo tela; tu tantum, precor, accommoda ignes et facem extremam mihi. hic nodus' inquit, 'nulla quem cepit manus, mecum per ignes flagret; hoc telum Herculem tantum sequetur. hoc quoque acciperes' ait 'si ferre posses. adiuuet domini rogum.' tum rigida secum spolia Nemeaei mali arsura poscit; latuit in spolio rogus. Ingemuit omnis turba nec lacrimas dolor cuiquam remisit. mater in luctum furens diduxit auidum pectus atque utero tenus exerta uastos ubera in planctus ferit, superosque et ipsum uocibus pulsans Iouem impleuit omnem uoce feminea locum. 'Deforme letum, mater, Herculeum facis, compesce lacrimas' inquit, 'introrsus dolor femineus abeat; Iuno cur laetum diem te flente ducat? paelicis gaudet suae spectare lacrimas. comprime infirmum iecur, mater: nefas est ubera atque uterum tibi laniare, qui me genuit.' et dirum fremens, qualis per urbes duxit Argolicas canem, cum uictor Erebi Dite contempto redit tremente fato, talis incubuit rogo. quis sic triumphans laetus in curru stetit uictor? quis illo gentibus uultu dedit leges tyrannus? quanta pax habitum tulit! haesere lacrimae, cecidit impulsus dolor nobis quoque ipsis, nemo periturum ingemit: iam flere pudor est; ipsa quam sexus iubet maerere, siccis haesit Alcmene genis stetitque nato paene iam similis parens. Cho. Nullasne in astra misit ad superos preces arsurus aut in uota respexit Iouem? Ph. Iacuit sui securus et caelum intuens quaesiuit oculis, arce an ex aliqua pater despiceret illum. tum manus tendens ait: 'quacumque parte prospicis natum, pater, te te precor, cui nocte commissa dies quieuit unus, si meas laudes canit utrumque Phoebi litus et Scythiae genus et omnis ardens ora quam torret dies, si pace tellus plena, si nullae gemunt urbes nec aras impias quisquam inquinat, si scelera desunt, spiritum admitte hunc, precor, in astra. non me noctis infernae locus nec maesta nigri regna conterrent Iouis, sed ire ad illos umbra, quos uici, deos, pater, erubesco. nube discussa diem pande, ut deorum coetus ardentem Herculem spectet; licet tu sidera et mundum neges ultro, pater, cogere: si uoces dolor abstulerit ullas, pande tunc Stygios lacus et redde fatis; approba natum prius: ut dignus astris uidear, hic faciet dies. leue est quod actum est; Herculem hic, genitor, dies inueniet aut damnabit.' Haec postquam edidit, flammas poposcit. 'hoc age, Alcidae comes, non segnis' inquit 'corripe Oetaeam facem. quid dextra tremuit? num manus pauida impium scelus refugit? redde iam pharetras mihi, ignaue iners eneruis—en nostros manus quae tendat arcus! quid sedet pallor genis? animo faces inuade quo Alciden uides uoltu iacere. respice arsurum, miser: nouerca cernat quo feram flammas modo. uocat ecce iam me genitor et pandit polos; uenio, pater'—uultusque non idem fuit. Tremente pinum dextera ardentem intuli. refugit ignis et reluctantur faces et membra uitant, sed recedentem Hercules insequitur ignem. Caucasum aut Pindum aut Athon ardere credas: nullus erumpit sonus, tantum ingemiscit ignis. o durum iecur! Typhon in illo positus immanis rogo gemuisset ipse quique conuulsam solo imposuit umeris Ossan Enceladus ferox. At ille medias inter exurgens faces, semiustus ac laniatus, intrepidum tuens: 'nunc es parens Herculea: sic stare ad rogum te, mater' inquit, 'sic decet fleri Herculem.' inter uapores positus et flammae minas immotus, inconcussus, in neutrum latus correpta torquens membra adhortatur, monet, gerit aliquid ardens. omnibus fortem addidit animum ministris; urere ardentem putes. Stupet omne uulgus, uix habent flammae fidem: tam placida frons est, tanta maiestas uiro. nec properat uri; cumque iam forti datum leto satis pensauit, igniferas trabes hinc inde traxit, minima quas flamma occupat totas in ignes uertit et quis plurimus exundat ignis repetit intrepidus ferox. tunc ora flammis implet: ast illi graues luxere barbae; cumque iam uultum minax appeteret ignis, lamberent flammae caput, non pressit oculos. Sed quid hoc? maestam intuor sinu gerentem reliquias magni Herculis, crinemque iactans squalidum Alcmene gemit. Alcmene Timete, superi, fata: tam paruus cinis Herculeus, huc huc ille decreuit gigas! o quanta, Titan, in nihil moles abit; anilis, heu me, recipit Alciden sinus, hic cumulus ille est: ecce uix totam Hercules compleuit urnam; quam leue est pondus mihi, cui totus aether pondus incubuit leue !Ad Tartara olim regnaque, o nate, ultima rediturus ibas—quando ab inferna Styge remeabis iterum? non ut et spolium trahas rursusque Theseus debeat lucem tibi— sed quando solus? mundus impositus tuas compescet umbras teque Tartareus canis inhibere poterit? quando Taenarias fores pulsabis? aut quas mater ad fauces agar qua mors aditur? uadis ad manes iter habiturus unum. quid diem questu tero? quid misera duras uita? quid lucem hanc tenes? quem parere rursus Herculem possum Ioui? quis me parentem natus Alcmenen suam tantus uocabit? o nimis felix, nimis, Thebane coniunx, Tartari intrasti loca florente nato teque uenientem inferi timuere forsan, quod pater tanti Herculis, uel falsus, aderas. Quas petam terras anus, inuisa saeuis regibus (si quis tamen rex est relictus saeuus)? ei miserae mihi! quicumque caesos ingemunt nati patres, a me petent supplicia, me cuncti obruent: si quis minor Busiris aut si quis minor Antaeus urbes feruidae terret plagae, ego praeda ducar; si quis Ismarius greges Thracis cruenti uindicat, carpent greges mea membra diri; forsitan poenas petet irata Iuno: totus exurget dolor; secura uicto tandem ab Alcide uacat, paelex supersum—quanta supplicia expetet ne parere possim! fecit hic natus mihi uterum timendum. Quae petam Alcmene loca? quis me locus, quae regio, quae mundi plaga defendet aut quas mater in latebras agar ubique per te nota? si patriam petam laresque miseros, Argos Eurystheus tenet; marita Thebas regna et Ismenon petam thalamosque nostros, in quibus quondam Iouem dilecta uidi? pro nimis felix, nimis, si fulminantem et ipsa sensissem Iouem! utinam meis uisceribus Alcides foret exsectus infans! nunc datum est tempus, datum est uidere natum laude certantem Ioui, ut hoc daretur, scire quid fatum mihi eripere posset. quis memor uiuit tui, o nate, populus? omne iam ingratum est genus. Petam Cleonas? Arcadum an populos petam meritisque terram nobilem quaeram tuis? hic dira serpens cecidit, hic ales fera, hic sus cruentus, hic tua fractus manu qui te sepulto possidet caelum leo: si grata terra est, populus Alcmenen tuam defendat omnis. Thracias gentes petam Hebrique populos? haec quoque est meritis tuis defensa tellus: stabula cum regno iacent. hic pax cruento rege prostrato data est: ubi enim negata est? Quod tibi infelix anus quaeram sepulcrum? de tuis totus rogis contendat orbis. reliquias magni Herculis quis populus aut quae templa, quae gentes rogant? quis, quis petit, quis poscit Alcmenes onus? quae tibi sepulcra, nate, quis tumulus sat est? hic totus orbis: fama erit titulus tibi. Quid, anime, trepidas? Herculis cineres tenes; complectere ossa: reliquiae auxilium dabunt, erunt satis praesidia, terrebunt tuae reges uel umbrae. Cho. Debitos nato quidem compesce fletus, mater Alcidae incluti. non est gemendus nec graui urgendus prece, uirtute quisquis abstulit fatis iter: aeterna uirtus Herculem fleri uetat: fortes uetant maerere, degeneres iubent. Al. Sedabo questus uindice amisso parens terrae atque pelagi * * * * * * * * quaque purpureus dies utrumque clara spectat Oceanum rota? quot misera in uno condidi natos parens! regno carebam, regna sed poteram dare. una inter omnes terra quas matres gerit uotis peperci, nil ego a superis peti, incolume nato: quid dare Herculeus mihi non poterat ardor, quod deus quisquam mihi negare poterat? uota in hac fuerant manu: quidquid negaret Iuppiter, daret Hercules. quid tale genetrix ulla mortalis tulit? deriguit aliqua mater, ut toto stetit succisa fetu, bisque septenos gregem deplanxit una: gregibus aequari meus quot ille poterat! matribus miseris adhuc exemplar ingens derat: Alcmene dabo. cessate, matres, pertinax si quas dolor adhuc iubet lugere, quas luctus grauis in saxa uertit; cedite his cunctae malis. Agedum senile pectus, o miserae manus, pulsate—et una funeri tanto sat est grandaeua anus defecta, quod totus breui iam quaeret orbis? expedi in planctus tamen defessa quamquam bracchia: inuidiam ut deis lugendo facias, aduoca in planctus genus. Flete, Alcmenae magnique Iouis plangite natum, cui concepto lux una perit noctesque duas contulit Eos: ipsa quiddam plus luce perit. Totae pariter plangite gentes, quarum saeuos ille tyrannos iussit Stygias penetrare domos populisque madens ponere ferrum. fletum meritis reddite tantis, totus, totus personet orbis. Fleat Alciden caerula Crete, magno tellus cara Tonanti: centum populi bracchia pulsent. nunc Curetes, nunc Corybantes arma Idaea quassate manu: armis illum lugere decet. nunc, nunc funus plangite uerum: iacet Alcides non minor ipso, Creta, Tonante. Flete Herculeos, Arcades, obitus, nondum Phoebe nascente genus: iuga Parthenii ~Nemeaeque sonent feriatque grauis Maenala planctus: magno Alcidae poscit gemitum stratus uestris saetiger agris alesque sequi iussa sagittas totum pinnis furata diem. Flete, Argolicae, flete, Cleonae: hic terrentem moenia quondam uestra leonem fregit nostri dextera nati. Date, Bistoniae, uerbera, matres gelidusque sonet planctibus Hebrus: flete Alciden, quod non stabulis nascitur infans nec uestra greges uiscera carpunt. Fleat Antaeo libera tellus et rapta fero plaga Geryonae: mecum, miserae, plangite, gentes, audiat ictus utraque Tethys. Vos quoque, mundi turba citati, flete Herculeos, numina, casus: uestrum Alcides ceruice meus mundum, superi, caelumque tulit, dum stelligeri uector Olympi pondere liber spirauit Atlans. Vbi nunc uestrae, Iuppiter, arces? ubi promissi regia mundi? nempe Alcides mortalis obit, nempe sepultus: totiens telis facibusque tuis ille pepercit, quotiens ignis spargendus erat. in me saltem iaculare facem Semelenque puta. Iamne Elysias, o nate, domus, iam litus habes, ad quod populos natura uocat? an post raptum Styx atra canem praeclusit iter teque in primo limine Ditis fata morantur? quis nunc umbras, nate, tumultus manesque tenet? fugit abducta nauita cumba et Centauris Thessala motis ferit attonitos ungula manes anguesque suos hydra sub undas territa mergit teque labores, o nate, timent? Fallor, fallor uesana furens, nec te manes umbraeque timent, non Argolico rapta leoni fulua pellis contecta iuba laeuos operit dira lacertos uallantque feri tempora dentes: donum pharetrae cessere tuae telaque mittet iam dextra minor. uadis inermis, nate, per umbras, ad quas semper mansurus eris. Hercvles Quid me tenentem regna siderei poli caeloque tandem redditum planctu iubes sentire fatum? parce: iam uirtus mihi in astra et ipsos fecit ad superos iter. Al. Vnde sonus trepidas aures ferit? unde meas inhibet lacrimas fragor? agnosco agnosco uictum est chaos. a Styge, nate, redis iterum mihi fractaque non semel est mors horrida? uicisti rursus noctis loca puppis et infernae uada tristia? peruius est Acheron iam languidus et remeare licet soli tibi, nec te fata tenent post funera? an tibi praeclusit Pluton iter et pauidus regni metuit sibi? certe ego te uidi flagrantibus impositum siluis, cum plurimus in caelum fureret flammae metus: arsisti certe, cur ultima non tenuere tuas umbras loca? quid timuere tui manes, precor? umbra quoque es Diti nimis horrida? He. Non me gementis stagna Cocyti tenent nec puppis umbras furua transuexit meas; iam parce, mater, questibus: manes semel umbrasque uidi; quidquid in nobis tui mortale fuerat, ignis euictum tulit: paterna caelo, pars data est flammis tua. proinde planctus pone, quos nato paret genetrix inerti; luctus in turpes eat: uirtus in astra tendit, in mortem timor. praesens ab astris, mater, Alcides cano: poenas cruentus iam tibi Eurystheus dabit; curru superbum uecta transcendes caput. Me iam decet subire caelestem plagam: inferna uici rursus Alcides loca. Al. Mane parumper—cessit ex oculis, abit, in astra fertur. fallor an uultus putat uidisse natum? misera mens incredula est. es numen et te mundus aeternum tenet: credo triumphis.—regna Thebarum petam nouumque templis additum numen canam. Chorvs Numquam Stygias fertur ad umbras inclita uirtus: uiuite fortes nec Lethaeos saeua per amnes uos fata trahent, sed cum summas exiget horas consumpta dies, iter ad superos gloria pandet. Sed tu, domitor magne ferarum orbisque simul pacator, ades: nunc quoque nostras aspice terras, et si qua nouo belua uultu quatiet populos terrore graui, tu fulminibus frange trisulcis: fortius ipso genitore tuo fulmina mitte. Seneca the YoungerThe Latin Library The Classics Page

Medea

Medea Di coniugales tuque genialis tori, Lucina, custos quaeque domituram freta Tiphyn nouam frenare docuisti ratem, et tu, profundi saeue dominator maris, clarumque Titan diuidens orbi diem, tacitisque praebens conscium sacris iubar Hecate triformis, quosque iurauit mihi deos Iason, quosque Medeae magis fas est precari: noctis aeternae chaos, auersa superis regna manesque impios dominumque regni tristis et dominam fide meliore raptam, uoce non fausta precor. nunc, nunc adeste sceleris ultrices deae, crinem solutis squalidae serpentibus, atram cruentis manibus amplexae facem, adeste, thalamis horridae quondam meis quales stetistis: coniugi letum nouae letumque socero et regiae stirpi date. Num peius aliquid? quod precer sponso malum? uiuat; per urbes erret ignotas egens exul pauens inuisus incerti laris, iam notus hospes limen alienum expetat; 23a,22b me coniugem opto, quoque non aliud queam 22a,23b peius precari, liberos similes patri similesque matri++parta iam, parta ultio est: peperi. Querelas uerbaque in cassum sero? non ibo in hostes? manibus excutiam faces caeloque lucem++spectat hoc nostri sator Sol generis, et spectatur, et curru insidens per solita puri spatia decurrit poli? non redit in ortus et remetitur diem? da, da per auras curribus patriis uehi, committe habenas, genitor, et flagrantibus ignifera loris tribue moderari iuga: gemino Corinthos litori opponens moras cremata flammis maria committat duo. hoc restat unum, pronubam thalamo feram ut ipsa pinum postque sacrificas preces caedam dicatis uictimas altaribus. Per uiscera ipsa quaere supplicio uiam, si uiuis, anime, si quid antiqui tibi remanet uigoris; pelle femineos metus et inhospitalem Caucasum mente indue. quodcumque uidit Phasis aut Pontus nefas, uidebit Isthmos. effera ignota horrida, tremenda caelo pariter ac terris mala mens intus agitat: uulnera et caedem et uagum funus per artus++leuia memoraui nimis: haec uirgo feci; grauior exurgat dolor: maiora iam me scelera post partus decent. accingere ira teque in exitium para furore toto. paria narrentur tua repudia thalamis: quo uirum linques modo? hoc quo secuta es. rumpe iam segnes moras: quae scelere parta est, scelere linquenda est domus. Chorvs Ad regum thalamos numine prospero qui caelum superi quique regunt fretum adsint cum populis rite fauentibus. Primum sceptriferis colla Tonantibus taurus celsa ferat tergore candido; Lucinam niuei femina corporis intemptata iugo placet, et asperi Martis sanguineas quae cohibet manus, quae dat belligeris foedera gentibus et cornu retinet diuite copiam, donetur tenera mitior hostia. Et tu, qui facibus legitimis ades, noctem discutiens auspice dextera huc incede gradu marcidus ebrio, praecingens roseo tempora uinculo. Et tu, quae, gemini praeuia temporis, tarde, stella, redis semper amantibus: te matres, auide te cupiunt nurus quamprimum radios spargere lucidos. Vincit uirgineus decor longe Cecropias nurus, et quas Taygeti iugis exercet iuuenum modo muris quod caret oppidum, et quas Aonius latex Alpheosque sacer lauat. Si forma uelit aspici, cedent Aesonio duci proles fulminis improbi aptat qui iuga tigribus, nec non, qui tripodas mouet, frater uirginis asperae, cedet Castore cum suo Pollux caestibus aptior. Sic, sic, caelicolae, precor, uincat femina coniuges, uir longe superet uiros. Haec cum femineo constitit in choro, unius facies praenitet omnibus. sic cum sole perit sidereus decor, et densi latitant Pleiadum greges, cum Phoebe solidum lumine non suo orbem circuitis cornibus alligat. ostro sic niueus puniceo color perfusus rubuit, sic nitidum iubar pastor luce noua roscidus aspicit. Ereptus thalamis Phasidis horridi, effrenae solitus pectora coniugis inuita trepidus prendere dextera, felix Aeoliam corripe uirginem nunc primum soceris sponse uolentibus. Concesso, iuuenes, ludite iurgio, hinc illinc, iuuenes, mittite carmina: rara est in dominos iusta licentia. Candida thyrsigeri proles generosa Lyaei, multifidam iam tempus erat succendere pinum: excute sollemnem digitis marcentibus ignem. festa dicax fundat conuicia fescenninus, soluat turba iocos++tacitis eat illa tenebris, si qua peregrino nubit furtiua marito. Medea Occidimus: aures pepulit hymenaeus meas. uix ipsa tantum, uix adhuc credo malum. hoc facere Iason potuit, erepto patre patria atque regno sedibus solam exteris deserere durus? merita contempsit mea qui scelere flammas uiderat uinci et mare? adeone credit omne consumptum nefas? incerta uecors mente non sana feror partes in omnes; unde me ulcisci queam? utinam esset illi frater! est coniunx: in hanc ferrum exigatur. hoc meis satis est malis? si quod Pelasgae, si quod urbes barbarae nouere facinus quod tuae ignorent manus, nunc est parandum. scelera te hortentur tua et cuncta redeant: inclitum regni decus raptum et nefandae uirginis paruus comes diuisus ense, funus ingestum patri sparsumque ponto corpus et Peliae senis decocta aeno membra: funestum impie quam saepe fudi sanguinem++et nullum scelus irata feci: saeuit infelix amor. Quid tamen Iason potuit, alieni arbitri iurisque factus? debuit ferro obuium offerre pectus++melius, a melius, dolor furiose, loquere. si potest, uiuat meus, ut fuit, Iason; si minus, uiuat tamen memorque nostri muneri parcat meo. Culpa est Creontis tota, qui sceptro impotens coniugia soluit quique genetricem abstrahit gnatis et arto pignore astrictam fidem dirimit: petatur, solus hic poenas luat, quas debet. alto cinere cumulabo domum; uidebit atrum uerticem flammis agi Malea longas nauibus flectens moras. Nutrix Sile, obsecro, questusque secreto abditos manda dolori. grauia quisquis uulnera patiente et aequo mutus animo pertulit, referre potuit: ira quae tegitur nocet; professa perdunt odia uindictae locum. Medea Leuis est dolor, qui capere consilium potest et clepere sese: magna non latitant mala. libet ire contra. Nutrix Siste furialem impetum, alumna: uix te tacita defendit quies. Medea Fortuna fortes metuit, ignauos premit. Nutrix Tunc est probanda, si locum uirtus habet. Medea Numquam potest non esse uirtuti locus. Nutrix Spes nulla rebus monstrat adflictis uiam. Medea Qui nil potest sperare, desperet nihil. Nutrix Abiere Colchi, coniugis nulla est fides nihilque superest opibus e tantis tibi. Medea Medea superest: hic mare et terras uides ferrumque et ignes et deos et fulmina. Nutrix Rex est timendus. Medea Rex meus fuerat pater. Nutrix Non metuis arma? Medea Sint licet terra edita. Nutrix Moriere. Medea Cupio. Nutrix Profuge. Medea Paenituit fugae. Nutrix Medea++Medea Fiam. Nutrix Mater es. Medea Cui sim uide. Nutrix Profugere dubitas? Medea Fugiam, at ulciscar prius. Nutrix Vindex sequetur. Medea Forsan inueniam moras. Nutrix Compesce uerba, parce iam, demens, minis animosque minue: tempori aptari decet. Medea Fortuna opes auferre, non animum potest. Sed cuius ictu regius cardo strepit? ipse est Pelasgo tumidus imperio Creo. Creo Medea, Colchi noxium Aeetae genus, nondum meis exportat e regnis pedem? molitur aliquid: nota fraus, nota est manus. cui parcet illa quemue securum sinet? abolere propere pessimam ferro luem equidem parabam: precibus euicit gener. concessa uita est, liberet fines metu abeatque tuta.++fert gradum contra ferox minaxque nostros propius affatus petit.++ Arcete, famuli, tactu et accessu procul, iubete sileat. regium imperium pati aliquando discat. Vade ueloci uia monstrumque saeuum horribile iamdudum auehe. Medea Quod crimen aut quae culpa multatur fuga? Creo Quae causa pellat, innocens mulier rogat. Medea Si iudicas, cognosce, si regnas, iube. Creo Aequum atque iniquum regis imperium feras. Medea Iniqua numquam regna perpetuo manent. Creo I, querere Colchis. Medea Redeo: qui auexit, ferat. Creo Vox constituto sera decreto uenit. Medea Qui statuit aliquid parte inaudita altera, aequum licet statuerit, haud aequus fuit. Creo Auditus a te Pelia supplicium tulit? sed fare, causae detur egregiae locus. Medea Difficile quam sit animum ab ira flectere iam concitatum quamque regale hoc putet sceptris superbas quisquis admouit manus, qua coepit ire, regia didici mea. quamuis enim sim clade miseranda obruta, expulsa supplex sola deserta, undique afflicta, quondam nobili fulsi patre auoque clarum Sole deduxi genus. quodcumque placidis flexibus Phasis rigat Pontusque quidquid Scythicus a tergo uidet, palustribus qua maria dulcescunt aquis, armata peltis quidquid exterret cohors inclusa ripis uidua Thermodontiis, hoc omne noster genitor imperio regit. generosa, felix, decore regali potens fulsi: petebant tunc meos thalamos proci, qui nunc petuntur. rapida fortuna ac leuis praecepsque regno eripuit, exilio dedit. confide regnis, cum leuis magnas opes huc ferat et illuc casus++hoc reges habent magnificum et ingens, nulla quod rapiat dies: prodesse miseris, supplices fido lare protegere. Solum hoc Colchico regno extuli, decus illud ingens Graeciae et florem inclitum, praesidia Achiuae gentis et prolem deum seruasse memet. munus est Orpheus meum, qui saxa cantu mulcet et siluas trahit, geminumque munus Castor et Pollux meum est satique Borea quique trans Pontum quoque summota Lynceus lumine immisso uidet, omnesque Minyae: nam ducum taceo ducem, pro quo nihil debetur: hunc nulli imputo; uobis reuexi ceteros, unum mihi. Incesse nunc et cuncta flagitia ingere: fatebor; obici crimen hoc solum potest, Argo reuersa. uirgini placeat pudor paterque placeat: tota cum ducibus ruet Pelasga tellus, hic tuus primum gener tauri ferocis ore flagranti occidet. [fortuna causam quae uolet nostram premat, non paenitet seruasse tot regum decus] quodcumque culpa praemium ex omni tuli, hoc est penes te. si placet, damna ream; sed redde crimen. sum nocens, fateor, Creo: talem sciebas esse, cum genua attigi fidemque supplex praesidis dextra peti; terra hac miseriis angulum et sedem rogo latebrasque uiles: urbe si pelli placet, detur remotus aliquis in regnis locus. Creo Non esse me qui sceptra uiolentus geram nec qui superbo miserias calcem pede, testatus equidem uideor haud clare parum generum exulem legendo et adflictum et graui terrore pauidum, quippe quem poenae expetit letoque Acastus regna Thessalica optinens. senio trementem debili atque aeuo grauem patrem peremptum queritur et caesi senis discissa membra, cum dolo captae tuo piae sorores impium auderent nefas. potest Iason, si tuam causam amoues, suam tueri: nullus innocuum cruor contaminauit, afuit ferro manus proculque uestro purus a coetu stetit. Tu, tu malorum machinatrix facinorum, cui feminae nequitia, ad audendum omnia robur uirile est, nulla famae memoria, egredere, purga regna, letales simul tecum aufer herbas, libera ciues metu, alia sedens tellure sollicita deos. Medea Profugere cogis? redde fugienti ratem uel redde comitem++fugere cur solam iubes? non sola ueni. bella si metuis pati, utrumque regno pelle. cur sontes duos distinguis? illi Pelia, non nobis iacet; fugam, rapinas adice, desertum patrem lacerumque fratrem, quidquid etiamnunc nouas docet maritus coniuges, non est meum: totiens nocens sum facta, sed numquam mihi. Creo Iam exisse decuit. quid seris fando moras? Medea Supplex recedens illud extremum precor, ne culpa natos matris insontes trahat. Creo Vade: hos paterno ut genitor excipiam sinu. Medea Per ego auspicatos regii thalami toros, per spes futuras perque regnorum status, Fortuna uaria dubia quos agitat uice, precor, breuem largire fugienti moram, dum extrema natis mater infigo oscula, fortasse moriens. Creo Fraudibus tempus petis. Medea Quae fraus timeri tempore exiguo potest? Creo Nullum ad nocendum tempus angustum est malis. Medea Parumne miserae temporis lacrimis negas? Creo Etsi repugnat precibus infixus timor, unus parando dabitur exilio dies. Medea Nimis est, recidas aliquid ex isto licet; et ipsa propero. Creo Capite supplicium lues, clarum priusquam Phoebus attollat diem nisi cedis Isthmo.++Sacra me thalami uocant, uocat precari festus Hymenaeo dies. Chorvs Audax nimium qui freta primus rate tam fragili perfida rupit terrasque suas posterga uidens animam leuibus credidit auris, dubioque secans aequora cursu potuit tenui fidere ligno inter uitae mortisque uices nimium gracili limite ducto. Nondum quisquam sidera norat, stellisque, quibus pingitur aether, non erat usus, nondum pluuias Hyadas poterat uitare ratis, non Oleniae lumina caprae, nec quae sequitur flectitque senex Attica tardus plaustra Bootes, nondum Boreas, nondum Zephyrus nomen habebant. Ausus Tiphys pandere uasto carbasa ponto legesque nouas scribere uentis: nunc lina sinu tendere toto, nunc prolato pede transuersos captare notos, nunc antemnas medio tutas ponere malo, nunc in summo religare loco, cum iam totos auidus nimium nauita flatus optat et alto rubicunda tremunt sipara uelo. Candida nostri saecula patres uidere procul fraude remota. sua quisque piger litora tangens patrioque senex factus in aruo, paruo diues nisi quas tulerat natale solum non norat opes. Bene dissaepti foedera mundi traxit in unum Thessala pinus iussitque pati uerbera pontum partemque metus fieri nostri mare sepositum. Dedit illa graues improba poenas per tam longos ducta timores, cum duo montes, claustra profundi, hinc atque illinc subito impulsu uelut aetherio gemerent sonitu, spargeret arces nubesque ipsas mare deprensum. Palluit audax Tiphys et omnes labente manu misit habenas, Orpheus tacuit torpente lyra ipsaque uocem perdidit Argo. Quid cum Siculi uirgo Pelori, rabidos utero succincta canes, omnis pariter soluit hiatus? quis non totos horruit artus totiens uno latrante malo? Quid cum Ausonium dirae pestes uoce canora mare mulcerent, cum Pieria resonans cithara Thracius Orpheus solitam cantu retinere rates paene coegit Sirena sequi? Quod fuit huius pretium cursus? aurea pellis maiusque mari Medea malum, merces prima digna carina. Nunc iam cessit pontus et omnes patitur leges: non Palladia compacta manu regum referens inclita remos quaeritur Argo++ quaelibet altum cumba pererrat. Terminus omnis motus et urbes muros terra posuere noua, nil qua fuerat sede reliquit peruius orbis: Indus gelidum potat Araxen, Albin Persae Rhenumque bibunt++ uenient annis saecula seris, quibus Oceanus uincula rerum laxet et ingens pateat tellus Tethysque nouos detegat orbes nec sit terris ultima Thule. Nutrix Alumna, celerem quo rapis tectis pedem? resiste et iras comprime ac retine impetum. Incerta qualis entheos gressus tulit cum iam recepto maenas insanit deo Pindi niualis uertice aut Nysae iugis, talis recursat huc et huc motu effero, furoris ore signa lymphati gerens. flammata facies, spiritum ex alto citat, proclamat, oculos uberi fletu rigat, renidet: omnis specimen affectus capit. haeret: minatur aestuat queritur gemit. quo pondus animi uerget? ubi ponet minas? ubi se iste fluctus franget? exundat furor. non facile secum uersat aut medium scelus; se uincet: irae nouimus ueteris notas. magnum aliquid instat, efferum immane impium: uultum Furoris cerno. di fallant metum! Medea Si quaeris odio, misera, quem statuas modum, imitare amorem. regias egone ut faces inulta patiar? segnis hic ibit dies, tanto petitus ambitu, tanto datus? dum terra caelum media libratum feret nitidusque certas mundus euoluet uices numerusque harenis derit et solem dies, noctem sequentur astra, dum siccas polus uersabit Arctos, flumina in pontum cadent, numquam meus cessabit in poenas furor crescetque semper++quae ferarum immanitas, quae Scylla, quae Charybdis Ausonium mare Siculumque sorbens quaeue anhelantem premens Titana tantis Aetna feruebit minis? non rapidus amnis, non procellosum mare pontusue coro saeuus aut uis ignium adiuta flatu possit inhibere impetum irasque nostras: sternam et euertam omnia. Timuit Creontem ac bella Thessalici ducis? amor timere neminem uerus potest. sed cesserit coactus et dederit manus: adire certe et coniugem extremo alloqui sermone potuit++hoc quoque extimuit ferox; laxare certe tempus immitis fugae genero licebat++liberis unus dies datus est duobus. non queror tempus breue: multum patebit. faciet hic faciet dies quod nullus umquam taceat++inuadam deos et cuncta quatiam. Nutrix Recipe turbatum malis, era, pectus, animum mitiga. Medea Sola est quies, mecum ruina cuncta si uideo obruta: mecum omnia abeant. trahere, cum pereas, libet. Nutrix Quam multa sint timenda, si perstas, uide: nemo potentes aggredi tutus potest. Iason O dura fata semper et sortem asperam, cum saeuit et cum parcit ex aequo malam! remedia quotiens inuenit nobis deus periculis peiora: si uellem fidem praestare meritis coniugis, leto fuit caput offerendum; si mori nollem, fide misero carendum. non timor uicit fidem, sed trepida pietas: quippe sequeretur necem proles parentum. sancta si caelum incolis Iustitia, numen inuoco ac testor tuum: nati patrem uicere. quin ipsam quoque, etsi ferox est corde nec patiens iugi, consulere natis malle quam thalamis reor. constituit animus precibus iratam aggredi++ atque ecce, uiso memet exiluit, furit, fert odia prae se: totus in uultu est dolor. Medea Fugimus, Iason, fugimus++hoc non est nouum, mutare sedes; causa fugiendi noua est: pro te solebam fugere++discedo, exeo, penatibus profugere quam cogis tuis. ad quos remittis? Phasin et Colchos petam patriumque regnum quaeque fraternus cruor perfudit arua? quas peti terras iubes? quae maria monstras? Pontici fauces freti per quas reuexi nobilem regum manum adulterum secuta per Symplegadas? patruamne Iolcon, Thessala an Tempe petam? quascumque aperui tibi uias, clausi mihi++ quo me remittis? exuli exilium imperas nec das. eatur. regius iussit gener: nihil recuso. dira supplicia ingere: merui. cruentis paelicem poenis premat regalis ira, uinculis oneret manus clausamque saxo noctis aeternae obruat: minora meritis patiar++ingratum caput, reuoluat animus igneos tauri halitus interque saeuos gentis indomitae metus armifero in aruo flammeum Aeetae pecus, hostisque subiti tela, cum iussu meo terrigena miles mutua caede occidit; adice expetita spolia Phrixei arietis somnoque iussum lumina ignoto dare insomne monstrum, traditum fratrem neci et scelere in uno non semel factum scelus, ausasque natas fraude deceptas mea secare membra non reuicturi senis: [aliena quaerens regna, deserui mea] per spes tuorum liberum et certum larem, per uicta monstra, per manus, pro te quibus numquam peperci, perque praeteritos metus, per caelum et undas, coniugi testes mei, miserere, redde supplici felix uicem. ex opibus illis, quas procul raptas Scythae usque a perustis Indiae populis agunt, quas quia referta uix domus gazas capit, ornamus auro nemora, nil exul tuli nisi fratris artus: hos quoque impendi tibi; tibi patria cessit, tibi pater frater pudor++ hac dote nupsi. redde fugienti sua. Iason Perimere cum te uellet infestus Creo, lacrimis meis euictus exilium dedit. Medea Poenam putabam: munus, ut uideo, est fuga. Iason Dum licet abire, profuge teque hinc eripe: grauis ira regum est semper. Medea Hoc suades mihi, praestas Creusae: paelicem inuisam amoues. Iason Medea amores obicit? Medea Et caedem et dolos. Iason Obicere crimen quod potes tandem mihi? Medea Quodcumque feci. Iason Restat hoc unum insuper, tuis ut etiam sceleribus fiam nocens. Medea Tua illa, tua sunt illa: cui prodest scelus, is fecit++omnes coniugem infamem arguant, solus tuere, solus insontem uoca: tibi innocens sit quisquis est pro te nocens. Iason Ingrata uita est cuius acceptae pudet. Medea Retinenda non est cuius acceptae pudet. Iason Quin potius ira concitum pectus doma, placare natis. Medea Abdico eiuro abnuo++ meis Creusa liberis fratres dabit? Iason Regina natis exulum, afflictis potens. Medea Ne ueniat umquam tam malus miseris dies, qui prole foeda misceat prolem inclitam, Phoebi nepotes Sisyphi nepotibus. Iason Quid, misera, meque teque in exitium trahis? abscede, quaeso. Medea Supplicem audiuit Creo. Iason Quid facere possim, loquere. Medea Pro me uel scelus. Iason Hinc rex et illinc++Medea Est et his maior metus Medea. nos ~confligere. certemus sine, sit pretium Iason. Iason Cedo defessus malis. et ipsa casus saepe iam expertos time. Medea Fortuna semper omnis infra me stetit. Iason Acastus instat. Medea Propior est hostis Creo: utrumque profuge. non ut in socerum manus armes nec ut te caede cognata inquines Medea cogit: innocens mecum fuge. Iason Et quis resistet, gemina si bella ingruant, Creo atque Acastus arma si iungant sua? Medea His adice Colchos, adice et Aeeten ducem, Scythas Pelasgis iunge: demersos dabo. Iason Alta extimesco sceptra. Medea Ne cupias uide. Iason Suspecta ne sint, longa colloquia amputa. Medea Nunc summe toto Iuppiter caelo tona, intende dextram, uindices flammas para omnemque ruptis nubibus mundum quate. nec deligenti tela librentur manu uel me uel istum: quisquis e nobis cadet nocens peribit, non potest in nos tuum errare fulmen. Iason Sana meditari incipe et placida fare. si quod ex soceri domo potest fugam leuare solamen, pete. Medea Contemnere animus regias, ut scis, opes potest soletque; liberos tantum fugae habere comites liceat, in quorum sinu lacrimas profundam. te noui gnati manent. Iason Parere precibus cupere me fateor tuis; pietas uetat: namque istud ut possim pati, non ipse memet cogat et rex et socer. haec causa uitae est, hoc perusti pectoris curis leuamen. spiritu citius queam carere, membris, luce. Medea Sic natos amat? bene est, tenetur, uulneri patuit locus.++ Suprema certe liceat abeuntem loqui mandata, liceat ultimum amplexum dare: gratum est. et illud uoce iam extrema peto, ne, si qua noster dubius effudit dolor, maneant in animo uerba: melioris tibi memoria nostri sedeat; haec irae data oblitterentur. Iason Omnia ex animo expuli precorque et ipse, feruidam ut mentem regas placideque tractes: miserias lenit quies. Medea Discessit. itane est? uadis oblitus mei et tot meorum facinorum? excidimus tibi? numquam excidemus. hoc age, omnis aduoca uires et artes. fructus est scelerum tibi nullum scelus putare. uix fraudi est locus: timemur. hac aggredere, qua nemo potest quicquam timere. perge, nunc aude, incipe quidquid potest Medea, quidquid non potest. Tu, fida nutrix, socia maeroris mei uariique casus, misera consilia adiuua. est palla nobis, munus aetheriae domus decusque regni, pignus Aeetae datum a Sole generis, est et auro textili monile fulgens quodque gemmarum nitor distinguit aurum, quo solent cingi comae. haec nostra nati dona nubenti ferant, sed ante diris inlita ac tincta artibus. uocetur Hecate. sacra letifica appara: statuantur arae, flamma iam tectis sonet. Chorvs Nulla uis flammae tumidiue uenti tanta, nec teli metuenda torti, quanta cum coniunx uiduata taedis ardet et odit; non ubi hibernos nebulosus imbres Auster aduexit properatque torrens Hister et iunctos uetat esse pontes ac uagus errat; non ubi impellit Rhodanus profundum, aut ubi in riuos niuibus solutis sole iam forti medioque uere tabuit Haemus. caecus est ignis stimulatus ira nec regi curat patiturue frenos aut timet mortem: cupit ire in ipsos obuius enses. Parcite, o diui, ueniam precamur, uiuat ut tutus mare qui subegit. sed furit uinci dominus profundi regna secunda. ausus aeternos agitare currus immemor metae iuuenis paternae quos polo sparsit furiosus ignes ipse recepit. constitit nulli uia nota magno: uade qua tutum populo priori, rumpe nec sacro uiolente sancta foedera mundi. Quisquis audacis tetigit carinae nobiles remos nemorisque sacri Pelion densa spoliauit umbra, quisquis intrauit scopulos uagantes et tot emensus pelagi labores barbara funem religauit ora raptor externi rediturus auri, exitu diro temerata ponti iura piauit. Exigit poenas mare prouocatum: Tiphys, in primis domitor profundi, liquit indocto regimen magistro; litore externo, procul a paternis occidens regnis tumuloque uili tectus ignotas iacet inter umbras. Aulis amissi memor inde regis portibus lentis retinet carinas stare querentes. Ille uocali genitus Camena, cuius ad chordas modulante plectro restitit torrens, siluere uenti, cui suo cantu uolucris relicto adfuit tota comitante silua, Thracios sparsus iacuit per agros, at caput tristi fluitauit Hebro: contigit notam Styga Tartarumque, non rediturus. Strauit Alcides Aquilone natos, patre Neptuno genitum necauit sumere innumeras solitum figuras: ipse post terrae pelagique pacem, post feri Ditis patefacta regna uiuus ardenti recubans in Oeta praebuit saeuis sua membra flammis tabe consumptus gemini cruoris, munere nuptae. Strauit Ancaeum uiolentus ictu saetiger; fratrem, Meleagre, matris impius mactas morerisque dextra matris iratae: meruere cuncti++ morte quod crimen tener expiauit Herculi magno puer inrepertus, raptus, heu, tutas puer inter undas? ite nunc, fortes, perarate pontum fonte timendo. Idmonem, quamuis bene fata nosset, condidit serpens Libycis harenis; omnibus uerax, sibi falsus uni concidit Mopsus caruitque Thebis. ille si uere cecinit futura, exul errabit Thetidis maritus; fulmine et ponto moriens Oilei * * * patrioque pendet 660a crimine poenas. 660b Igne fallaci nociturus Argis Nauplius praeceps cadet in profundum; coniugis fatum redimens Pheraei uxor impendes animam marito. ipse qui praedam spoliumque iussit aureum prima reuehi carina [ustus accenso Pelias aeno] arsit angustas uagus inter undas. Iam satis, diui, mare uindicastis: parcite iusso. Nutrix Pauet animus, horret: magna pernicies adest. immane quantum augescit et semet dolor accendit ipse uimque praeteritam integrat. uidi furentem saepe et aggressam deos, caelum trahentem: maius his, maius parat Medea monstrum. namque ut attonito gradu euasit et penetrale funestum attigit, totas opes effundit et quidquid diu etiam ipsa timuit promit atque omnem explicat turbam malorum, arcana secreta abdita, et triste laeua comparans sacrum manu pestes uocat quascumque feruentis creat harena Libyae quasque perpetua niue Taurus coercet frigore Arctoo rigens, et omne monstrum. tracta magicis cantibus squamifera latebris turba desertis adest. hic saeua serpens corpus immensum trahit trifidamque linguam exertat et quaerit quibus mortifera ueniat: carmine audito stupet tumidumque nodis corpus aggestis plicat cogitque in orbes. 'Parua sunt' inquit 'mala et uile telum est, ima quod tellus creat: caelo petam uenena. iam iam tempus est aliquid mouere fraude uulgari altius. huc ille uasti more torrentis patens descendat anguis, cuius immensos duae, maior minorque, sentiunt nodos ferae (maior Pelasgis apta, Sidoniis minor), pressasque tandem soluat Ophiuchus manus uirusque fundat; adsit ad cantus meos lacessere ausus gemina Python numina, et Hydra et omnis redeat Herculea manu succisa serpens caede se reparans sua. tu quoque relictis peruigil Colchis ades, sopite primum cantibus, serpens, meis.' Postquam euocauit omne serpentum genus, congerit in unum frugis infaustae mala: quaecumque generat inuius saxis Eryx, quae fert opertis hieme perpetua iugis sparsus cruore Caucasus Promethei, et quis sagittas diuites Arabes linunt pharetraque pugnax Medus aut Parthi leues, aut quos sub axe frigido sucos legunt lucis Suebae nobiles Hyrcaniis; quodcumque tellus uere nidifico creat aut rigida cum iam bruma decussit decus nemorum et niuali cuncta constrinxit gelu, quodcumque gramen flore mortifero uiret, dirusue tortis sucus in radicibus causas nocendi gignit, attrectat manu. Haemonius illas contulit pestes Athos, has Pindus ingens, illa Pangaei iugis teneram cruenta falce deposuit comam; has aluit altum gurgitem Tigris premens, Danuuius illas, has per arentis plagas tepidis Hydaspes gemmifer currens aquis, nomenque terris qui dedit Baetis suis Hesperia pulsans maria languenti uado. haec passa ferrum est, dum parat Phoebus diem, illius alta nocte succisus frutex; at huius ungue secta cantato seges. Mortifera carpit gramina ac serpentium saniem exprimit miscetque et obscenas aues maestique cor bubonis et raucae strigis exsecta uiuae uiscera. haec scelerum artifex discreta ponit: his rapax uis ignium, his gelida pigri frigoris glacies inest. addit uenenis uerba non illis minus metuenda.++Sonuit ecce uesano gradu canitque. mundus uocibus primis tremit. Medea Comprecor uulgus silentum uosque ferales deos et Chaos caecum atque opacam Ditis umbrosi domum, Tartari ripis ligatos squalidae Mortis specus. supplicis, animae, remissis currite ad thalamos nouos: rota resistat membra torquens, tangat Ixion humum, Tantalus securus undas hauriat Pirenidas, [grauior uni poena sedeat coniugis socero mei] lubricus per saxa retro Sisyphum soluat lapis. uos quoque, urnis quas foratis inritus ludit labor, Danaides, coite: uestras hic dies quaerit manus.++ nunc meis uocata sacris, noctium sidus, ueni pessimos induta uultus, fronte non una minax. Tibi more gentis uinculo soluens comam secreta nudo nemora lustraui pede et euocaui nubibus siccis aquas egique ad imum maria, et Oceanus graues interius undas aestibus uictis dedit, pariterque mundus lege confusa aetheris et solem et astra uidit et uetitum mare tetigistis, ursae. temporum flexi uices: aestiua tellus horruit cantu meo, coacta messem uidit hibernam Ceres; uiolenta Phasis uertit in fontem uada et Hister, in tot ora diuisus, truces compressit undas omnibus ripis piger; sonuere fluctus, tumuit insanum mare tacente uento; nemoris antiqui domus amisit umbras uocis imperio meae.++ die relicto Phoebus in medio stetit, Hyadesque nostris cantibus motae labant: adesse sacris tempus est, Phoebe, tuis. Tibi haec cruenta serta texuntur manu, nouena quae serpens ligat, tibi haec Typhoeus membra quae discors tulit, qui regna concussit Iouis. uectoris istic perfidi sanguis inest, quem Nessus expirans dedit. Oetaeus isto cinere defecit rogus, qui uirus Herculeum bibit. piae sororis, impiae matris, facem ultricis Althaeae uides. reliquit istas inuio plumas specu Harpyia, dum Zeten fugit. his adice pinnas sauciae Stymphalidos Lernaea passae spicula.++ sonuistis, arae, tripodas agnosco meos fauente commotos dea. Video Triuiae currus agiles, non quos pleno lucida uultu pernox agitat, sed quos facie lurida maesta, cum Thessalicis uexata minis caelum freno propiore legit. sic face tristem pallida lucem funde per auras, horrore nouo terre populos inque auxilium, Dictynna, tuum pretiosa sonent aera Corinthi. Tibi sanguineo caespite sacrum sollemne damus, tibi de medio rapta sepulcro fax nocturnos sustulit ignes, tibi mota caput flexa uoces ceruice dedi, tibi funereo de more iacens passos cingit uitta capillos, tibi iactatur tristis Stygia ramus ab unda, tibi nudato pectore maenas sacro feriam bracchia cultro. manet noster sanguis ad aras: assuesce, manus, stringere ferrum carosque pati posse cruores++ sacrum laticem percussa dedi. Quodsi nimium saepe uocari quereris uotis, ignosce, precor: causa uocandi, Persei, tuos saepius arcus una atque eadem est semper, Iason. Tu nunc uestes tinge Creusae, quas cum primum sumpserit, imas urat serpens flamma medullas. Ignis fuluo clusus in auro latet obscurus, quem mihi caeli qui furta luit uiscere feto dedit et docuit condere uires arte, Prometheus; dedit et tenui sulphure tectos Mulciber ignes, et uiuacis fulgura flammae de cognato Phaethonte tuli. habeo mediae dona Chimaerae, habeo flammas usto tauri gutture raptas, quas permixto felle Medusae tacitum iussi seruare malum. Adde uenenis stimulos, Hecate, donisque meis semina flammae condita serua: fallant uisus tactusque ferant, meet in pectus uenasque calor, stillent artus ossaque fument uincatque suas flagrante coma noua nupta faces. Vota tenentur: ter latratus audax Hecate dedit et sacros edidit ignes face luctifera. Peracta uis est omnis: huc gnatos uoca, pretiosa per quos dona nubenti feram. Ite, ite, nati, matris infaustae genus, placate uobis munere et multa prece dominam ac nouercam. uadite et celeres domum referte gressus, ultimo amplexu ut fruar. Chorvs Quonam cruenta maenas praeceps amore saeuo rapitur? quod impotenti facinus parat furore? uultus citatus ira riget et caput feroci quatiens superba motu regi minatur ultro. quis credat exulem? Flagrant genae rubentes, pallor fugat ruborem. nullum uagante forma seruat diu colorem. huc fert pedes et illuc, ut tigris orba natis cursu furente lustrat Gangeticum nemus. Frenare nescit iras Medea, non amores; nunc ira amorque causam iunxere: quid sequetur? quando efferet Pelasgis nefanda Colchis aruis gressum metuque soluet regnum simulque reges? Nunc, Phoebe, mitte currus nullo morante loro, nox condat alma lucem, mergat diem timendum dux noctis Hesperus. Nvntivs Periere cuncta, concidit regni status; nata atque genitor cinere permixto iacent. Chorus Qua fraude capti? Nuntius Qua solent reges capi: donis. Chorus In illis esse quis potuit dolus? Nuntius Et ipse miror uixque iam facto malo potuisse fieri credo. Chorus Quis cladis modus? Nuntius Auidus per omnem regiae partem furit immissus ignis: iam domus tota occidit, urbi timetur. Chorus Vnda flammas opprimat. Nuntius Et hoc in ista clade mirandum accidit: alit unda flammas, quoque prohibetur magis, magis ardet ignis; ipsa praesidia occupat. Nutrix Effer citatum sede Pelopea gradum, Medea, praeceps quaslibet terras pete. Medea Egone ut recedam? si profugissem prius, ad hoc redirem. nuptias specto nouas. quid, anime, cessas? sequere felicem impetum. pars ultionis ista, qua gaudes, quota est? amas adhuc, furiose, si satis est tibi caelebs Iason. quaere poenarum genus haut usitatum iamque sic temet para: fas omne cedat, abeat expulsus pudor; uindicta leuis est quam ferunt purae manus. incumbe in iras teque languentem excita penitusque ueteres pectore ex imo impetus uiolentus hauri. quidquid admissum est adhuc, pietas uocetur. hoc age! en faxo sciant quam leuia fuerint quamque uulgaris notae quae commodaui scelera. prolusit dolor per ista noster: quid manus poterant rudes audere magnum, quid puellaris furor? Medea nunc sum; creuit ingenium malis: iuuat, iuuat rapuisse fraternum caput, artus iuuat secuisse et arcano patrem spoliasse sacro, iuuat in exitium senis armasse natas. quaere materiam, dolor: ad omne facinus non rudem dextram afferes. Quo te igitur, ira, mittis, aut quae perfido intendis hosti tela? nescioquid ferox decreuit animus intus et nondum sibi audet fateri. stulta properaui nimis: ex paelice utinam liberos hostis meus aliquos haberet++quidquid ex illo tuum est, Creusa peperit. placuit hoc poenae genus, meritoque placuit: ultimum magno scelus animo parandum est: liberi quondam mei, uos pro paternis sceleribus poenas date. Cor pepulit horror, membra torpescunt gelu pectusque tremuit. ira discessit loco materque tota coniuge expulsa redit. egone ut meorum liberum ac prolis meae fundam cruorem? melius, a, demens furor! incognitum istud facinus ac dirum nefas a me quoque absit; quod scelus miseri luent? scelus est Iason genitor et maius scelus Medea mater++occidant, non sunt mei; pereant, mei sunt. crimine et culpa carent, sunt innocentes, fateor: et frater fuit. quid, anime, titubas? ora quid lacrimae rigant uariamque nunc huc ira, nunc illuc amor diducit? anceps aestus incertam rapit; ut saeua rapidi bella cum uenti gerunt, utrimque fluctus maria discordes agunt dubiumque feruet pelagus, haut aliter meum cor fluctuatur: ira pietatem fugat iramque pietas++cede pietati, dolor. Huc, cara proles, unicum afflictae domus solamen, huc uos ferte et infusos mihi coniungite artus. habeat incolumes pater, dum et mater habeat++urguet exilium ac fuga: iam iam meo rapientur auulsi e sinu, flentes, gementes++osculis pereant patris, periere matris. rursus increscit dolor et feruet odium, repetit inuitam manum antiqua Erinys++ira, qua ducis, sequor. utinam superbae turba Tantalidos meo exisset utero bisque septenos parens natos tulissem! sterilis in poenas fui++ fratri patrique quod sat est, peperi duos. Quonam ista tendit turba Furiarum impotens? quem quaerit aut quo flammeos ictus parat, aut cui cruentas agmen infernum faces intentat? ingens anguis excusso sonat tortus flagello. quem trabe infesta petit Megaera? cuius umbra dispersis uenit incerta membris? frater est, poenas petit: dabimus, sed omnes. fige luminibus faces, lania, perure, pectus en Furiis patet. Discedere a me, frater, ultrices deas manesque ad imos ire securas iube: mihi me relinque et utere hac, frater, manu quae strinxit ensem++uictima manes tuos placamus ista. Quid repens affert sonus? parantur arma meque in exitium petunt. excelsa nostrae tecta conscendam domus caede incohata. perge tu mecum comes. tuum quoque ipsa corpus hinc mecum aueham. nunc hoc age, anime: non in occulto tibi est perdenda uirtus; approba populo manum. Iason Quicumque regum cladibus fidus doles, concurre, ut ipsam sceleris auctorem horridi capiamus. huc, huc, fortis armiferi cohors, conferte tela, uertite ex imo domum. Medea Iam iam recepi sceptra germanum patrem, spoliumque Colchi pecudis auratae tenent; rediere regna, rapta uirginitas redit. o placida tandem numina, o festum diem, o nuptialem! uade, perfectum est scelus++ uindicta nondum: perage, dum faciunt manus. quid nunc moraris, anime? quid dubitas? potens iam cecidit ira? paenitet facti, pudet. quid, misera, feci? misera? paeniteat licet, feci. uoluptas magna me inuitam subit, et ecce crescit. derat hoc unum mihi, spectator iste. nil adhuc facti reor: quidquid sine isto fecimus sceleris perit. Iason En ipsa tecti parte praecipiti imminet. huc rapiat ignes aliquis, ut flammis cadat suis perusta. Medea Congere extremum tuis natis, Iason, funus ac tumulum strue: coniunx socerque iusta iam functis habent a me sepulti; gnatus hic fatum tulit, hic te uidente dabitur exitio pari. Iason Per numen omne perque communes fugas torosque, quos non nostra uiolauit fides, iam parce nato. si quod est crimen, meum est: me dedo morti; noxium macta caput. Medea Hac qua recusas, qua doles, ferrum exigam. i nunc, superbe, uirginum thalamos pete, relinque matres. Iason Vnus est poenae satis. Medea Si posset una caede satiari manus, nullam petisset. ut duos perimam, tamen nimium est dolori numerus angustus meo. in matre si quod pignus etiamnunc latet, scrutabor ense uiscera et ferro extraham. Iason Iam perage coeptum facinus, haut ultra precor, moramque saltem supplicis dona meis. Medea Perfruere lento scelere, ne propera, dolor: meus dies est; tempore accepto utimur. Iason Infesta, memet perime. Medea Misereri iubes.++ bene est, peractum est. plura non habui, dolor, quae tibi litarem. lumina huc tumida alleua, ingrate Iason. coniugem agnoscis tuam? sic fugere soleo. patuit in caelum uia: squamosa gemini colla serpentes iugo summissa praebent. recipe iam gnatos, parens; ego inter auras aliti curru uehar. Iason Per alta uade spatia sublime aetheris, testare nullos esse, qua ueheris, deos. Seneca the YoungerThe Latin Library The Classics Page

Octavia

Octavia Iam uaga caelo sidera fulgens Aurora fugat, surgit Titan radiante coma mundoque diem reddit clarum. Age, tot tantis onerata malis, repete assuetos iam tibi questus atque aequoreas uince Alcyonas, uince et uolucres Pandionias: grauior namque his fortuna tua est. Semper genetrix deflenda mihi, prima meorum causa malorum, tristes questus natae exaudi, si quis remanet sensus in umbris. utinam ante manu grandaeua sua mea rupisset stamina Clotho, tua quam maerens uulnera uidi oraque foedo sparsa cruore! o nox semper funesta mihi; tempore ab illo lux est tenebris inuisa magis: tulimus saeuae iussa nouercae, hostilem animum uultusque truces. illa, illa meis tristis Erinys thalamis Stygios praetulit ignes teque extinxit, miserande pater, modo cui totus paruit orbis ultra Oceanum cuique Britanni terga dedere, ducibus nostris ante ignoti iurisque sui; coniugis, heu me, pater, insidiis oppresse iaces seruitque domus cum prole tua capta tyranno. Nvtrix Fulgore primo captus et fragili bono fallacis aulae quisquis attonitus stupet, subito latentis ecce Fortunae impetu modo praepotentem cernat euersam domum stirpemque Claudi, cuius imperio fuit subiectus orbis, paruit liber diu Oceanus et recepit inuitus rates. En qui Britannis primus imposuit iugum, ignota tantis classibus texit freta interque gentes barbaras tutus fuit et saeua maria, coniugis scelere occidit; mox illa nati: cuius extinctus iacet frater uenenis, maeret infelix soror eademque coniunx nec graues luctus ualet ira coacta tegere crudelis uiri, quem spreta refugit semper atque odio pari ardens mariti mutua flagrat face. animum dolentis nostra solatur fides pietasque frustra: uincit immitis dolor consilia nostra nec regi mentis potest generosus ardor, sed malis uires capit. heu quam nefandum prospicit noster timor scelus, quod utinam numen auertat deum. Oc. O mea nullis aequanda malis fortuna, licet repetam luctus, Electra, tuos: tibi maerenti caesum licuit flere parentem, scelus ulcisci uindice fratre, tua quem pietas hosti rapuit texitque fides: me crudeli sorte parentes raptos prohibet lugere timor fratrisque necem deflere uetat, in quo fuerat spes una mihi totque malorum breue solamen. nunc in luctus seruata meos magni resto nominis umbra. Nvt. Vox en nostras perculit aures tristis alumnae; 72a cesset thalamis inferre gradus tarda senectus? Oc. Excipe nostras lacrimas, nutrix, testis nostri fida doloris. Nvt. Quis te tantis soluet curis, miseranda, dies? Oc. Qui me Stygias mittet ad umbras. Nvt. Omina quaeso sint ista procul. Oc. Non uota meos tua nunc casus, sed fata regunt. Nvt. Dabit afflictae meliora deus tempora mitis; 83a tu modo blando uince obsequio placata uirum. Oc. Vincam saeuos ante leones tigresque truces 86a fera quam saeui corda tyranni: odit genitos sanguine claro, spernit superos hominesque simul, nec fortunam capit ipse suam, quam dedit illi per scelus ingens infanda parens. Licet ingratum dirae pudeat munere matris 93a hoc imperium cepisse, licet tantum munus morte rependat, feret hunc titulum post fata tamen femina longo semper in aeuo. Nvt. Animi retine uerba furentis, temere emissam comprime uocem. Oc. Toleranda quamuis patiar, haud umquam queant nisi morte tristi nostra finiri mala. genetrice caesa, per scelus rapto patre, orbata fratre, miseriis luctu obruta, maerore pressa, coniugi inuisa ac meae subiecta famulae, luce non grata fruor, trepidante semper corde non mortis metu, sed sceleris++absit crimen a fatis meis, mori iuuabit; poena nam grauior nece est uidere tumidos et truces miserae mihi uultus tyranni, iungere atque hosti oscula, timere nutus cuius obsequium meus haud ferre posset fata post fratris dolor scelere interempti, cuius imperium tenet et sorte gaudet auctor infandae necis. Quam saepe tristis umbra germani meis offertur oculis, membra cum soluit quies et fessa fletu lumina oppressit sopor: modo facibus atris armat infirmas manus oculosque et ora fratris infestus petit, modo trepidus idem refugit in thalamos meos; persequitur hostis atque inhaerenti mihi uiolentus ensem per latus nostrum rapit. tunc tremor et ingens excutit somnos pauor renouatque luctus et metus miserae mihi. Adice his superbam paelicem, nostrae domus spoliis nitentem, cuius in munus suam Stygiae parentem natus imposuit rati, quam, dira post naufragia, superato mari, ferro interemit saeuior pelagi fretis: quae spes salutis, post nefas tantum, mihi? inimica uictrix imminet thalamis meis odioque nostri flagrat et pretium stupri iustae maritum coniugis poscit caput. Emergere umbris et fer auxilium tuae natae inuocanti, genitor, aut Stygios sinus tellure rupta pande, quo praeceps ferar. Nvt. Frustra parentis inuocas manes tui, miseranda, frustra, nulla cui prolis suae manet inter umbras cura: qui nato suo praeferre potuit sanguine alieno satum genitamque fratris coniugem captus sibi toris nefandis flebili iunxit face. hinc orta series facinorum: caedes, doli, regni cupido, sanguinis diri sitis; mactata soceri concidit thalamis gener uictima, tuis ne fieret hymenaeis potens. pro facinus ingens! feminae est munus datus Silanus et cruore foedauit suo patrios penates, criminis ficti reus. intrauit hostis, ei mihi, captam domum dolis nouercae, principis factus gener idemque natus, iuuenis infandi ingeni, capaxque scelerum, dira cui genetrix facem accendit et te iunxit inuitam metu. Tantoque uictrix facta successu ferox ausa imminere est orbis imperio sacri. quis tot referre facinorum formas potest et spes nefandas feminae et blandos dolos regnum petentis per gradus scelerum omnium? tunc sancta Pietas extulit trepidos gradus uacuamque Erinys saeua funesto pede intrauit aulam, polluit Stygia face sacros penates, iura naturae furens fasque omne rupit: miscuit coniunx uiro uenena saeua, cecidit atque eadem sui mox scelere nati. Tu quoque extinctus iaces, deflende nobis semper, infelix puer, modo sidus orbis, columen augustae domus, Britannice, heu me, nunc leuis tantum cinis et tristis umbra; saeua cui lacrimas dedit etiam nouerca, cum rogis artus tuos dedit cremandos membraque et uultus deo similes uolanti saeuiens flamma abstulit. Oc. Extinguat et me, ne manu nostra cadat! Nvt. Natura uires non dedit tantas tibi. Oc. Dolor ira maeror miseriae luctus dabunt. Nvt. Vince obsequendo potius immitem uirum. Oc. Vt fratrem ademptum scelere restituat mihi? Nvt. Incolumis ut sis ipsa, labentem ut domum genitoris olim subole restituas tua. Oc. Expectat aliam principis subolem domus; me dira miseri fata germani trahunt. Nvt. Confirmet animum ciuium tantus fauor. Oc. Solatur iste nostra, non releuat mala. Nvt. Vis magna populi est. Oc. Principis maior tamen. Nvt. Respiciet ipse coniugem. Oc. Paelex uetat. Nvt. Inuisa cunctis nempe. Oc. Sed cara est uiro. Nvt. Nondum uxor est. Oc. Iam fiet, et genetrix simul. Nvt. Iuuenilis ardor impetu primo furit, languescit idem facile nec durat diu in Venere turpi, ceu leuis flammae uapor: amor perennis coniugis castae manet. Violare prima quae toros ausa est tuos animumque domini famula possedit diu, iam metuit eadem++Oc. Nempe praelatam sibi. Nvt. Subiecta et humilis, atque monumenta extruit quibus timorem falsa testatur suum. Et hanc leuis fallaxque destituet deus uolucer Cupido: sit licet forma eminens, opibus superba, gaudium capiet breue. Passa est similes ipsa dolores regina deum, cum se formas uertit in omnes dominus caeli diuumque pater et modo pennas sumpsit oloris, modo Sidonii cornua tauri; aureus idem fluxit in imbri; fulgent caelo sidera Ledae, patrio residet Bacchus Olympo, deus Alcides possidet Heben nec Iunonis iam timet iras, cuius gener est qui fuit hostis. Vicit sapiens tamen obsequium coniugis altae pressusque dolor: sola Tonantem tenet aetherio secura toro maxima Iuno, nec mortali captus forma deserit altam Iuppiter aulam. Tu quoque, terris altera Iuno, soror Augusti coniunxque, graues uince dolores. Oc. Iungentur ante saeua sideribus freta et ignis undae, Tartaro tristi polus, lux alma tenebris, roscidae nocti dies, quam cum scelesti coniugis mente impia mens nostra, semper fratris extincti memor. utinam nefandi principis dirum caput obruere flammis caelitum rector paret, qui saepe terras fulmine infesto quatit mentesque nostras ignibus terret sacris nouisque monstris; uidimus caelo iubar ardens cometen pandere infaustam facem, qua plaustra tardus noctis alterna uice regit Bootes, frigore Arctoo rigens: en ipse diro spiritu saeui ducis polluitur aether, gentibus clades nouas minantur astra, quas regit dux impius. non tam ferum Typhona neglecto Ioue irata Tellus edidit quondam parens: haec grauior illo pestis, hic hostis deum hominumque templis expulit superos suis ciuesque patria, spiritum fratri abstulit, hausit cruorem matris++et lucem uidet fruiturque uita noxiam atque animam trahit! Pro summe genitor, tela cur frustra iacis inuicta totiens temere regali manu? in tam nocentem dextra cur cessat tua? utinam suorum facinorum poenas luat Nero insitiuus, Domitio genitus patre, orbis tyrannus, quem premit turpi iugo morumque uitiis nomen Augustum inquinat! Nvt. Indignus ille, fateor, est thalamis tuis; sed cede fatis atque fortunae tuae, alumna, quaeso, neue uiolenti moue iram mariti. forsitan uindex deus existet aliquis, laetus et ueniet dies. Oc. Graui deorum nostra iam pridem domus urgetur ira, prima quam pressit Venus furore miserae dura genetricis meae, quae nupta demens nupsit incesta face, oblita nostri, coniugis, legum immemor. illos soluta crine, succincta anguibus ultrix Erinys uenit ad Stygios toros raptasque thalamis sanguine extinxit faces; incendit ira principis pectus truci caedem in nefandam: cecidit infelix parens, heu, nostra ferro meque perpetuo obruit extincta luctu; coniugem traxit suum natumque ad umbras, prodidit lapsam domum. Nvt. Renouare luctus parce cum fletu pios, manes parentis neue sollicita tuae, graues furoris quae sui poenas dedit. Chorvs Quae fama modo uenit ad aures? utinam falso credita perdat frustra totiens iactata fidem, nec noua coniunx nostri thalamos principis intret, teneatque suos nupta penates Claudia proles. edat partu pignora pacis, qua tranquillus gaudeat orbis seruetque decus Roma aeternum. Fratris thalamos sortita tenet maxima Iuno, soror Augusti sociata toris cur a patria pellitur aula? sancta quid illi prodest pietas diuusque pater? 286a quid uirginitas castusque pudor? Nos quoque nostri sumus immemores post fata ducis, cuius stirpem prodimus aegro suadente metu. Vera priorum uirtus quondam Romana fuit uerumque genus Martis in illis sanguisque uiris. Illi reges hac expulerunt urbe superbos 294a ultique tuos sunt bene manes, mactata tua, miseranda, manu, nata Lucreti, stuprum saeui passa tyranni. Te quoque bellum triste secutum est, uirgo dextra caesa parentis, ne seruitium paterere graue et improba ferret praemia uictrix dira libido. Dedit infandi sceleris poenas cum Tarquinio Tullia coniunx, quae per caesi membra parentis egit saeuos impia currus laceroque seni uiolenta rogos nata negauit. 308a Haec quoque nati uidere nefas saecula magnum, cum Tyrrhenum rate ferali princeps captam fraude parentem misit in aequor. 312a Properant placidos linquere portus iussi nautae, resonant remis pulsata freta; fertur in altum prouecta ratis, quae resoluto robore labens pressa dehiscit sorbetque mare. Tollitur ingens clamor ad astra cum femineo mixtus planctu. mors ante oculos dira uagatur; quaerit leti sibi quisque fugam: alii lacerae puppis tabulis haerent nudi fluctusque secant, repetunt alii litora nantes; multos mergunt fata profundo. Scindit uestes Augusta suas laceratque comas rigat et maestis fletibus ora. postquam spes est nulla salutis, ardens ira, iam uicta malis: 'haec' exclamat 'mihi pro tanto munere reddis praemia, nate? hac sum, fateor, digna carina, quae te genui, quae tibi lucem atque imperium nomenque dedi Caesaris amens. Exere uultus Acheronte tuos poenisque meis pascere, coniunx: ego causa tuae, miserande, necis natoque tuo funeris auctor en, ut merui, ferar ad manes inhumata tuos, obruta saeuis aequoris undis.' Feriunt fluctus ora loquentis, ruit in pelagus rursumque salo pressa resurgit; pellit palmis cogente metu freta, sed cedit fessa labori. Mansit tacitis in pectoribus spreta tristi iam morte fides: multi dominae ferre auxilium pelago fractis uiribus audent; bracchia quamuis lenta trahentem uoce hortantur manibusque leuant. Quid tibi saeui fugisse maris profuit undas? ferro es nati moritura tui, cuius facinus uix posteritas, tarde semper saecula credent. Furit ereptam pelagoque dolet uiuere matrem impius ingens geminatque nefas: ruit in miserae fata parentis patiturque moram sceleris nullam. missus peragit iussa satelles: reserat dominae pectora ferro. Caedis moriens illa ministrum rogat infelix, utero dirum condat ut ensem: 'hic est, hic est fodiendus' ait 'ferro, monstrum qui tale tulit.' post hanc uocem cum supremo mixtam gemitu animam tandem per fera tristem uulnera reddit. Seneca Quid, impotens Fortuna, fallaci mihi blandita uultu, sorte contentum mea alte extulisti, grauius ut ruerem edita receptus arce totque prospicerem metus? melius latebam procul ab inuidiae malis remotus inter Corsici rupes maris, ubi liber animus et sui iuris mihi semper uacabat studia recolenti mea. O quam iuuabat, quo nihil maius parens Natura genuit, operis immensi artifex, caelum intueri, solis et cursus sacros mundique motus, noctis alternas uices orbemque Phoebes, astra quam cingunt uaga, lateque fulgens aetheris magni decus; qui si senescit, tantus in caecum chaos casurus iterum, tunc adest mundo dies supremus ille, qui premat genus impium caeli ruina, rursus ut stirpem nouam generet renascens melior, ut quondam tulit iuuenis, tenente regna Saturno poli. Tunc illa uirgo, numinis magni dea, Iustitia, caelo missa cum sancta Fide terra regebat mitis humanum genus. non bella norant, non tubae fremitus truces, non arma gentes, cingere assuerant suas muris nec urbes: peruium cunctis iter, communis usus omnium rerum fuit; et ipsa Tellus laeta fecundos sinus pandebat ultro, tam piis felix parens et tuta alumnis. Alia sed suboles minus conspecta mitis * * * * * * Tertium sollers genus 407a nouas ad artes extitit, sanctum tamen, mox inquietum quod sequi cursu feras auderet acres, fluctibus tectos graui extrahere pisces rete uel calamo leui, decipere uolucres crate * * * tenere laqueo, premere subiectos iugo 412bis tauros feroces, uomere immunem prius sulcare terram, laesa quae fruges suas * 414a interior, alte condidit sacro sinu. Sed in parentis uiscera intrauit suae deterior aetas; eruit ferrum graue aurumque, saeuas mox et armauit manus; partita fines regna constituit, nouas exstruxit urbes, tecta defendit sua aliena telis aut petit praedae imminens. neglecta terras fugit et mores feros hominum, cruenta caede pollutas manus Astraea uirgo, siderum magnum decus. cupido belli creuit atque auri fames totum per orbem, maximum exortum est malum luxuria, pestis blanda, cui uires dedit roburque longum tempus atque error grauis. Collecta uitia per tot aetates diu in nos redundant: saeculo premimur graui, quo scelera regnant, saeuit impietas furens, turpi libido Venere dominatur potens, luxuria uictrix orbis immensas opes iam pridem auaris manibus, ut perdat, rapit. Sed ecce, gressu fertur attonito Nero trucique uultu. quid ferat mente horreo. Nero Perage imperata: mitte, qui Plauti mihi Sullaeque caesi referat abscisum caput. Praefectvs Iussa haud morabor: castra confestim petam. Se. Nihil in propinquos temere constitui decet. Ne. Iusto esse facile est cui uacat pectus metu. Se. Magnum timoris remedium clementia est. Ne. Extinguere hostem maxima est uirtus ducis. Se. Seruare ciues maior est patriae patri. Ne. Praecipere mitem conuenit pueris senem. Se. Regenda magis est feruida adolescentia. Ne. Aetate in hac satis esse consilii reor. Se. Vt facta superi comprobent semper tua. Ne. Stulte uerebor, ipse cum faciam, deos. Se. Hoc plus uerere quod licet tantum tibi. Ne. Fortuna nostra cuncta permittit mihi. Se. Crede obsequenti parcius: leuis est dea. Ne. Inertis est nescire quid liceat sibi. Se. Id facere laus est quod decet, non quod licet. Ne. Calcat iacentem uulgus. Se. Inuisum opprimit. Ne. Ferrum tuetur principem. Se. Melius fides. Ne. Decet timeri Caesarem. Se. At plus diligi. Ne. Metuant necesse est++Se. Quidquid exprimitur graue est. Ne. Iussisque nostris pareant. Se. Iusta impera. Ne. Statuam ipse. Se. Quae consensus efficiat rata. Ne. Destrictus ensis faciet. Se. Hoc absit nefas. Ne. An patiar ultra sanguinem nostrum peti, inultus et contemptus ut subito opprimar? exilia non fregere summotos procul Plautum atque Sullam, pertinax quorum furor armat ministros sceleris in caedem meam, absentium cum maneat etiam ingens fauor in urbe nostra, qui fouet spes exulum. tollantur hostes ense suspecti mihi, inuisa coniunx pereat et carum sibi fratrem sequatur. quidquid excelsum est cadat. Se. Pulcrum eminere est inter illustres uiros, consulere patriae, parcere afflictis, fera caede abstinere, tempus atque irae dare, orbi quietem, saeculo pacem suo. haec summa uirtus, petitur hac caelum uia. sic ille patriae primus Augustus parens complexus astra est, colitur et templis deus. illum tamen Fortuna iactauit diu terra marique per graues belli uices, hostes parentis donec oppressit sui: tibi numen incruenta summisit suum et dedit habenas imperi facili manu nutuque terras maria subiecit tuo; inuidia tristis, uicta consensu pio, cessit; senatus, equitis accensus fauor; plebisque uotis atque iudicio patrum tu pacis auctor, generis humani arbiter electus orbem spiritu sacro regis patriae parens: quod nomen ut serues petit suosque ciues Roma commendat tibi. Ne. Munus deorum est, ipsa quod seruit mihi Roma et senatus quodque ab inuitis preces humilesque uoces exprimit nostri metus. seruare ciues principi et patriae graues, claro tumentes genere quae dementia est, cum liceat una uoce suspectos sibi mori iubere? Brutus in caedem ducis, a quo salutem tulerat, armauit manus: inuictus acie, gentium domitor, Ioui aequatus altos saepe per honorum gradus Caesar nefando ciuium scelere occidit. Quantum cruoris Roma tum uidit sui, lacerata totiens! ille qui meruit pia uirtute caelum, diuus Augustus, uiros quot interemit nobiles, iuuenes senes sparsos per orbem, cum suos mortis metu fugerent penates et trium ferrum ducum, tabula notante deditos tristi neci! exposita rostris capita caesorum patres uidere maesti, flere nec licuit suos, non gemere dira tabe polluto foro, stillante sanie per putres uultus graui. Nec finis hic cruoris aut caedis stetit: pauere uolucres et feras saeuas diu tristes Philippi, * * * * * * hausit et Siculum mare 516a classes uirosque saepe caedentes suos, concussus orbis uiribus magnis ducum. superatus acie puppibus Nilum petit fugae paratis, ipse periturus breui: hausit cruorem incesta Romani ducis Aegyptus iterum, non leues umbras tegit. Illic sepultum est impie gestum diu ciuile bellum. condidit tandem suos iam fessus enses uictor hebetatos feris uulneribus, et continuit imperium metus. armis fideque militis tutus fuit, pietate nati factus eximia deus, post fata consecratus et templis datus. Nos quoque manebunt astra, si saeuo prior ense occuparo quidquid infestum est mihi dignaque nostram subole fundaro domum. Se. Implebit aulam stirpe caelesti tuam generata diuo, Claudiae gentis decus, sortita fratris more Iunonis toros. Ne. Incesta genetrix detrahit generi fidem, animusque numquam coniugis iunctus mihi. Se. Teneris in annis haud satis clara est fides, pudore uictus cum tegit flammas amor. Ne. Hoc equidem et ipse credidi frustra diu, manifesta quamuis pectore insociabili uultuque signa proderent odium mei, tandem quod ardens statuit ulcisci dolor++ dignamque thalamis coniugem inueni meis genere atque forma, uicta cui cedet Venus Iouisque coniunx et ferox armis dea. Se. Probitas fidesque coniugis, mores pudor placeant marito: sola perpetuo manent subiecta nulli mentis atque animi bona; florem decoris singuli carpunt dies. Ne. Omnes in unam contulit laudes deus talemque nasci fata uoluerunt mihi. Se. Recedat a te (temere ne credas) amor. Ne. Quem summouere fulminis dominus nequit, caeli tyrannum, saeua qui penetrat freta Ditisque regna, detrahit superos polo? Se. Volucrem esse Amorem fingit immitem deum mortalis error, armat et telis manus arcuque sacras, instruit saeua face genitumque credit Venere, Vulcano satum: uis magna mentis blandus atque animi calor Amor est; iuuenta gignitur, luxu otio nutritur inter laeta Fortunae bona. quem si fouere atque alere desistas, cadit breuique uires perdit extinctus suas. Ne. Hanc esse uitae maximam causam reor, per quam uoluptas oritur; interitu caret, cum procreetur semper, humanum genus Amore grato, qui truces mulcet feras. hic mihi iugales praeferat taedas deus iungatque nostris igne Poppaeam toris. Se. Vix sustinere possit hos thalamos dolor uidere populi, sancta nec pietas sinat. Ne. Prohibebor unus facere quod cunctis licet? Se. Maiora populus semper a summo exigit. Ne. Libet experiri, uiribus fractus meis an cedat animis temere conceptus furor. Se. Obsequere potius ciuibus placidus tuis. Ne. Male imperatur, cum regit uulgus duces. Se. Nihil impetrare cum ualet, iuste dolet. Ne. Exprimere ius est, ferre quod nequeunt preces? Se. Negare durum est. Ne. Principem cogi nefas. Se. Remittat ipse. Ne. Fama sed uictum feret. Se. Leuis atque uana. Ne. Sit licet, multos notat. Se. Excelsa metuit. Ne. Non minus carpit tamen. Se. Facile opprimetur. merita te diui patris aetasque frangat coniugis, probitas pudor. Ne. Desiste tandem, iam grauis nimium mihi, instare: liceat facere quod Seneca improbat. et ipse populi uota iam pridem moror * 590a cum portet utero pignus et partem mei. quin destinamus proximum thalamis diem. Agrippina Tellure rupta Tartaro gressum extuli, Stygiam cruenta praeferens dextra facem thalamis scelestis: nubat his flammis meo Poppaea nato iuncta, quas uindex manus dolorque matris uertet ad tristes rogos. manet inter umbras impiae caedis mihi semper memoria, manibus nostris grauis adhuc inultis, reddita et meritis meis funesta merces puppis et pretium imperi nox illa qua naufragia defleui mea; comitum necem natique crudelis nefas deflere uotum fuerat++haud tempus datum est lacrimis, sed ingens scelere geminauit nefas. perempta ferro, foeda uulneribus sacros intra penates spiritum effudi grauem erepta pelago, sanguine extinxi meo nec odia nati: saeuit in nomen ferus matris tyrannus, obrui meritum cupit, simulacra, titulos destruit mortis metu totum per orbem, quem dedit poenam in meam puero regendum noster infelix amor. Extinctus umbras agitat infestus meas flammisque uultus noxios coniunx petit, instat, minatur, imputat fatum mihi tumulumque nati, poscit auctorem necis. iam parce: dabitur, tempus haud longum peto. ultrix Erinys impio dignum parat letum tyranno, uerbera et turpem fugam poenasque quis et Tantali uincat sitim, dirum laborem Sisyphi, Tityi alitem Ixionisque membra rapientem rotam. licet extruat marmoribus atque auro tegat superbus aulam, limen armatae ducis seruent cohortes, mittat immensas opes exhaustus orbis, supplices dextram petant Parthi cruentam, regna diuitias ferant: ueniet dies tempusque quo reddat suis animam nocentem sceleribus, iugulum hostibus desertus ac destructus et cunctis egens. Heu, quo labor, quo uota ceciderunt mea? quo te furor prouexit attonitum tuus et fata, nate, cedat ut tantis malis genetricis ira, quae tuo scelere occidit? utinam, antequam te paruulum in lucem edidi aluique, saeuae nostra lacerassent ferae uiscera: sine ullo scelere, sine sensu innocens meus occidisses; iunctus atque haerens mihi semper quieta cerneres sede inferum proauos patremque, nominis magni uiros, quos nunc pudor luctusque perpetuus manet ex te, nefande, meque quae talem tuli. Quid tegere cesso Tartaro uultus meos, nouerca coniunx mater infelix meis? Octavia Parcite lacrimis urbis festo laetoque die, ne tantus amor nostrique fauor principis acres suscitet iras uobisque ego sim causa malorum. non hoc primum pectora uulnus mea senserunt: grauiora tuli; dabit hic nostris finem curis uel morte dies; 653a non ego saeui cernere cogar coniugis ora, non inuisos intrare mihi thalamos famulae; soror Augusti, non uxor ero. absint tantum tristes poenae letique metus++ scelerum diri, miseranda, uiri potes hoc demens sperare memor? hos ad thalamos seruata diu uictima tandem funesta cades. Sed quid patrios saepe penates respicis udis confusa genis? propera tectis efferre gradus, linque cruentam principis aulam. Chorvs En illuxit suspecta diu fama totiens iactata dies: cessit thalamis Claudia diri pulsa Neronis, quos iam uictrix Poppaea tenet, cessat pietas dum nostra graui compressa metu segnisque dolor. Vbi Romani uis est populi, fregit diros quae saepe duces, dedit inuictae leges patriae, fasces dignis ciuibus olim, iussit bellum pacemque, feras gentes domuit, 680a captos reges carcere clausit? Grauis en oculis undique nostris iam Poppaeae fulget imago iuncta Neroni! affligat humo uiolenta manus similes nimium uultus dominae ipsamque toris detrahat altis, petat infestis mox et flammis telisque feri principis aulam. Nvtrix Quo trepida gressum coniugis thalamis tui effers, alumna, quidue secretum petis turbata uultu? cur genae fletu madent? certe petitus precibus et uotis dies nostris refulsit: Caesari iuncta es tuo taeda iugali, quem tuus cepit decor et culta sancte tradidit uinctum tibi genetrix Amoris, maximum numen, Venus. O qualis altos quanta pressisti toros residens in aula! uidit attonitus tuam formam senatus, tura cum superis dares sacrasque grato spargeres aras mero, uelata summum flammeo tenui caput; et ipse lateri iunctus atque haerens tuo sublimis inter ciuium laeta omina incessit habitu atque ore laetitiam gerens princeps superbo: talis emersam freto spumante Peleus coniugem accepit Thetin, quorum toros celebrasse caelestes ferunt pelagique numen omne consensu pari. Quae subita uultus causa mutauit tuos? quid pallor iste, quid ferant lacrimae doce. Poppaea Confusa tristi proximae noctis metu uisuque, nutrix, mente turbata feror, defecta sensu. laeta nam postquam dies sideribus atris cessit et nocti polus, inter Neronis uincta complexus mei somno resoluor; nec diu placida frui quiete licuit. uisa nam thalamos meos celebrare turba est maesta: resolutis comis matres Latinae flebiles planctus dabant; inter tubarum saepe terribilem sonum sparsam cruore coniugis genetrix mei uultu minaci saeua quatiebat facem. Quam dum sequor coacta praesenti metu, diducta subito patuit ingenti mihi tellus hiatu; lata quo praeceps toros cerno iugales pariter et miror meos, in quis resedi fessa. uenientem intuor comitante turba coniugem quondam meum natumque; properat petere complexus meos Crispinus, intermissa libare oscula: irrupit intra tecta cum trepidus mea ensemque iugulo condidit saeuum Nero. Tandem quietem magnus excussit timor; quatit ora et artus horridus nostros tremor pulsatque pectus; continet uocem timor, quam nunc fides pietasque produxit tua. Heu quid minantur inferum manes mihi aut quem cruorem coniugis uidi mei? Nvt. Quaecumque mentis agitat intentus uigor, ea per quietem sacer et arcanus refert ueloxque sensus. coniugem thalamos toros uidisse te miraris amplexu noui haerens mariti? sed mouent laeto die pulsata palmis pectora et fusae comae? Octauiae discidia planxerunt sacros inter penates fratris et patrium larem. fax illa, quam secuta es, Augustae manu praelata clarum nomen inuidia tibi partum ominatur, inferum sedes toros stabiles futuros spondet aeternae domus. iugulo quod ensem condidit princeps tuus, bella haud mouebit, pace sed ferrum teget. Recollige animum, recipe laetitiam, precor, timore pulso redde te thalamis tuis. Po. Delubra et aras petere constitui sacras, caesis litare uictimis numen deum, ut expientur noctis et somni minae terrorque in hostes redeat attonitus meos. Tu uota pro me suscipe et precibus piis superos adora, maneat ut praesens status. Chorvs Si uera loquax fama Tonantis furta et gratos narrat amores (quem modo Ledae pressisse sinum tectum plumis pennisque ferunt, modo per fluctus raptam Europen taurum tergo portasse trucem), quae regit et nunc deseret astra, petet amplexus, Poppaea, tuos, quos et Ledae praeferre potest et tibi, quondam cui miranti fuluo, Danae, fluxit in auro. Formam Sparte iactet alumnae licet et Phrygius praemia pastor, uincet uultus haec Tyndaridos, qui mouerunt horrida bella Phrygiaeque solo regna dedere. Sed quis gressu ruit attonito aut quid portat pectore anhelo? Nvntivs Quicumque tectis excubat miles ducis, defendat aulam, cui furor populi imminet. trepidi cohortes ecce praefecti trahunt praesidia ad urbis, uicta nec cedit metu concepta rabies temere, sed uires capit. Cho. Quis iste mentes agitat attonitus furor? Nvn. Octauiae fauore percussa agmina et efferata per nefas ingens ruunt. Cho. Quid ausa facere quoue consilio doce. Nvn. Reddere penates Claudiae diri parant torosque fratris, debitam partem imperi. Cho. Quos iam tenet Poppaea concordi fide? Nvn. Hinc urit animos pertinax nimium fauor et in furorem temere praecipites agit: quaecumque claro marmore effigies stetit aut aere fulgens, ora Poppaeae gerens, afflicta uulgi manibus et saeuo iacet euersa ferro; membra per partes trahunt diducta laqueis, obruunt turpi diu calcata caeno. uerba conueniunt feris immixta factis, quae timor reticet meus. Saepire flammis principis sedem parant, populi nisi irae coniugem reddat nouam, reddat penates Claudiae uictus suos. ut noscat ipse ciuium motus mea uoce, haud morabor iussa praefecti exequi. Cho. Quid fera frustra bella mouetis? inuicta gerit tela Cupido: flammis uestros obruet ignes quis extinxit fulmina saepe captumque Iouem caelo traxit. Laesi tristes dabitis poenas sanguine uestro; non est patiens feruidus irae facilisque regi: 813a ille ferocem iussit Achillem pulsare lyram, fregit Danaos, fregit Atriden, regna euertit Priami, claras diruit urbes. 817a et nunc animus quid ferat horret uis immitis uiolenta dei. Nero O lenta nimium militis nostri manus et ira patiens post nefas tantum mea, quod non cruor ciuilis accensas faces extinguit in nos, caede nec populi madet funerea Roma, quae uiros tales tulit! Admissa sed iam morte puniri parum est, grauiora meruit impium plebis scelus. en illa, cui me ciuium subicit furor, suspecta coniunx et soror semper mihi, tandem dolori spiritum reddat meo iramque nostram sanguine extinguat suo; mox tecta flammis concidant urbis meis, ignes ruinae noxium populum premant turpisque egestas, saeua cum luctu fames. Exultat ingens saeculi nostri bonis corrupta turba nec capit clementiam ingrata nostram, ferre nec pacem potest, sed inquieta rapitur hinc audacia, hinc temeritate fertur in praeceps sua: malis domanda est et graui semper iugo premenda, ne quid simile temptare audeat contraque sanctos coniugis uultus meae attollere oculos; fracta per poenas metu parere discet principis nutu sui. Sed adesse cerno rara quem pietas uirum fidesque castris nota praeposuit meis. Praefectvs Populi furorem caede paucorum, diu qui restiterunt temere, compressum affero. Ne. Et hoc sat est? sic miles audisti ducem? * * 848a compescis? haec uindicta debetur mihi? Prf. Cecidere motus impii ferro duces. Ne. Quid illa turba, petere quae flammis meos ausa est penates, principi legem dare, abstrahere nostris coniugem caram toris, uiolare quantum licuit incesta manu et uoce dira? debita poena uacat? Prf. Poenam dolor constituet in ciues tuos? Ne. Constituet, aetas nulla quam famae eximat. Prf. Tua temperet nos ira, non noster timor. Ne. Iram expiabit prima quae meruit meam. Prf. Quam poscat ede, nostra ne parcat manus. Ne. Caedem sororis poscit et dirum caput. Prf. Horrore uinctum trepidus astrinxit rigor. Ne. Parere dubitas? Prf. Cur meam damnas fidem? Ne. Quod parcis hosti. Prf. Femina hoc nomen capit? Ne. Si scelera cepit. Prf. Estne qui sontem arguat? Ne. Populi furor. Prf. Quis regere dementes ualet? Ne. Qui concitare potuit. Prf. Haud quemquam, reor, mulier++Ne. Dedit natura cui pronum malo animum, ad nocendum pectus instruxit dolis. Prf. Sed uim negauit. Ne. Vt ne inexpugnabilis esset, sed aegras frangeret uires timor uel poena; quae iam sera damnatam premet diu nocentem. tolle consilium ac preces et imperata perage: deuectam rate procul in remotum litus interimi iube, tandem ut residat pectoris nostri tumor. Chorvs O funestus multis populi dirusque fauor, 877a qui cum flatu uela secundo ratis impleuit uexitque procul, languidus idem deserit alto saeuoque mari. Fleuit Gracchos miseranda parens, perdidit ingens quos plebis amor nimiusque fauor, 883a genere illustres, pietate fide lingua claros, pectore fortes, legibus acres. Te quoque, Liui, simili leto Fortuna dedit, quem neque fasces texere, suae nec tecta domus++plura referre prohibet praesens exempla dolor: modo cui patriam reddere ciues aulam et fratris uoluere toros, nunc ad poenam letumque trahi flentem miseram cernere possunt. Bene paupertas humili tecto contenta latet: 896a quatiunt altas saepe procellae aut euertit Fortuna domos. Octavia Quo me trahitis quodue tyrannus aut exilium regina iubet? sic mihi uitam fracta remittit, tot iam nostris euicta malis? sin caede mea cumulare parat luctus nostros, inuidet etiam cur in patria mihi saeua mori? sed iam spes est nulla salutis: fratris cerno miseranda ratem. hac est cuius uecta carina quondam genetrix, nunc et thalamis expulsa soror miseranda uehar. nullum Pietas nunc numen habet nec sunt superi: regnat mundo tristis Erinys. Quis mea digne deflere potest mala? quae lacrimis nostris questus reddere aedon? 915a cuius pennas utinam miserae mihi fata darent! fugerem luctus ablata meos penna uolucri procul et coetus hominum tristes caedemque feram. sola in uacuo nemore et tenui ramo pendens 921a querulo possem gutture maestum fundere murmur. Cho. Regitur fatis mortale genus nec sibi quidquam spondere potest firmum et stabile, quem per casus uoluit uarios semper nobis metuenda dies. Animum firment exempla tuum, iam multa domus quae uestra tulit: quid saeuior est Fortuna tibi? Tu mihi primum tot natorum memoranda parens, nata Agrippae, nurus Augusti, Caesaris uxor, cuius nomen clarum toto fulsit in orbe, utero totiens enixa graui pignora pacis, 937a mox exilium, uerbera, saeuas passa catenas, funera, luctus, tandem letum cruciata diu. Felix thalamis Liuia Drusi natisque ferum ruit in facinus poenamque suam. Iulia matris fata secuta est: post longa tamen tempora ferro caesa est, quamuis crimine nullo. Quid non potuit quondam genetrix tua quae rexit principis aulam cara marito partuque potens? eadem famulo subiecta suo cecidit diri militis ense. Quid cui licuit regnum caeli sperare, parens tanta Neronis? non funesta uiolata manu remigis ante, mox et ferro lacerata diu saeui iacuit uictima nati? Oc. Me quoque tristes mittit ad umbras ferus et manes ecce tyrannus. quid iam frustra miseranda moror? rapite ad letum quis ius in nos Fortuna dedit. 961a Testor superos++quid agis, demens? parce precari quis inuisa es numina diuum: Tartara testor Erebique deas scelerum ultrices et te, genitor, dignum tali morte et poena: non inuisa est mors ista mihi. Armate ratem, date uela fretis uentisque, petat puppis rector Pandatariae litora terrae. Cho. Lenes aurae zephyrique leues, tectam quondam nube aetheria qui uexistis raptam saeuae uirginis aris Iphigeniam, hanc quoque tristi procul a poena portate, precor, templa ad Triuiae. Vrbe est nostra mitior Aulis et Taurorum barbara tellus: hospitis illic caede litatur numen superum; ciuis gaudet Roma cruore. Seneca the YoungerThe Latin Library The Classics Page

Oedipus

Oedipvs Iam nocte Titan dubius expulsa redit et nube maestum squalida exoritur iubar, lumenque flamma triste luctifica gerens prospiciet auida peste solatas domos, stragemque quam nox fecit ostendet dies. Quisquamne regno gaudet? o fallax bonum, quantum malorum fronte quam blanda tegis! ut alta uentos semper excipiunt iuga rupemque saxis uasta dirimentem freta quamuis quieti uerberat fluctus maris, imperia sic excelsa Fortunae obiacent. Quam bene parentis sceptra Polybi fugeram! curis solutus exul, intrepidus uagans (caelum deosque testor) in regnum incidi; infanda timeo: ne mea genitor manu perimatur; hoc me Delphicae laurus monent, aliudque nobis maius indicunt scelus. est maius aliquod patre mactato nefas? pro misera pietas (eloqui fatum pudet), thalamos parentis Phoebus et diros toros gnato minatur impia incestos face. hic me paternis expulit regnis timor, hoc ego penates profugus excessi meos: parum ipse fidens mihimet in tuto tua, natura, posui iura. cum magna horreas, quod posse fieri non putes metuas tamen: cuncta expauesco meque non credo mihi. Iam iam aliquid in nos fata moliri parant. nam quid rear quod ista Cadmeae lues infesta genti strage tam late edita mihi parcit uni? cui reseruamur malo? inter ruinas urbis et semper nouis deflenda lacrimis funera ac populi struem incolumis asto—scilicet Phoebi reus. sperare poteras sceleribus tantis dari regnum salubre? fecimus caelum nocens. Non aura gelido lenis afflatu fouet anhela flammis corda, non Zephyri leues spirant, sed ignes auget aestiferi canis Titan, leonis terga Nemeaei premens. deseruit amnes umor atque herbas color aretque Dirce, tenuis Ismenos fluit et tinguit inopi nuda uix unda uada. obscura caelo labitur Phoebi soror, tristisque mundus nubilo pallet nouo. nullum serenis noctibus sidus micat, sed grauis et ater incubat terris uapor: obtexit arces caelitum ac summas domos inferna facies. denegat fructum Ceres adulta, et altis flaua cum spicis tremat, arente culmo sterilis emoritur seges. Nec ulla pars immunis exitio uacat, sed omnis aetas pariter et sexus ruit, iuuenesque senibus iungit et gnatis patres funesta pestis, una fax thalamos cremat, fletuque acerbo funera et questu carent. quin ipsa tanti peruicax clades mali siccauit oculos, quodque in extremis solet, periere lacrimae. portat hunc aeger parens supremum ad ignem, mater hunc amens gerit properatque ut alium repetat in eundem rogum. quin luctu in ipso luctus exoritur nouus, suaeque circa funus exequiae cadunt. tum propria flammis corpora alienis cremant; diripitur ignis: nullus est miseris pudor. non ossa tumuli lecta discreti tegunt: arsisse satis est—pars quota in cineres abit? dest terra tumulis, iam rogos siluae negant. non uota, non ars ulla correptos leuat: cadunt medentes, morbus auxilium trahit. Adfusus aris supplices tendo manus matura poscens fata, praecurram ut prior patriam ruentem neue post omnis cadam fiamque regni funus extremum mei. o saeua nimium numina, o fatum graue! negatur uni nempe in hoc populo mihi mors tam parata? sperne letali manu contacta regna, linque lacrimas, funera, tabifica caeli uitia quae tecum inuehis infaustus hospes, profuge iamdudum ocius— uel ad parentes. Iocasta Quid iuuat, coniunx, mala grauare questu? regium hoc ipsum reor: aduersa capere, quoque sit dubius magis status et cadentis imperi moles labet, hoc stare certo pressius fortem gradu: haud est uirile terga Fortunae dare. Oe. Abest pauoris crimen ac probrum procul, uirtusque nostra nescit ignauos metus: si tela contra stricta, si uis horrida Mauortis in me rueret—aduersus feros audax Gigantas obuias ferrem manus. nec Sphinga caecis uerba nectentem modis fugi: cruentos uatis infandae tuli rictus et albens ossibus sparsis solum; cumque e superna rupe iam praedae imminens aptaret alas uerbera et caudae mouens saeui leonis more conciperet minas, carmen poposci: sonuit horrendum insuper, crepuere malae, saxaque impatiens morae reuulsit unguis uiscera expectans mea; nodosa sortis uerba et implexos dolos ac triste carmen alitis solui ferae. Quid sera mortis uota nunc demens facis? licuit perire. laudis hoc pretium tibi sceptrum et peremptae Sphingis haec merces datur. ille, ille dirus callidi monstri cinis in nos rebellat, illa nunc Thebas lues perempta perdit. Vna iam superest salus, si quam salutis Phoebus ostendat uiam. Chorvs Occidis, Cadmi generosa proles, urbe cum tota; uiduas colonis respicis terras, miseranda Thebe. carpitur leto tuus ille, Bacche, miles, extremos comes usque ad Indos, ausus Eois equitare campis figere et mundo tua signa primo: cinnami siluis Arabas beatos uidit et uersas equitis sagittas, terga fallacis metuenda Parthi; litus intrauit pelagi rubentis: promit hinc ortus aperitque lucem Phoebus et flamma propiore nudos inficit Indos. Stirpis inuictae genus interimus, labimur saeuo rapiente fato; ducitur semper noua pompa Morti: longus ad manes properatur ordo agminis maesti, seriesque tristis haeret et turbae tumulos petenti non satis septem patuere portae. stat grauis strages premiturque iuncto funere funus. Prima uis tardas tetigit bidentes: laniger pingues male carpsit herbas; colla tacturus steterat sacerdos: dum manus certum parat alta uulnus, aureo taurus rutilante cornu labitur segnis; patuit sub ictu ponderis uasti resoluta ceruix: nec cruor, ferrum maculauit atra turpis e plaga sanies profusa. segnior cursu sonipes in ipso concidit gyro dominumque prono prodidit armo. Incubant agris pecudes relictae; taurus armento pereunte marcet: deficit pastor grege deminuto tabidos inter moriens iuuencos. non lupos cerui metuunt rapaces, cessat irati fremitus leonis, nulla uillosis feritas in ursis; perdidit pestem latebrosa serpens: aret et sicco moritur ueneno. Non silua sua decorata coma fundit opacis montibus umbras, non rura uirent ubere glebae, non plena suo uitis Iaccho bracchia curuat: omnia nostrum sensere malum. Rupere Erebi claustra profundi turba sororum face Tartarea Phlegethonque sua motam ripa miscuit undis Styga Sidoniis. Mors atra auidos oris hiatus pandit et omnis explicat alas; quique capaci turbida cumba flumina seruat durus senio nauita crudo, uix assiduo bracchia conto lassata refert, fessus turbam uectare nouam. Quin Taenarii uincula ferri rupisse canem fama et nostris errare locis, mugisse solum, uaga per lucos * * * simulacra uirum maiora uiris, bis Cadmeum niue discussa tremuisse nemus, bis turbatam sanguine Dircen, nocte silenti * * * Amphionios ululasse canes. O dira noui facies leti grauior leto: piger ignauos alligat artus languor, et aegro rubor in uultu, maculaeque cutem sparsere leues. tum uapor ipsam corporis arcem flammeus urit multoque genas sanguine tendit, oculique rigent, resonant aures 187a,188b stillatque niger naris aduncae cruor et uenas rumpit hiantes; intima creber uiscera quassat gemitus stridens 192a et sacer ignis pascitur artus. 187b,188a Iamque amplexu frigida presso 192b,193a saxa fatigant; 193b quos liberior domus elato 193c custode sinit, petitis fontes aliturque sitis latice ingesto. Prostrata iacet turba per aras oratque mori: solum hoc faciles tribuere dei. delubra petunt, haut ut uoto numina placent, sed iuuat ipsos satiare deos. Quisnam ille propero regiam gressu petit? adestne clarus sanguine ac factis Creo an aeger animus falsa pro ueris uidet? adest petitus omnibus uotis Creo. Oedipvs Horrore quatior, fata quo uergant timens, trepidumque gemino pectus affectu labat: ubi laeta duris mixta in ambiguo iacent, incertus animus scire cum cupiat timet. Germane nostrae coniugis, fessis opem si quam reportas, uoce properata edoce. Creo Responsa dubia sorte perplexa iacent. Oe. Dubiam salutem qui dat adflictis negat. Cr. Ambage flexa Delphico mos est deo arcana tegere. Oe. Fare, sit dubium licet: ambigua soli noscere Oedipodae datur. Cr. Caedem expiari regiam exilio deus et interemptum Laium ulcisci iubet: non ante caelo lucidus curret dies haustusque tutos aetheris puri dabit. Oe. Et quis peremptor incluti regis fuit? quem memoret ede Phoebus, ut poenas luat. Cr. Sit, precor, dixisse tutum uisu et auditu horrida; torpor insedit per artus, frigidus sanguis coit. ut sacrata templa Phoebi supplici intraui pede et pias numen precatus rite summisi manus, gemina Parnasi niualis arx trucem fremitum dedit; imminens Phoebea laurus tremuit et mouit domum ac repente sancta fontis lympha Castalii stetit. incipit Letoa uates spargere horrentes comas et pati commota Phoebum; contigit nondum specum, emicat uasto fragore maior humano sonus: 'mitia Cadmeis remeabunt sidera Thebis, si profugus Dircen Ismenida liquerit hospes regis caede nocens, Phoebo iam notus et infans. nec tibi longa manent sceleratae gaudia caedis: tecum bella geres, natis quoque bella relinques, turpis maternos iterum reuolutus in ortus.' Oe. Quod facere monitu caelitum iussus paro, functi cineribus regis hoc decuit dari, ne sancta quisquam sceptra uiolaret dolo. regi tuenda maxime regum est salus: quaerit peremptum nemo quem incolumem timet. Cr. Curam perempti maior excussit timor. Oe. Pium prohibuit ullus officium metus? Cr. Prohibent nefandi carminis tristes minae. Oe. Nunc expietur numinum imperio scelus. Quisquis deorum regna placatus uides: tu, tu penes quem iura praecipitis poli, tuque, o sereni maximum mundi decus, bis sena cursu signa qui uario legis, qui tarda celeri saecula euoluis rota, sororque fratri semper occurrens tuo, noctiuaga Phoebe, quique uentorum potens aequor per altum caerulos currus agis, et qui carentis luce disponis domos, adeste: cuius Laius dextra occidit, hunc non quieta tecta, non fidi lares, non hospitalis exulem tellus ferat: thalamis pudendis doleat et prole impia; hic et parentem dextera perimat sua, faciatque (num quid grauius optari potest?) quidquid ego fugi. Non erit ueniae locus: per regna iuro quaeque nunc hospes gero et quae reliqui perque penetrales deos, per te, pater Neptune, qui fluctu leui utrimque nostro geminus alludis solo; et ipse nostris uocibus testis ueni, fatidica uatis ora Cirrhaeae mouens: ita molle senium ducat et summum diem securus alto reddat in solio parens solasque Merope nouerit Polybi faces, ut nulla sontem gratia eripiet mihi. Sed quo nefandum facinus admissum loco est, memorate: aperto Marte an insidiis iacet? Cr. Frondifera sanctae nemora Castaliae petens calcauit artis obsitum dumis iter, trigemina qua se spargit in campos uia. secat una gratum Phocidos Baccho solum, unde altus arua deserit, caelum petens, clementer acto colle Parnasos biceps; at una bimaris Sisyphi terras adit Olenia in arua; tertius trames caua conualle serpens tangit errantes aquas gelidumque dirimit amnis Olmii uadum: hic pace fretum subita praedonum manus aggressa ferro facinus occultum tulit. In tempore ipso sorte Phoebea excitus Tiresia tremulo tardus accelerat genu comesque Manto luce uiduatum trahens. Oe. Sacrate diuis, proximum Phoebo caput, responsa solue; fare, quem poenae petant. Tiresia Quod tarda fatu est lingua, quod quaerit moras haut te quidem, magnanime, mirari addecet: uisu carenti magna pars ueri patet. sed quo uocat me patria, quo Phoebus, sequar: fata eruantur; si foret uiridis mihi calidusque sanguis, pectore exciperem deum. Appellite aris candidum tergo bouem curuoque numquam colla depressam iugo. Tu lucis inopem, gnata, genitorem regens manifesta sacri signa fatidici refer. Manto Opima sanctas uictima ante aras stetit. Ti. In uota superos uoce sollemni uoca arasque dono turis Eoi extrue. Ma. Iam tura sacris caelitum ingessi focis. Ti. Quid flamma? largas iamne comprendit dapes? Ma. Subito refulsit lumine et subito occidit. Ti. Vtrumne clarus ignis et nitidus stetit rectusque purum uerticem caelo tulit et summam in auras fusus explicuit comam? an latera circa serpit incertus uiae et fluctuante turbidus fumo labat? Ma. Non una facies mobilis flammae fuit: imbrifera qualis implicat uarios sibi Iris colores, parte quae magna poli curuata picto nuntiat nimbos sinu (quis desit illi quiue sit dubites color), caerulea fuluis mixta oberrauit notis, sanguinea rursus; ultima in tenebras abit. sed ecce pugnax ignis in partes duas discedit et se scindit unius sacri discors fauilla—genitor, horresco intuens: libata Bacchi dona permutat cruor ambitque densus regium fumus caput ipsosque circa spissior uultus sedet et nube densa sordidam lucem abdidit. quid sit, parens, effare. Ti. Quid fari queam inter tumultus mentis attonitae uagus? quidnam loquar? sunt dira, sed in alto mala; solet ira certis numinum ostendi notis: quid istud est quod esse prolatum uolunt iterumque nolunt et truces iras tegunt? pudet deos nescioquid. Huc propere admoue et sparge salsa colla taurorum mola. placidone uultu sacra et admotas manus patiuntur? Ma. Altum taurus attollens caput primos ad ortus positus expauit diem trepidusque uultum obliquat et radios fugit. Ti. Vnone terram uulnere afflicti petunt? Ma. Iuuenca ferro semet opposito induit et uulnere uno cecidit, at taurus duos perpessus ictus huc et huc dubius ruit animamque fessus uix reluctantem exprimit. Ti. Vtrum citatus uulnere angusto micat an lentus altas irrigat plagas cruor? Ma. Huius per ipsam qua patet pectus uiam effusus amnis, huius exiguo graues maculantur ictus imbre; sed uersus retro per ora multus sanguis atque oculos redit. Ti. Infausta magnos sacra terrores cient. sed ede certas uiscerum nobis notas. Ma. Genitor, quid hoc est? non leui motu, ut solent, agitata trepidant exta, sed totas manus quatiunt nouusque prosilit uenis cruor. cor marcet aegrum penitus ac mersum latet liuentque uenae; magna pars fibris abest et felle nigro tabidum spumat iecur, ac (semper omen unico imperio graue) en capita paribus bina consurgunt toris; sed utrumque caesum tenuis abscondit caput membrana latebram rebus occultis negans. hostile ualido robore insurgit latus septemque uenas tendit; has omnis retro prohibens reuerti limes oblicus secat. mutatus ordo est, sede nil propria iacet, sed acta retro cuncta: non animae capax in parte dextra pulmo sanguineus iacet, non laeua cordi regio, non molli ambitu omenta pingues uisceri obtendunt sinus: natura uersa est; nulla lex utero manet. Scrutemur, unde tantus hic extis rigor. quod hoc nefas? conceptus innuptae bouis, nec more solito positus alieno in loco, implet parentem; membra cum gemitu mouet, rigore tremulo debiles artus micant; infecit atras liuidus fibras cruor temptantque turpes mobilem trunci gradum, et inane surgit corpus ac sacros petit cornu ministros; uiscera effugiunt manum. neque ista, quae te pepulit, armenti grauis uox est nec usquam territi resonant greges: immugit aris ignis et trepidant foci. Oe. Quid ista sacri signa terrifici ferant, exprome; uoces aure non timida hauriam: solent suprema facere securos mala. Ti. His inuidebis quibus opem quaeris malis. Oe. Memora quod unum scire caelicolae uolunt, contaminarit rege quis caeso manus. Ti. Nec alta caeli quae leui pinna secant nec fibra uiuis rapta pectoribus potest ciere nomen; alia temptanda est uia: ipse euocandus noctis aeternae plagis, emissus Erebo ut caedis auctorem indicet. reseranda tellus, Ditis implacabile numen precandum, populus infernae Stygis huc extrahendus: ede cui mandes sacrum; nam te, penes quem summa regnorum, nefas inuisere umbras. Oe. Te, Creo, hic poscit labor, ad quem secundum regna respiciunt mea. Ti. Dum nos profundae claustra laxamus Stygis, populare Bacchi laudibus carmen sonet. Chorvs Effusam redimite comam nutante corymbo, mollia Nysaeis armatus bracchia thyrsis, lucidum caeli decus. huc ades uotis, quae tibi nobiles Thebae, Bacche, tuae palmis supplicibus ferunt. huc aduerte fauens uirgineum caput, uultu sidereo discute nubila et tristes Erebi minas auidumque fatum. Te decet cingi comam floribus uernis, te caput Tyria cohibere mitra hederaue mollem bacifera religare frontem, spargere effusos sine lege crines, rursus adducto reuocare nodo, qualis iratam metuens nouercam creueras falsos imitatus artus, crine flauenti simulata uirgo, lutea uestem retinente zona: inde tam molles placuere cultus et sinus laxi fluidumque syrma. Vidit aurato residere curru ueste cum longa regere et leones omnis Eoae plaga uasta terrae, qui bibit Gangen niueumque quisquis frangit Araxen. Te senior turpi sequitur Silenus asello, turgida pampineis redimitus tempora sertis; condita lasciui deducunt orgia mystae. Te Bassaridum comitata cohors nunc Edono pede pulsauit sola Pangaeo, nunc Threicio uertice Pindi; nunc Cadmeas inter matres impia maenas comes Ogygio uenit Iaccho, nebride sacra praecincta latus. Tibi commotae pectora matres fudere comam thyrsumque leuem uibrante manu * * * 441a iam post laceros Pentheos artus thyades oestro membra remissae uelut ignotum uidere nefas. Ponti regna tenet nitidi matertera Bacchi Nereidumque choris Cadmeia cingitur Ino; ius habet in fluctus magni puer aduena ponti, cognatus Bacchi, numen non uile Palaemon. Te Tyrrhena, puer, rapuit manus, et tumidum Nereus posuit mare, caerula cum pratis mutat freta: hinc uerno platanus folio uiret et Phoebo laurus carum nemus; garrula per ramos auis obstrepit; uiuaces hederas remus tenet, summa ligat uitis carchesia. Idaeus prora fremuit leo, tigris puppe sedet Gangetica. Tum pirata freto pauidus natat, et noua demersos facies habet: bracchia prima cadunt praedonibus inlisumque utero pectus coit, paruula dependet lateri manus, et dorso fluctum curuo subit, lunata scindit cauda mare: et sequitur curuus fugientia carbasa delphin. Diuite Pactolos uexit te Lydius unda, aurea torrenti deducens flumina ripa; laxauit uictos arcus Geticasque sagittas lactea Massagetes qui pocula sanguine miscet; regna securigeri Bacchum sensere Lycurgi, sensere terrae te Dacum feroces et quos uicinus Boreas ferit arua mutantes quasque Maeotis alluit gentes frigido fluctu quasque despectat uertice e summo sidus Arcadium geminumque plaustrum. Ille dispersos domuit Gelonos, arma detraxit trucibus puellis: ore deiecto petiere terram Thermodontiacae cateruae, positisque tandem leuibus sagittis Maenades factae. Sacer Cithaeron sanguine undauit Ophioniaque caede; Proetides siluas petiere, et Argos praesente Bacchum coluit nouerca. Naxos Aegaeo redimita ponto tradidit thalamis uirginem relictam meliore pensans damna marito: pumice ex sicco fluxit Nyctelius latex; garruli gramen secuere riui, conbibit dulces humus alta sucos niueique lactis candidos fontes et mixta odoro Lesbia cum thymo. Ducitur magno noua nupta caelo: sollemne Phoebus carmen infusis humero capillis cantat et geminus Cupido concutit taedas; telum deposuit Iuppiter igneum conditque Baccho ueniente fulmen. Lucida dum current annosi sidera mundi, Oceanus clausum dum fluctibus ambiet orbem Lunaque dimissos dum plena recolliget ignes, dum matutinos praedicet Lucifer ortus altaque caeruleum dum Nerea nesciet Arctos, candida formosi uenerabimur ora Lyaei. Oedipvs Etsi ipse uultus flebiles praefert notas, exprome cuius capite placemus deos. Creo Fari iubes tacere quae suadet metus. Oe. Si te ruentes non satis Thebae mouent, at sceptra moueant lapsa cognatae domus. Cr. Nescisse cupies nosse quae nimium expetis. Oe. Iners malorum remedium ignorantia est. itane et salutis publicae indicium obrues? Cr. Vbi turpis est medicina, sanari piget. Oe. Audita fare, uel malo domitus graui quid arma possint regis irati scies. Cr. Odere reges dicta quae dici iubent. Oe. Mitteris Erebo uile pro cunctis caput, arcana sacri uoce ni retegis tua. Cr. Tacere liceat. ulla libertas minor a rege petitur? Oe. Saepe uel lingua magis regi atque regno muta libertas obest. Cr. Vbi non licet tacere, quid cuiquam licet? Oe. Imperia soluit qui tacet iussus loqui. Cr. Coacta uerba placidus accipias precor. Oe. Vlline poena uocis expressae fuit? Cr. Est procul ab urbe lucus ilicibus niger Dircaea circa uallis inriguae loca. cupressus altis exerens siluis caput uirente semper alligat trunco nemus, curuosque tendit quercus et putres situ annosa ramos: huius abrupit latus edax uetustas; illa, iam fessa cadens radice, fulta pendet aliena trabe. * * * 537a amara bacas laurus et tiliae leues 537b et Paphia myrtus et per immensum mare 537c motura remos alnus et Phoebo obuia enode Zephyris pinus opponens latus. medio stat ingens arbor atque umbra graui siluas minores urguet et magno ambitu diffusa ramos una defendit nemus. tristis sub illa, lucis et Phoebi inscius, restagnat umor frigore aeterno rigens; limosa pigrum circumit fontem palus. Huc ut sacerdos intulit senior gradum, haut est moratus: * * * * * * * praestitit noctem locus. tum effossa tellus, et super rapti rogis iaciuntur ignes. ipse funesto integit uates amictu corpus et frondem quatit; squalente cultu maestus ingreditur senex, lugubris imos palla perfundit pedes, mortifera canam taxus adstringit comam. nigro bidentes uellere atque atrae boues antro trahuntur. flamma praedatur dapes uiuumque trepidat igne ferali pecus. Vocat inde manes teque qui manes regis et obsidentem claustra Lethaei lacus, carmenque magicum uoluit et rabido minax decantat ore quidquid aut placat leues aut cogit umbras; sanguinem libat focis solidasque pecudes urit et multo specum saturat cruore; libat et niueum insuper lactis liquorem, fundit et Bacchum manu laeua canitque rursus ac terram intuens grauiore manes uoce et attonita citat. latrauit Hecates turba; ter ualles cauae sonuere maestum, tota succusso solo pulsata tellus. 'audior' uates ait, 'rata uerba fudi: rumpitur caecum chaos iterque populis Ditis ad superos datur.' Subsedit omnis silua et erexit comas, duxere rimas robora et totum nemus concussit horror, terra se retro dedit gemuitque penitus: siue temptari abditum Acheron profundum mente non aequa tulit, siue ipsa tellus, ut daret functis uiam, compage rupta sonuit, aut ira furens triceps catenas Cerberus mouit graues. Subito dehiscit terra et immenso sinu laxata patuit—ipse pallentes deos uidi inter umbras, ipse torpentes lacus noctemque ueram; gelidus in uenis stetit haesitque sanguis. saeua prosiluit cohors et stetit in armis omne uipereum genus, fratrum cateruae dente Dircaeo satae. tum torua Erinys sonuit et caecus Furor Horrorque et una quidquid aeternae creant celantque tenebrae: Luctus auellens comam aegreque lassum sustinens Morbus caput, grauis Senectus sibimet et pendens Metus auidumque populi Pestis Ogygii malum— nos liquit animus; ipsa quae ritus senis artesque norat stupuit. Intrepidus parens audaxque damno conuocat Ditis feri exsangue uulgus: ilico, ut nebulae leues, uolitant et auras libero caelo trahunt. non tot caducas educat frondes Eryx nec uere flores Hybla tot medio creat, cum examen arto nectitur densum globo, fluctusque non tot frangit Ionium mare, nec tanta gelidi Strymonis fugiens minas permutat hiemes ales et caelum secans tepente Nilo pensat Arctoas niues, quot ille populos uatis eduxit sonus. Pauide latebras nemoris umbrosi petunt animae trementes: primus emergit solo, dextra ferocem cornibus taurum premens, Zethus, manuque sustinet laeua chelyn qui saxa dulci traxit Amphion sono, interque natos Tantalis tandem suos tuto superba fert caput fastu graue et numerat umbras. peior hac genetrix adest furibunda Agaue, tota quam sequitur manus partita regem: sequitur et Bacchas lacer Pentheus tenetque saeuus etiamnunc minas. Tandem uocatus saepe pudibundum extulit caput atque ab omni dissidet turba procul celatque semet (instat et Stygias preces geminat sacerdos, donec in apertum efferat uultus opertos) Laius—fari horreo: stetit per artus sanguine effuso horridus, paedore foedo squalidam obtentus comam, et ore rabido fatur: 'O Cadmi effera, cruore semper laeta cognato domus, uibrate thyrsos, enthea gnatos manu lacerate potius—maximum Thebis scelus maternus amor est. patria, non ira deum, sed scelere raperis: non graui flatu tibi luctificus Auster nec parum pluuio aethere satiata tellus halitu sicco nocet, sed rex cruentus, pretia qui saeuae necis sceptra et nefandos occupat thalamos patris [inuisa proles: sed tamen peior parens quam gnatus, utero rursus infausto grauis] egitque in ortus semet et matri impios fetus regessit, quique uix mos est feris, fratres sibi ipse genuit—implicitum malum magisque monstrum Sphinge perplexum sua. Te, te cruenta sceptra qui dextra geris, te pater inultus urbe cum tota petam et mecum Erinyn pronubam thalami traham, traham sonantis uerbera, incestam domum uertam et penates impio Marte obteram. Proinde pulsum finibus regem ocius agite exulem quocumque; funesto gradu solum relinquat: uere florifero uirens reparabit herbas; spiritus puros dabit uitalis aura, ueniet et siluis decor; Letum Luesque, Mors Labor Tabes Dolor, comitatus illo dignus, excedent simul; et ipse rapidis gressibus sedes uolet effugere nostras, sed graues pedibus moras addam et tenebo: reptet incertus uiae, baculo senili triste praetemptans iter: eripite terras, auferam caelum pater.' Oe. Et ossa et artus gelidus inuasit tremor: quidquid timebam facere fecisse arguor— tori iugalis abnuit Merope nefas sociata Polybo; sospes absoluit manus Polybus meas: uterque defendit parens caedem stuprumque. quis locus culpae est super? multo ante Thebae Laium amissum gemunt, Boeota gressu quam meo tetigi loca. falsusne senior an deus Thebis grauis? Iam iam tenemus callidi socios doli: mentitur ista praeferens fraudi deos uates, tibique sceptra despondet mea. Cr. Egone ut sororem regia expelli uelim? si me fides sacrata cognati laris non contineret in meo certum statu, tamen ipsa me fortuna terreret nimis sollicita semper. liceat hoc tuto tibi exuere pondus nec recedentem opprimat: iam te minore tutior pones loco. Oe. Hortaris etiam, sponte deponam ut mea tam grauia regna? Cr. Suadeam hoc illis ego, in utrumque quis est liber etiamnunc status: tibi iam necesse est ferre fortunam tuam. Oe. Certissima est regnare cupienti uia laudare modica et otium ac somnum loqui; ab inquieto saepe simulatur quies. Cr. Parumne me tam longa defendit fides? Oe. Aditum nocendi perfido praestat fides. Cr. Solutus onere regio regni bonis fruor domusque ciuium coetu uiget, nec ulla uicibus surgit alternis dies qua non propinqui munera ad nostros lares sceptri redundent; cultus, opulentae dapes, donata multis gratia nostra salus: quid tam beatae desse fortunae rear? Oe. Quod dest: secunda non habent umquam modum. Cr. Incognita igitur ut nocens causa cadam? Oe. Num ratio uobis reddita est uitae meae? num audita causa est nostra Tiresiae? tamen sontes uidemur. facitis exemplum: sequor. Cr. Quid si innocens sum? Oe. Dubia pro certis solent timere reges. Cr. Qui pauet uanos metus, ueros meretur. Oe. Quisquis in culpa fuit, dimissus odit: omne quod dubium est cadat. Cr. Sic odia fiunt. Oe. Odia qui nimium timet regnare nescit: regna custodit metus. Cr. Qui sceptra duro saeuus imperio gerit, timet timentis: metus in auctorem redit. Oe. Seruate sontem saxeo inclusum specu. ipse ad penates regios referam gradum. Chorvs Non tu tantis causa periclis, non haec Labdacidas petunt fata, sed ueteres deum irae secuntur: Castalium nemus umbram Sidonio praebuit hospiti lauitque Dirce Tyrios colonos, ut primum magni natus Agenoris, fessus per orbem furta sequi Iouis, sub nostra pauidus constitit arbore praedonem uenerans suum, monituque Phoebi iussus erranti comes ire uaccae, quam non flexerat uomer aut tardi iuga curua plaustri, deseruit fugas nomenque genti inauspicata de boue tradidit. Tempore ex illo noua monstra semper protulit tellus: aut anguis imis uallibus editus annosa circa robora sibilat superatque pinus, supra Chaonias celsior arbores erexit caeruleum caput, cum maiore sui parte recumberet; aut feta tellus impio partu effudit arma: sonuit reflexo classicum cornu lituusque adunco stridulos cantus elisit aere * 734a non ante linguas agiles et ora uocis ignotae clamore primum hostico experti. Agmina campos cognata tenent, dignaque iacto semine proles uno aetatem permensa die post Luciferi nata meatus ante Hesperios occidit ortus. horret tantis aduena monstris populique timet bella recentis, donec cecidit saeua iuuentus genetrixque suo reddi gremio modo productos uidit alumnos— hac transierit ciuile nefas! illa Herculeae norint Thebae proelia fratrum. Quid? Cadmei fata nepotis, cum uiuacis cornua cerui frontem ramis texere nouis dominumque canes egere suum? praeceps siluas montesque fugit citus Actaeon agilique magis pede per saltus ac saxa uagus metuit motas zephyris plumas et quae posuit retia uitat— donec placidi fontis in unda cornua uidit uultusque feros, ubi uirgineos fouerat artus nimium saeui diua pudoris. Oedipvs Curas reuoluit animus et repetit metus. obisse nostro Laium scelere autumant superi inferique, sed animus contra innocens sibique melius quam deis notus negat. redit memoria tenue per uestigium, cecidisse nostri stipitis pulsu obuium datumque Diti, cum prior iuuenem senex curru superbus pelleret, Thebis procul Phocaea trifidas regio qua scindit uias. Vnanima coniunx, explica errores, precor: quae spatia moriens Laius uitae tulit? primone in aeuo uiridis an fracto occidit? Iocasta Inter senem iuuenemque, sed propior seni. Oe. Frequensne turba regium cinxit latus? Ioc. Plures fefellit error ancipitis uiae, paucos fidelis curribus iunxit labor. Oe. Aliquisne cecidit regio fato comes? Ioc. Vnum fides uirtusque consortem addidit. Oe. Teneo nocentem: conuenit numerus, locus— sed tempus adde. Ioc. Decima iam metitur seges. Senex Corinthivs Corinthius te populus in regnum uocat patrium: quietem Polybus aeternam obtinet. Oe. Vt undique in me saeua Fortuna irruit! edissere agedum, quo cadat fato parens. Sen. Animam senilem mollis exsoluit sopor. Oe. Genitor sine ulla caede defunctus iacet: testor, licet iam tollere ad caelum pie puras nec ulla scelera metuentes manus. Sed pars magis metuenda fatorum manet. Sen. Omnem paterna regna discutient metum. Oe. Repetam paterna regna; sed matrem horreo. Sen. Metuis parentem, quae tuum reditum expetens sollicita pendet? Oe. Ipsa me pietas fugat. Sen. Viduam relinques? Oe. Tangis en ipsos metus. Sen. Effare mersus quis premat mentem timor; praestare tacitam regibus soleo fidem. Oe. Conubia matris Delphico monitu tremo. Sen. Timere uana desine et turpes metus depone. Merope uera non fuerat parens. Oe. Quod subditiui praemium gnati petit? Sen. Regum superbam liberi astringunt fidem. Oe. Secreta thalami fare quo excipias modo. Sen. Hae te parenti paruulum tradunt manus. Oe. Tu me parenti tradis; at quis me tibi? Sen. Pastor niuoso sub Cithaeronis iugo. Oe. In illa temet nemora quis casus tulit? Sen. Illo sequebar monte cornigeros greges. Oe. Nunc adice certas corporis nostri notas. Sen. Forata ferro gesseras uestigia, tumore nactus nomen ac uitio pedum. Oe. Quis fuerit ille qui meum dono dedit corpus requiro. Sen. Regios pauit greges; minor sub illo turba pastorum fuit. Oe. Eloquere nomen. Sen. Prima languescit senum memoria longo lassa sublabens situ. Oe. Potesne facie noscere ac uultu uirum? Sen. Fortasse noscam: saepe iam spatio obrutam leuis exoletam memoriam reuocat nota. Oe. Ad sacra et aras omne compulsum pecus duces sequuntur: ite, propere accersite, famuli, penes quem summa consistit gregum. Ioc. Siue ista ratio siue fortuna occulit, latere semper patere quod latuit diu: saepe eruentis ueritas patuit malo. Oe. Malum timeri maius his aliquod potest? Ioc. Magnum esse magna mole quod petitur scias: concurrit illinc publica, hinc regis salus, utrimque paria; contine medias manus: ut nil lacessas, ipsa se fata explicant. Oe. Non expedit concutere felicem statum: tuto mouetur quidquid extremo in loco est. Ioc. Nobilius aliquid genere regali appetis? ne te parentis pigeat inuenti uide. Oe. Vel paenitendi sanguinis quaeram fidem: sic nosse certum est.—Ecce grandaeuus senex, arbitria sub quo regii fuerant gregis, Phorbas. refersne nomen aut uultum senis? Sen. Adridet animo forma; nec notus satis, nec rursus iste uultus ignotus mihi. Oe. Regnum optinente Laio famulus greges agitasti opimos sub Cithaeronis plaga? Phorbas Laetus Cithaeron pabulo semper nouo aestiua nostro prata summittit gregi. Sen. Noscisne memet? Ph. Dubitat anceps memoria. Oe. Huic aliquis a te traditur quondam puer? effare. dubitas? cur genas mutat color? quid uerba quaeris? ueritas odit moras. Ph. Obducta longo temporum tractu moues. Oe. Fatere, ne te cogat ad uerum dolor. Ph. Inutile isti munus infantem dedi: non potuit ille luce, non caelo frui. Sen. Procul sit omen; uiuit et uiuat precor. Oe. Superesse quare traditum infantem negas? Ph. Ferrum per ambos tenue transactum pedes ligabat artus, uulneri innatus tumor puerile foeda corpus urebat lue. Oe. Quid quaeris ultra? fata iam accedunt prope.— quis fuerit infans edoce. Ph. Prohibet fides. Oe. Huc aliquis ignem! flamma iam excutiet fidem. Ph. Per tam cruentas uera quaerentur uias? ignosce quaeso. Oe. Si ferus uideor tibi et impotens, parata uindicta in manu est: dic uera: quisnam? quoue generatus patre? qua matre genitus? Ph. Coniuge est genitus tua. Oe. Dehisce, tellus, tuque tenebrarum potens, in Tartara ima, rector umbrarum, rape retro reuersas generis ac stirpis uices. congerite, ciues, saxa in infandum caput, mactate telis: me petat ferro parens, me gnatus, in me coniuges arment manus fratresque, et aeger populus ereptos rogis iaculetur ignes. saeculi crimen uagor, odium deorum, iuris exitium sacri, qua luce primum spiritus hausi rudes iam morte dignus. redde nunc animos pares, nunc aliquid aude sceleribus dignum tuis.— i, perge, propero regiam gressu pete: gratare matri liberis auctam domum. Chorvs Fata si liceat mihi fingere arbitrio meo, temperem Zephyro leui uela, ne pressae graui spiritu antennae tremant: lenis et modice fluens aura nec uergens latus ducat intrepidam ratem; tuta me media uehat uita decurrens uia. Gnosium regem timens astra dum demens petit artibus fisus nouis certat et ueras aues uincere ac falsis nimis imperat pinnis puer, nomen eripuit freto. Callidus medium senex Daedalus librans iter nube sub media stetit alitem expectans suum (qualis accipitris minas fugit et sparsos metu conligit fetus auis), donec in ponto manus mouit implicitas puer. [comes audacis uiae] quidquid excessit modum pendet instabili loco. Sed quid hoc? postes sonant, maestus et famulus manu regius quassat caput.— Ede quid portes noui. Nvntivs Praedicta postquam fata et infandum genus deprendit ac se scelere conuictum Oedipus damnauit ipse, regiam infestus petens inuisa propero tecta penetrauit gradu, qualis per arua Libycus insanit leo, fuluam minaci fronte concutiens iubam; uultus furore toruus atque oculi truces, gemitus et altum murmur, et gelidus uolat sudor per artus, spumat et uoluit minas ac mersus alte magnus exundat dolor. secum ipse saeuus grande nescioquid parat suisque fatis simile. 'quid poenas moror?' ait 'hoc scelestum pectus aut ferro petat aut feruido aliquis igne uel saxo domet. quae tigris aut quae saeua uisceribus meis incurret ales? ipse tu scelerum capax, sacer Cithaeron, uel feras in me tuis emitte siluis, mitte uel rabidos canes— nunc redde Agauen. anime, quid mortem times? mors innocentem sola Fortunae eripit.' Haec fatus aptat impiam capulo manum ensemque ducit. 'itane? tam magnis breues poenas sceleribus soluis atque uno omnia pensabis ictu? moreris: hoc patri sat est; quid deinde matri, quid male in lucem editis gnatis, quid ipsi, quae tuum magna luit scelus ruina, flebili patriae dabis? soluendo non es: illa quae leges ratas Natura in uno uertit Oedipoda, nouos commenta partus, supplicis eadem meis nouetur. iterum uiuere atque iterum mori liceat, renasci semper ut totiens noua supplicia pendas—utere ingenio, miser: quod saepe fieri non potest fiat diu; mors eligatur longa. quaeratur uia qua nec sepultis mixtus et uiuis tamen exemptus erres: morere, sed citra patrem. cunctaris, anime? subitus en uultus grauat profusus imber ac rigat fletu genas— et flere satis est? hactenus fundent leuem oculi liquorem? sedibus pulsi suis lacrimas sequantur: hi maritales statim fodiantur oculi.' Dixit atque ira furit: ardent minaces igne truculento genae oculique uix se sedibus retinent suis; uiolentus audax uultus, iratus ferox iamiam eruentis; gemuit et dirum fremens manus in ora torsit. at contra truces oculi steterunt et suam intenti manum ultro insecuntur, uulneri occurrunt suo. scrutatur auidus manibus uncis lumina, radice ab ima funditus uulsos simul euoluit orbes; haeret in uacuo manus et fixa penitus unguibus lacerat cauos alte recessus luminum et inanes sinus saeuitque frustra plusque quam satis est furit. tantum est periclum lucis? attollit caput cauisque lustrans orbibus caeli plagas noctem experitur. quidquid effossis male dependet oculis rumpit, et uictor deos conclamat omnis: 'parcite en patriae, precor: iam iusta feci, debitas poenas tuli; inuenta thalamis digna nox tandem meis.' rigat ora foedus imber et lacerum caput largum reuulsis sanguinem uenis uomit. Chorvs Fatis agimur: cedite fatis; non sollicitae possunt curae mutare rati stamina fusi. quidquid patimur mortale genus, quidquid facimus uenit ex alto, seruatque suae decreta colus Lachesis dura reuoluta manu. omnia certo tramite uadunt primusque dies dedit extremum: non illa deo uertisse licet, quae nexa suis currunt causis. it cuique ratus prece non ulla mobilis ordo: multis ipsum metuisse nocet, multi ad fatum uenere suum dum fata timent. Sonuere fores atque ipse suum duce non ullo molitur iter luminis orbus. Oedipvs Bene habet, peractum est: iusta persolui patri. iuuant tenebrae. quis deus tandem mihi placatus atra nube perfundit caput? quis scelera donat? conscium euasi diem. nil, parricida, dexterae debes tuae: lux te refugit. uultus Oedipodam hic decet. Cho. En ecce, rapido saeua prosiluit gradu Iocasta uaecors, qualis attonita et furens Cadmea mater abstulit gnato caput sensitue raptum. dubitat afflictum alloqui, cupit pauetque. iam malis cessit pudor, sed haeret ore prima uox. Iocasta Quid te uocem? gnatumne? dubitas? gnatus es: gnatum pudet; inuite loquere gnate—quo auertis caput uacuosque uultus? Oe. Quis frui tenebris uetat? quis reddit oculos? matris, en matris sonus! perdidimus operam. congredi fas amplius haut est nefandos. diuidat uastum mare dirimatque tellus abdita et quisquis sub hoc in alia uersus sidera ac solem auium dependet orbis alterum ex nobis ferat. Ioc. Fati ista culpa est: nemo fit fato nocens. Oe. Iam parce uerbis, mater, et parce auribus: per has reliquias corporis trunci precor, per inauspicatum sanguinis pignus mei, per omne nostri nominis fas ac nefas. Ioc. Quid, anime, torpes? socia cur scelerum dare poenas recusas? omne confusum perit, incesta, per te iuris humani decus: morere et nefastum spiritum ferro exige. non si ipse mundum concitans diuum sator corusca saeua tela iaculetur manu, umquam rependam sceleribus poenas pares mater nefanda. mors placet: mortis uia quaeratur.—Agedum, commoda matri manum, si parricida es. restat hoc operi ultimum: rapiatur ensis; hoc iacet ferro meus coniunx—quid illum nomine haud uero uocas? socer est. utrumne pectori infigam meo telum an patenti conditum iugulo inprimam? eligere nescis uulnus: hunc, dextra, hunc pete uterum capacem, qui uirum et gnatos tulit. Cho. Iacet perempta. uulneri immoritur manus ferrumque secum nimius eiecit cruor. Oe. Fatidice te, te praesidem ueri deum compello: solum debui fatis patrem; bis parricida plusque quam timui nocens matrem peremi: scelere confecta est meo. o Phoebe mendax, fata superaui impia. Pauitante gressu sequere fallentes uias; suspensa plantis efferens uestigia caecam tremente dextera noctem rege. ingredere praeceps, lubricos ponens gradus, i profuge uade—siste, ne in matrem incidas. Quicumque fessi corpore et morbo graues semanima trahitis pectora, en fugio, exeo: releuate colla. mitior caeli status posterga sequitur: quisquis exilem iacens animam retentat, uiuidos haustus leuis concipiat. ite, ferte depositis opem: mortifera mecum uitia terrarum extraho. Violenta Fata et horridus Morbi tremor, Maciesque et atra Pestis et rabidus Dolor, mecum ite, mecum. ducibus his uti libet. Seneca the YoungerThe Latin Library The Classics Page

Phaedra

Hippolytvs Ite, umbrosas cingite siluas summaque montis iuga Cecropii! celeri planta lustrate uagi quae saxoso loca Parnetho subiecta iacent, quae Thriasiis uallibus amnis rapida currens uerberat unda; scandite colles semper canos niue Riphaea. Hac, hac alii qua nemus alta texitur alno, qua prata patent quae rorifera mulcens aura Zephyrus uernas euocat herbas, ubi per graciles breuis Ilisos labitur agros piger et steriles amne maligno radit harenas. Vos qua Marathon tramite laeuo saltus aperit, qua comitatae gregibus paruis nocturna petunt pabula fetae; uos qua tepidis subditus austris frigora mollit durus Acharneus. Alius rupem dulcis Hymetti, ~paruas alius calcet Aphidnas; pars illa diu uacat immunis, qua curuati litora ponti Sunion urget. si quem tangit gloria siluae, uocat hunc ~flius: hic uersatur, metus agricolis, uulnere multo iam notus aper. At uos laxas canibus tacitis mittite habenas; teneant acres lora Molossos et pugnaces tendant Cretes fortia trito uincula collo. at Spartanos (genus est audax auidumque ferae) nodo cautus propiore liga: ueniet tempus, cum latratu caua saxa sonent. nunc demissi nare sagaci captent auras lustraque presso quaerant rostro, dum lux dubia est, dum signa pedum roscida tellus impressa tenet. Alius raras ceruice graui portare plagas, alius teretes properet laqueos. picta rubenti linea pinna uano cludat terrore feras. Tibi libretur missile telum, tu graue dextra laeuaque simul robur lato derige ferro; tu praecipites clamore feras subsessor ages; tu iam uictor curuo solues uiscera cultro. Ades en comiti, diua uirago, cuius regno pars terrarum secreta uacat, cuius certis petitur telis fera quae gelidum potat Araxen et quae stanti ludit in Histro. tua Gaetulos dextra leones, tua Cretaeas sequitur ceruas; nunc ueloces figis dammas leuiore manu. tibi dant uariae pectora tigres, tibi uillosi terga bisontes latisque feri cornibus uri. quidquid solis pascitur aruis, siue illud Arabs diuite silua, siue illud inops nouit Garamans uacuisue uagus Sarmata campis, siue ferocis iuga Pyrenes siue Hyrcani celant saltus, arcus metuit, Diana, tuos. Tua si gratus numina cultor tulit in saltus, retia uinctas tenuere feras, nulli laqueum rupere pedes: fertur plaustro praeda gementi. tum rostra canes sanguine multo rubicunda gerunt, repetitque casas rustica longo turba triumpho. En, diua, faue! signum arguti misere canes: uocor in siluas. hac, hac pergam qua uia longum compensat iter. Phaedra O magna uasti Creta dominatrix freti, cuius per omne litus innumerae rates tenuere pontum, quidquid Assyria tenus tellure Nereus peruium rostris secat, cur me in penates obsidem inuisos datam hostique nuptam degere aetatem in malis lacrimisque cogis? profugus en coniunx abest praestatque nuptae quam solet Theseus fidem. fortis per altas inuii retro lacus uadit tenebras miles audacis proci, solio ut reuulsam regis inferni abstrahat; pergit furoris socius, haud illum timor pudorue tenuit: stupra et illicitos toros Acheronte in imo quaerit Hippolyti pater. Sed maior alius incubat maestae dolor. non me quies nocturna, non altus sopor soluere curis: alitur et crescit malum et ardet intus qualis Aetnaeo uapor exundat antro. Palladis telae uacant et inter ipsas pensa labuntur manus; non colere donis templa uotiuis libet, non inter aras, Atthidum mixtam choris, iactare tacitis conscias sacris faces, nec adire castis precibus aut ritu pio adiudicatae praesidem terrae deam: iuuat excitatas consequi cursu feras et rigida molli gaesa iaculari manu. Quo tendis, anime? quid furens saltus amas? fatale miserae matris agnosco malum: peccare noster nouit in siluis amor. genetrix, tui me miseret? infando malo correpta pecoris efferum saeui ducem audax amasti; toruus, impatiens iugi adulter ille, ductor indomiti gregis-- sed amabat aliquid. quis meas miserae deus aut quis iuuare Daedalus flammas queat? non si ille remeet, arte Mopsopia potens, qui nostra caeca monstra conclusit domo, promittat ullam casibus nostris opem. stirpem perosa Solis inuisi Venus per nos catenas uindicat Martis sui suasque, probris omne Phoebeum genus onerat nefandis: nulla Minois leui defuncta amore est, iungitur semper nefas. Nvtrix Thesea coniunx, clara progenies Iouis, nefanda casto pectore exturba ocius, extingue flammas neue te dirae spei praebe obsequentem: quisquis in primo obstitit pepulitque amorem, tutus ac uictor fuit; qui blandiendo dulce nutriuit malum, sero recusat ferre quod subiit iugum. nec me fugit, quam durus et ueri insolens ad recta flecti regius nolit tumor. quemcumque dederit exitum casus feram: fortem facit uicina libertas senem. Honesta primum est uelle nec labi uia, pudor est secundus nosse peccandi modum. quo, misera, pergis? quid domum infamem aggrauas superasque matrem? maius est monstro nefas: nam monstra fato, moribus scelera imputes. Si, quod maritus supera non cernit loca, tutum esse facinus credis et uacuum metu, erras; teneri crede Lethaeo abditum Thesea profundo et ferre perpetuam Styga: quid ille, lato maria qui regno premit populisque reddit iura centenis, pater? latere tantum facinus occultum sinet? sagax parentum est cura. Credamus tamen astu doloque tegere nos tantum nefas: quid ille rebus lumen infundens suum, matris parens? quid ille, qui mundum quatit uibrans corusca fulmen Aetnaeum manu, sator deorum? credis hoc posse effici, inter uidentes omnia ut lateas auos? Sed ut secundus numinum abscondat fauor coitus nefandos utque contingat stupro negata magnis sceleribus semper fides: quid poena praesens, conscius mentis pauor animusque culpa plenus et semet timens? scelus aliqua tutum, nulla securum tulit. Compesce amoris impii flammas, precor, nefasque quod non ulla tellus barbara commisit umquam, non uagi campis Getae nec inhospitalis Taurus aut sparsus Scythes; expelle facinus mente castifica horridum memorque matris metue concubitus nouos. miscere thalamos patris et gnati apparas uteroque prolem capere confusam impio? perge et nefandis uerte naturam ignibus. cur monstra cessant? aula cur fratris uacat? prodigia totiens orbis insueta audiet, natura totiens legibus cedet suis, quotiens amabit Cressa? Ph. Quae memoras scio uera esse, nutrix; sed furor cogit sequi peiora. uadit animus in praeceps sciens remeatque frustra sana consilia appetens. sic, cum grauatam nauita aduersa ratem propellit unda, cedit in uanum labor et uicta prono puppis aufertur uado. quid ratio possit? uicit ac regnat furor, potensque tota mente dominatur deus. hic uolucer omni pollet in terra impotens ipsumque flammis torret indomitis Iouem; Gradiuus istas belliger sensit faces, opifex trisulci fulminis sensit deus, et qui furentis semper Aetnaeis iugis uersat caminos igne tam paruo calet; ipsumque Phoebum, tela qui neruo regit, figit sagitta certior missa puer uolitatque caelo pariter et terris grauis. Nvt. Deum esse amorem turpis et uitio fauens finxit libido, quoque liberior foret titulum furori numinis falsi addidit. natum per omnis scilicet terras uagum Erycina mittit, ille per caelum uolans proterua tenera tela molitur manu regnumque tantum minimus e superis habet: uana ista demens animus asciuit sibi Venerisque numen finxit atque arcus dei. Quisquis secundis rebus exultat nimis fluitque luxu, semper insolita appetit. tunc illa magnae dira fortunae comes subit libido: non placent suetae dapes, non texta sani moris aut uilis scyphus. cur in penates rarius tenues subit haec delicatas eligens pestis domos? cur sancta paruis habitat in tectis Venus mediumque sanos uulgus affectus tenet et se coercent modica, contra diuites regnoque fulti plura quam fas est petunt? quod non potest uult posse qui nimium potest. quid deceat alto praeditam solio uide: metue ac uerere sceptra remeantis uiri. Ph. Amoris in me maximum regnum reor reditusque nullos metuo: non umquam amplius conuexa tetigit supera qui mersus semel adiit silentem nocte perpetua domum. Nvt. Ne crede Diti. clauserit regnum licet, canisque diras Stygius obseruet fores: solus negatas inuenit Theseus uias. Ph. Veniam ille amori forsitan nostro dabit. Nvt. Immitis etiam coniugi castae fuit: experta saeuam est barbara Antiope manum. sed posse flecti coniugem iratum puta: quis huius animum flectet intractabilem? exosus omne feminae nomen fugit, immitis annos caelibi uitae dicat, conubia uitat: genus Amazonium scias. Ph. Hunc in niuosi collis haerentem iugis, et aspera agili saxa calcantem pede sequi per alta nemora, per montes placet. Nvt. Resistet ille seque mulcendum dabit castosque ritus Venere non casta exuet? tibi ponet odium, cuius odio forsitan persequitur omnes? Ph. Precibus haud uinci potest? Nvt. Ferus est. Ph. Amore didicimus uinci feros. Nvt. Fugiet. Ph. Per ipsa maria si fugiat, sequar. Nvt. Patris memento. Ph. Meminimus matris simul. Nvt. Genus omne profugit. Ph. Paelicis careo metu. Nvt. Aderit maritus. Ph. Nempe Pirithoi comes? Nvt. Aderitque genitor. Ph. Mitis Ariadnae pater. Nvt. Per has senectae splendidas supplex comas fessumque curis pectus et cara ubera precor, furorem siste teque ipsa adiuua: pars sanitatis uelle sanari fuit. Ph. Non omnis animo cessit ingenuo pudor. paremus, altrix. qui regi non uult amor, uincatur. haud te, fama, maculari sinam. haec sola ratio est, unicum effugium mali: uirum sequamur, morte praeuertam nefas. Nvt. Moderare, alumna, mentis effrenae impetus, animos coerce. dignam ob hoc uita reor quod esse temet autumas dignam nece. Ph. Decreta mors est: quaeritur fati genus. laqueone uitam finiam an ferro incubem? an missa praeceps arce Palladia cadam? Nvt. Sic te senectus nostra praecipiti sinat perire leto? siste furibundum impetum. [haud quisquam ad uitam facile reuocari potest] Ph. Prohibere nulla ratio periturum potest, ubi qui mori constituit et debet mori. proin castitatis uindicem armemus manum. Nvt. Solamen annis unicum fessis, era, si tam proteruus incubat menti furor, contemne famam: fama uix uero fauet, peius merenti melior et peior bono. temptemus animum tristem et intractabilem. meus iste labor est aggredi iuuenem ferum mentemque saeuam flectere immitis uiri. Chorvs Diua non miti generata ponto, quam uocat matrem geminus Cupido: impotens flammis simul et sagittis iste lasciuus puer et renidens tela quam certo moderatur arcu! [labitur totas furor in medullas igne furtiuo populante uenas.] non habet latam data plaga frontem, sed uorat tectas penitus medullas. nulla pax isti puero: per orbem spargit effusas agilis sagittas; quaeque nascentem uidet ora solem, quaeque ad Hesperias iacet ora metas, si qua feruenti subiecta cancro est, si qua Parrhasiae glacialis ursae semper errantes patitur colonos, nouit hos aestus: iuuenum feroces concitat flammas senibusque fessis rursus extinctos reuocat calores, uirginum ignoto ferit igne pectus-- et iubet caelo superos relicto uultibus falsis habitare terras. Thessali Phoebus pecoris magister egit armentum positoque plectro impari tauros calamo uocauit. Induit formas quotiens minores ipse qui caelum nebulasque ducit! candidas ales modo mouit alas, dulcior uocem moriente cygno; fronte nunc torua petulans iuuencus uirginum strauit sua terga ludo, perque fraternos, noua regna, fluctus ungula lentos imitante remos pectore aduerso domuit profundum, pro sua uector timidus rapina. Arsit obscuri dea clara mundi nocte deserta nitidosque fratri tradidit currus aliter regendos: ille nocturnas agitare bigas discit et gyro breuiore flecti, nec suum tempus tenuere noctes et dies tardo remeauit ortu, dum tremunt axes grauiore curru. Natus Alcmena posuit pharetras et minax uasti spolium leonis, passus aptari digitis smaragdos et dari legem rudibus capillis; crura distincto religauit auro, luteo plantas cohibente socco; et manu, clauam modo qua gerebat, fila deduxit properante fuso. Vidit Persis ditique ferax Lydia harena deiecta feri terga leonis umerisque, quibus sederat alti regia caeli, tenuem Tyrio stamine pallam. Sacer est ignis (credite laesis) nimiumque potens: qua terra salo cingitur alto quaque per ipsum candida mundum sidera currunt, hac regna tenet puer immitis, spicula cuius sentit in imis caerulus undis grex Nereidum flammamque nequit releuare mari. Ignes sentit genus aligerum; Venere instinctus suscipit audax grege pro toto bella iuuencus; si coniugio timuere suo, poscunt timidi proelia cerui et mugitu dant concepti signa furoris; tunc uulnificos acuit dentes aper et toto est spumeus ore: tunc silua gemit murmure saeuo. Poeni quatiunt colla leones, cum mouit amor; tunc uirgatas India tigres decolor horret. amat insani belua ponti Lucaeque boues: uindicat omnes natura sibi, nihil immune est, odiumque perit, cum iussit amor; ueteres cedunt ignibus irae. quid plura canam? uincit saeuas cura nouercas. Altrix, profare quid feras; quonam in loco est regina? saeuis ecquis est flammis modus? Nvtrix Spes nulla tantum posse leniri malum, finisque flammis nullus insanis erit. torretur aestu tacito et inclusus quoque, quamuis tegatur, proditur uultu furor; erumpit oculis ignis et lassae genae lucem recusant; nil idem dubiae placet, artusque uarie iactat incertus dolor: nunc ut soluto labitur marcens gradu et uix labante sustinet collo caput, nunc se quieti reddit et, somni immemor, noctem querelis ducit; attolli iubet iterumque poni corpus et solui comas rursusque fingi: semper impatiens sui mutatur habitus. nulla iam Cereris subit cura aut salutis; uadit incerto pede, iam uiribus defecta: non idem uigor, non ora tinguens nitida purpureus rubor; [populatur artus cura, iam gressus tremunt, tenerque nitidi corporis cecidit decor.] et qui ferebant signa Phoebeae facis oculi nihil gentile nec patrium micant. lacrimae cadunt per ora et assiduo genae rore irrigantur, qualiter Tauri iugis tepido madescunt imbre percussae niues. Sed en, patescunt regiae fastigia: reclinis ipsa sedis auratae toro solitos amictus mente non sana abnuit. Phaedra Remouete, famulae, purpura atque auro inlitas uestes, procul sit muricis Tyrii rubor, quae fila ramis ultimi Seres legunt: breuis expeditos zona constringat sinus, ceruix monili uacua, nec niueus lapis deducat auris, Indici donum maris; odore crinis sparsus Assyrio uacet. sic temere iactae colla perfundant comae umerosque summos, cursibus motae citis uentos sequantur. laeua se pharetrae dabit, hastile uibret dextra Thessalicum manus: [talis seueri mater Hippolyti fuit.] qualis relictis frigidi Ponti plagis egit cateruas Atticum pulsans solum Tanaitis aut Maeotis et nodo comas coegit emisitque, lunata latus protecta pelta, talis in siluas ferar. Cho. Sepone questus: non leuat miseros dolor; agreste placa uirginis numen deae. Nvt. Regina nemorum, sola quae montes colis et una solis montibus coleris dea, conuerte tristes ominum in melius minas. o magna siluas inter et lucos dea, clarumque caeli sidus et noctis decus, cuius relucet mundus alterna uice, Hecate triformis, en ades coeptis fauens. animum rigentem tristis Hippolyti doma: det facilis aures; mitiga pectus ferum: amare discat, mutuos ignes ferat. innecte mentem: toruus auersus ferox in iura Veneris redeat. huc uires tuas intende: sic te lucidi uultus ferant et nube rupta cornibus puris eas, sic te regentem frena nocturni aetheris detrahere numquam Thessali cantus queant nullusque de te gloriam pastor ferat. Ades inuocata, iam faue uotis, dea: ipsum intuor sollemne uenerantem sacrum nullo latus comitante--quid dubitas? dedit tempus locumque casus: utendum artibus. trepidamus? haud est facile mandatum scelus audere, uerum iusta qui reges timet deponat, omne pellat ex animo decus: malus est minister regii imperii pudor. Hippolytvs Quid huc seniles fessa moliris gradus, o fida nutrix, turbidam frontem gerens et maesta uultu? sospes est certe parens sospesque Phaedra stirpis et geminae iugum? Nvt. Metus remitte, prospero regnum in statu est domusque florens sorte felici uiget. sed tu beatis mitior rebus ueni: namque anxiam me cura sollicitat tui, quod te ipse poenis grauibus infestus domas. quem fata cogunt, ille cum uenia est miser; at si quis ultro se malis offert uolens seque ipse torquet, perdere est dignus bona quis nescit uti. potius annorum memor mentem relaxa: noctibus festis facem attolle, curas Bacchus exoneret graues; aetate fruere: mobili cursu fugit. nunc facile pectus, grata nunc iuueni Venus: exultet animus. cur toro uiduo iaces? tristem iuuentam solue; nunc cursus rape, effunde habenas, optimos uitae dies effluere prohibe. propria descripsit deus officia et aeuum per suos ducit gradus: laetitia iuuenem, frons decet tristis senem. Quid te coerces et necas rectam indolem? seges illa magnum fenus agricolae dabit quaecumque laetis tenera luxuriat satis, arborque celso uertice euincet nemus quam non maligna caedit aut resecat manus: ingenia melius recta se in laudes ferunt, si nobilem animum uegeta libertas alit. truculentus et siluester ac uitae inscius tristem iuuentam Venere deserta coles? hoc esse munus credis indictum uiris, ut dura tolerent, cursibus domitent equos et saeua bella Marte sanguineo gerant? Prouidit ille maximus mundi parens, cum tam rapaces cerneret Fati manus, ut damna semper subole repararet noua. excedat agedum rebus humanis Venus, quae supplet ac restituit exhaustum genus: orbis iacebit squalido turpis situ, uacuum sine ullis piscibus stabit mare, alesque caelo derit et siluis fera, solis et aer peruius uentis erit. quam uaria leti genera mortalem trahunt carpuntque turbam, pontus et ferrum et doli! sed fata credas desse: sic atram Styga iam petimus ultro. caelibem uitam probet sterilis iuuentus: hoc erit, quidquid uides, unius aeui turba et in semet ruet. proinde uitae sequere naturam ducem: urbem frequenta, ciuium coetus cole. Hi. Non alia magis est libera et uitio carens ritusque melius uita quae priscos colat, quam quae relictis moenibus siluas amat. non illum auarae mentis inflammat furor qui se dicauit montium insontem iugis, non aura populi et uulgus infidum bonis, non pestilens inuidia, non fragilis fauor; non ille regno seruit aut regno imminens uanos honores sequitur aut fluxas opes, spei metusque liber, haud illum niger edaxque liuor dente degeneri petit; nec scelera populos inter atque urbes sata nouit nec omnes conscius strepitus pauet aut uerba fingit; mille non quaerit tegi diues columnis nec trabes multo insolens suffigit auro; non cruor largus pias inundat aras, fruge nec sparsi sacra centena niuei colla summittunt boues: sed rure uacuo potitur et aperto aethere innocuus errat. callidas tantum feris struxisse fraudes nouit et fessus graui labore niueo corpus Iliso fouet; nunc ille ripam celeris Alphei legit, nunc nemoris alti densa metatur loca, ubi Lerna puro gelida perlucet uado, solesque uitat. hinc aues querulae fremunt ramique uentis lene percussi tremunt * 509a ueteresque fagi. iuuat <et> aut amnis uagi pressisse ripas, caespite aut nudo leues duxisse somnos, siue fons largus citas defundit undas, siue per flores nouos fugiente dulcis murmurat riuo sonus. excussa siluis poma compescunt famem et fraga paruis uulsa dumetis cibos faciles ministrant. regios luxus procul est impetus fugisse: sollicito bibunt auro superbi; quam iuuat nuda manu captasse fontem! certior somnus premit secura duro membra laxantem toro. non in recessu furta et obscuro improbus quaerit cubili seque multiplici timens domo recondit: aethera ac lucem petit et teste caelo uiuit. Hoc equidem reor uixisse ritu prima quos mixtos deis profudit aetas. nullus his auri fuit caecus cupido, nullus in campo sacer diuisit agros arbiter populis lapis; nondum secabant credulae pontum rates: sua quisque norat maria; non uasto aggere crebraque turre cinxerant urbes latus; non arma saeua miles aptabat manu nec torta clausas fregerat saxo graui ballista portas, iussa nec dominum pati iuncto ferebat terra seruitium boue: sed arua per se feta poscentes nihil pauere gentes, silua natiuas opes et opaca dederant antra natiuas domos. Rupere foedus impius lucri furor et ira praeceps quaeque succensas agit libido mentes; uenit imperii sitis cruenta, factus praeda maiori minor: pro iure uires esse. tum primum manu bellare nuda saxaque et ramos rudes uertere in arma: non erat gracili leuis armata ferro cornus aut longo latus mucrone cingens ensis aut crista procul galeae micantes: tela faciebat dolor. inuenit artes bellicus Mauors nouas et mille formas mortis. hinc terras cruor infecit omnis fusus et rubuit mare. tum scelera dempto fine per cunctas domos iere, nullum caruit exemplo nefas: a fratre frater, dextera gnati parens cecidit, maritus coniugis ferro iacet perimuntque fetus impiae matres suos; taceo nouercas: mitius nil est feris. Sed dux malorum femina: haec scelerum artifex obsedit animos, huius incestae stupris fumant tot urbes, bella tot gentes gerunt et uersa ab imo regna tot populos premunt. sileantur aliae: sola coniunx Aegei, Medea, reddet feminas dirum genus. Nvt. Cur omnium fit culpa paucarum scelus? Hi. Detestor omnis, horreo fugio execror. sit ratio, sit natura, sit dirus furor: odisse placuit. ignibus iunges aquas et amica ratibus ante promittet uada incerta Syrtis, ante ab extremo sinu Hesperia Tethys lucidum attollet diem et ora dammis blanda praebebunt lupi, quam uictus animum feminae mitem geram. Nvt. Saepe obstinatis induit frenos Amor et odia mutat. regna materna aspice: illae feroces sentiunt Veneris iugum; testaris istud unicus gentis puer. Hi. Solamen unum matris amissae fero, odisse quod iam feminas omnis licet. Nvt. Vt dura cautes undique intractabilis resistit undis et lacessentes aquas longe remittit, uerba sic spernit mea. Sed Phaedra praeceps graditur, impatiens morae. quo se dabit fortuna? quo uerget furor? terrae repente corpus exanimum accidit et ora morti similis obduxit color. attolle uultus, dimoue uocis moras: tuus en, alumna, temet Hippolytus tenet. Phaedra Quis me dolori reddit atque aestus graues reponit animo? quam bene excideram mihi! Hi. Cur dulce munus redditae lucis fugis? Ph. Aude, anime, tempta, perage mandatum tuum. intrepida constent uerba: qui timide rogat docet negare. magna pars sceleris mei olim peracta est; serus est nobis pudor: admouimus nefanda. si coepta exequor, forsan iugali crimen abscondam face: honesta quaedam scelera successus facit. en, incipe, anime!--Commodes paulum, precor, secretus aures. si quis est abeat comes. Hi. En locus ab omni liber arbitrio uacat. Ph. Sed ora coeptis transitum uerbis negant; uis magna uocem mittit et maior tenet. uos testor omnis, caelites, hoc quod uolo me nolle. Hi. Animusne cupiens aliquid effari nequit? Ph. Curae leues locuntur, ingentes stupent. Hi. Committe curas auribus, mater, meis. Ph. Matris superbum est nomen et nimium potens: nostros humilius nomen affectus decet; me uel sororem, Hippolyte, uel famulam uoca, famulamque potius: omne seruitium feram. non me per altas ire si iubeas niues pigeat gelatis ingredi Pindi iugis; non, si per ignes ire et infesta agmina, cuncter paratis ensibus pectus dare. mandata recipe sceptra, me famulam accipe: [te imperia regere, me decet iussa exequi] muliebre non est regna tutari urbium. tu qui iuuentae flore primaeuo uiges, ciues paterno fortis imperio rege; sinu receptam supplicem ac seruam tege: miserere uiduae. Hi. Summus hoc omen deus auertat. aderit sospes actutum parens. Ph. Regni tenacis dominus et tacitae Stygis nullam relictos fecit ad superos uiam: thalami remittet ille raptorem sui? nisi forte amori placidus et Pluton sedet. Hi. Illum quidem aequi caelites reducem dabunt. sed dum tenebit uota in incerto deus, pietate caros debita fratres colam, et te merebor esse ne uiduam putes ac tibi parentis ipse supplebo locum. Ph. O spes amantum credula, o fallax Amor! satisne dixi?--precibus admotis agam. Miserere, pauidae mentis exaudi preces-- libet loqui pigetque. Hi. Quodnam istud malum est? Ph. Quod in nouercam cadere uix credas malum. Hi. Ambigua uoce uerba perplexa iacis: effare aperte. Ph. Pectus insanum uapor amorque torret. intimis saeuit ferus [penitus medullas atque per uenas meat] uisceribus ignis mersus et uenas latens ut agilis altas flamma percurrit trabes. Hi. Amore nempe Thesei casto furis? Ph. Hippolyte, sic est: Thesei uultus amo illos priores, quos tulit quondam puer, cum prima puras barba signaret genas monstrique caecam Gnosii uidit domum et longa curua fila collegit uia. quis tum ille fulsit! presserant uittae comam et ora flauus tenera tinguebat pudor; inerant lacertis mollibus fortes tori, tuaeque Phoebes uultus aut Phoebi mei, tuusue potius--talis, en talis fuit cum placuit hosti, sic tulit celsum caput. in te magis refulget incomptus decor: est genitor in te totus et toruae tamen pars aliqua matris miscet ex aequo decus: in ore Graio Scythicus apparet rigor. si cum parente Creticum intrasses fretum, tibi fila potius nostra neuisset soror. Te te, soror, quacumque siderei poli in parte fulges, inuoco ad causam parem: domus sorores una corripuit duas, te genitor, at me gnatus.--en supplex iacet adlapsa genibus regiae proles domus. respersa nulla labe et intacta, innocens tibi mutor uni. certa descendi ad preces: finem hic dolori faciet aut uitae dies. miserere amantis.--Hi. Magne regnator deum, tam lentus audis scelera? tam lentus uides? et quando saeua fulmen emittes manu, si nunc serenum est? omnis impulsus ruat aether et atris nubibus condat diem, ac uersa retro sidera obliquos agant retorta cursus. tuque, sidereum caput, radiate Titan, tu nefas stirpis tuae speculare? lucem merge et in tenebras fuge. cur dextra, diuum rector atque hominum, uacat tua, nec trisulca mundus ardescit face? in me tona, me fige, me uelox cremet transactus ignis: sum nocens, merui mori: placui nouercae. dignus en stupris ego? scelerique tanto uisus ego solus tibi materia facilis? hoc meus meruit rigor? o scelere uincens omne femineum genus, o maius ausa matre monstrifera malum genetrice peior! illa se tantum stupro contaminauit, et tamen tacitum diu crimen biformi partus exhibuit nota, scelusque matris arguit uultu truci ambiguus infans--ille te uenter tulit. o ter quaterque prospero fato dati quos hausit et peremit et leto dedit odium dolusque--genitor, inuideo tibi: Colchide nouerca maius hoc, maius malum est. Ph. Et ipsa nostrae fata cognosco domus: fugienda petimus; sed mei non sum potens. te uel per ignes, per mare insanum sequar rupesque et amnes, unda quos torrens rapit; quacumque gressus tuleris hac amens agar-- iterum, superbe, genibus aduoluor tuis. Hi. Procul impudicos corpore a casto amoue tactus--quid hoc est? etiam in amplexus ruit? stringatur ensis, merita supplicia exigat. en impudicum crine contorto caput laeua reflexi: iustior numquam focis datus tuis est sanguis, arquitenens dea. Ph. Hippolyte, nunc me compotem uoti facis; sanas furentem. maius hoc uoto meo est, saluo ut pudore manibus immoriar tuis. Hi. Abscede, uiue, ne quid exores, et hic contactus ensis deserat castum latus. quis eluet me Tanais aut quae barbaris Maeotis undis Pontico incumbens mari? non ipse toto magnus Oceano pater tantum expiarit sceleris. o siluae, o ferae! Nvt. Deprensa culpa est. anime, quid segnis stupes? regeramus ipsi crimen atque ultro impiam Venerem arguamus: scelere uelandum est scelus; tutissimum est inferre, cum timeas, gradum. ausae priores simus an passae nefas, secreta cum sit culpa, quis testis sciet? Adeste, Athenae! fida famulorum manus, fer opem! nefandi raptor Hippolytus stupri instat premitque, mortis intentat metum, ferro pudicam terret--en praeceps abit ensemque trepida liquit attonitus fuga. pignus tenemus sceleris. hanc maestam prius recreate. crinis tractus et lacerae comae ut sunt remaneant, facinoris tanti notae. perferte in urbem!--Recipe iam sensus, era. quid te ipsa lacerans omnium aspectus fugis? mens impudicam facere, non casus, solet. Chorvs Fugit insanae similis procellae, ocior nubes glomerante Coro, ocior cursum rapiente flamma, stella cum uentis agitata longos porrigit ignes. Conferat tecum decus omne priscum fama miratrix senioris aeui: pulcrior tanto tua forma lucet, clarior quanto micat orbe pleno cum suos ignes coeunte cornu iunxit et curru properante pernox exerit uultus rubicunda Phoebe nec tenent stellae faciem minores; talis est, primas referens tenebras, nuntius noctis, modo lotus undis Hesperus, pulsis iterum tenebris Lucifer idem. Et tu, thyrsigera Liber ab India, intonsa iuuenis perpetuum coma, tigres pampinea cuspide temperans ac mitra cohibens cornigerum caput, non uinces rigidas Hippolyti comas. ne uultus nimium suspicias tuos: omnis per populos fabula distulit, Phaedrae quem Bromio praetulerit soror. Anceps forma bonum mortalibus, exigui donum breue temporis, ut uelox celeri pede laberis! non sic prata nouo uere decentia aestatis calidae despoliat uapor (saeuit solstitio cum medius dies et noctes breuibus praecipitat rotis), languescunt folio lilia pallido et gratae capiti deficiunt rosae, ut fulgor teneris qui radiat genis momento rapitur nullaque non dies formosi spolium corporis abstulit. res est forma fugax: quis sapiens bono confidat fragili? dum licet, utere. tempus te tacitum subruit, horaque semper praeterita deterior subit. Quid deserta petis? tutior auiis non est forma locis: te nemore abdito, cum Titan medium constituit diem, cingent, turba licens, Naides improbae, formosos solitae claudere fontibus, et somnis facient insidias tuis lasciuae nemorum deae montiuagiue Panes. Aut te stellifero despiciens polo sidus post ueteres Arcadas editum currus non poterit flectere candidos. en nuper rubuit, nullaque lucidis nubes sordidior uultibus obstitit; at nos solliciti numine turbido, tractam Thessalicis carminibus rati, tinnitus dedimus: tu fueras labor et tu causa morae, te dea noctium dum spectat celeres sustinuit uias. Vexent hanc faciem frigora parcius, haec solem facies rarius appetat: lucebit Pario marmore clarius. quam grata est facies torua uiriliter et pondus ueteris triste supercili! Phoebo colla licet splendida compares: illum caesaries nescia colligi perfundens umeros ornat et integit; te frons hirta decet, te breuior coma nulla lege iacens; tu licet asperos pugnacesque deos uiribus audeas et uasti spatio uincere corporis: aequas Herculeos nam iuuenis toros, Martis belligeri pectore latior. si dorso libeat cornipedis uehi, frenis Castorea mobilior manu Spartanum poteris flectere Cyllaron. Ammentum digitis tende prioribus et totis iaculum derige uiribus: tam longe, dociles spicula figere, non mittent gracilem Cretes harundinem. aut si tela modo spargere Parthico in caelum placeat, nulla sine alite descendent, tepido uiscere condita praedam de mediis nubibus afferent. Raris forma uiris (saecula perspice) impunita fuit. te melior deus tutum praetereat formaque nobilis deformis senii monstret imaginem. Quid sinat inausum feminae praeceps furor? nefanda iuueni crimina insonti apparat. en scelera! quaerit crine lacerato fidem, decus omne turbat capitis, umectat genas: instruitur omni fraude feminea dolus. Sed iste quisnam est regium in uultu decus gerens et alto uertice attollens caput? ut ora iuueni paria Pittheo gerit, ni languido pallore canderent genae staretque recta squalor incultus coma! en ipse Theseus redditus terris adest. Thesevs Tandem profugi noctis aeternae plagam uastoque manes carcere umbrantem polum, et uix cupitum sufferunt oculi diem. iam quarta Eleusin dona Triptolemi secat paremque totiens libra composuit diem, ambiguus ut me sortis ignotae labor detinuit inter mortis et uitae mala. pars una uitae mansit extincto mihi, sensus malorum; finis Alcides fuit, qui cum reuulsum Tartaro abstraheret canem, me quoque supernas pariter ad sedes tulit. sed fessa uirtus robore antiquo caret trepidantque gressus. heu, labor quantus fuit Phlegethonte ab imo petere longinquum aethera pariterque mortem fugere et Alciden sequi. Quis fremitus aures flebilis pepulit meas? expromat aliquis. luctus et lacrimae et dolor, in limine ipso maesta lamentatio? hospitia digna prorsus inferno hospite. Nvtrix Tenet obstinatum Phaedra consilium necis fletusque nostros spernit ac morti imminet. Th. Quae causa leti? reduce cur moritur uiro? Nvt. Haec ipsa letum causa maturum attulit. Th. Perplexa magnum uerba nescioquid tegunt. effare aperte, quis grauet mentem dolor. Nvt. Haut pandit ulli; maesta secretum occulit statuitque secum ferre quo moritur malum. iam perge, quaeso, perge: properato est opus. Th. Reserate clausos regii postes laris. O socia thalami, sicine aduentum uiri et expetiti coniugis uultum excipis? quin ense uiduas dexteram atque animum mihi restituis et te quidquid e uita fugat expromis? Ph. Eheu, per tui sceptrum imperi, magnanime Theseu, perque natorum indolem tuosque reditus perque iam cineres meos, permitte mortem. Th. Causa quae cogit mori? Ph. Si causa leti dicitur, fructus perit. Th. Nemo istud alius, me quidem excepto, audiet. Ph. Aures pudica coniugis solas timet. Th. Effare: fido pectore arcana occulam. Ph. Alium silere quod uoles, primus sile. Th. Leti facultas nulla continget tibi. Ph. Mori uolenti desse mors numquam potest. Th. Quod sit luendum morte delictum indica. Ph. Quod uiuo. Th. Lacrimae nonne te nostrae mouent? Ph. Mors optima est perire lacrimandum suis. Th. Silere pergit.--uerbere ac uinclis anus altrixque prodet quidquid haec fari abnuit. Vincite ferro. uerberum uis extrahat secreta mentis. Ph. Ipsa iam fabor, mane. Th. Quidnam ora maesta auertis et lacrimas genis subito coortas ueste praetenta optegis? Ph. Te te, creator caelitum, testem inuoco, et te, coruscum lucis aetheriae iubar, ex cuius ortu nostra dependet domus: temptata precibus restiti; ferro ac minis non cessit animus: uim tamen corpus tulit. labem hanc pudoris eluet noster cruor. Th. Quis, ede, nostri decoris euersor fuit? Ph. Quem rere minime. Th. Quis sit audire expeto. Ph. Hic dicet ensis, quem tumultu territus liquit stuprator ciuium accursum timens. Th. Quod facinus, heu me, cerno? quod monstrum intuor? regale patriis asperum signis ebur capulo refulget, gentis Actaeae decus. sed ipse quonam euasit? Ph. Hi trepidum fuga uidere famuli concitum celeri pede. Th. Pro sancta Pietas, pro gubernator poli et qui secundum fluctibus regnum moues, unde ista uenit generis infandi lues? hunc Graia tellus aluit an Taurus Scythes Colchusque Phasis? redit ad auctores genus stirpemque primam degener sanguis refert. est prorsus iste gentis armiferae furor, odisse Veneris foedera et castum diu uulgare populis corpus. o taetrum genus nullaque uictum lege melioris soli! ferae quoque ipsae Veneris euitant nefas, generisque leges inscius seruat pudor. Vbi uultus ille et ficta maiestas uiri atque habitus horrens, prisca et antiqua appetens, morumque senium triste et affectus graues? o uita fallax, abditos sensus geris animisque pulcram turpibus faciem induis: pudor impudentem celat, audacem quies, pietas nefandum; uera fallaces probant simulantque molles dura. siluarum incola ille efferatus castus intactus rudis, mihi te reseruas? a meo primum toro et scelere tanto placuit ordiri uirum? iam iam superno numini grates ago, quod icta nostra cecidit Antiope manu, quod non ad antra Stygia descendens tibi matrem reliqui. Profugus ignotas procul percurre gentes: te licet terra ultimo summota mundo dirimat Oceani plagis orbemque nostris pedibus obuersum colas, licet in recessu penitus extremo abditus horrifera celsi regna transieris poli hiemesque supra positus et canas niues gelidi frementes liqueris Boreae minas post te furentes, sceleribus poenas dabis. profugum per omnis pertinax latebras premam: longinqua clausa abstrusa diuersa inuia emetiemur, nullus obstabit locus: scis unde redeam. tela quo mitti haud queunt, huc uota mittam: genitor aequoreus dedit ut uota prono terna concipiam deo, et inuocata munus hoc sanxit Styge. En perage donum triste, regnator freti! non cernat ultra lucidum Hippolytus diem adeatque manes iuuenis iratos patri. fer abominandam nunc opem gnato, parens: numquam supremum numinis munus tui consumeremus, magna ni premerent mala; inter profunda Tartara et Ditem horridum et imminentes regis inferni minas, uoto peperci: redde nunc pactam fidem.-- genitor, moraris? cur adhuc undae silent? nunc atra uentis nubila impellentibus subtexe noctem, sidera et caelum eripe, effunde pontum, uulgus aequoreum cie fluctusque ab ipso tumidus Oceano uoca. Chorvs O magna parens, Natura, deum tuque igniferi rector Olympi, qui sparsa cito sidera mundo cursusque uagos rapis astrorum celerique polos cardine uersas, cur tanta tibi cura perennes agitare uices aetheris alti, ut nunc canae frigora brumae nudent siluas, nunc arbustis redeant umbrae, nunc aestiui colla leonis Cererem magno feruore coquant uiresque suas temperet annus? sed cur idem qui tanta regis, sub quo uasti pondera mundi librata suos ducunt orbes, hominum nimium securus abes, non sollicitus prodesse bonis, nocuisse malis? Res humanas ordine nullo Fortuna regit sparsitque manu munera caeca peiora fouens: uincit sanctos dira libido, fraus sublimi regnat in aula; tradere turpi fasces populus gaudet, eosdem colit atque odit. tristis uirtus peruersa tulit praemia recti: castos sequitur mala paupertas uitioque potens regnat adulter-- o uane pudor falsumque decus! Sed quid citato nuntius portat gradu rigatque maestis lugubrem uultum genis? Nvntivs O sors acerba et dura, famulatus grauis, cur me ad nefandi nuntium casus uocas? Th. Ne metue cladis fortiter fari asperas: non imparatum pectus aerumnis gero. Nvn. Vocem dolori lingua luctificam negat. Th. Proloquere, quae sors aggrauet quassam domum. Nvn. Hippolytus, heu me, flebili leto occubat. Th. Gnatum parens obisse iam pridem scio: nunc raptor obiit. mortis effare ordinem. Nvn. Vt profugus urbem liquit infesto gradu celerem citatis passibus cursum explicans, celso sonipedes ocius subigit iugo et ora frenis domita substrictis ligat. tum multa secum effatus et patrium solum abominatus saepe genitorem ciet acerque habenis lora permissis quatit: cum subito uastum tonuit ex alto mare creuitque in astra. nullus inspirat salo uentus, quieti nulla pars caeli strepit placidumque pelagus propria tempestas agit. non tantus Auster Sicula disturbat freta nec tam furens Ionius exsurgit sinus regnante Coro, saxa cum fluctu tremunt et cana summum spuma Leucaten ferit. consurgit ingens pontus in uastum aggerem, [tumidumque monstro pelagus in terras ruit] nec ista ratibus tanta construitur lues: terris minatur; fluctus haud cursu leui prouoluitur; nescioquid onerato sinu grauis unda portat. quae nouum tellus caput ostendet astris? Cyclas exoritur noua? latuere rupes numine Epidauri dei et scelere petrae nobiles Scironides et quae duobus terra comprimitur fretis. Haec dum stupentes sequimur, en totum mare immugit, omnes undique scopuli adstrepunt; summum cacumen rorat expulso sale, spumat uomitque uicibus alternis aquas qualis per alta uehitur Oceani freta fluctum refundens ore physeter capax. inhorruit concussus undarum globus soluitque sese et litori inuexit malum maius timore, pontus in terras ruit suumque monstrum sequitur--os quassat tremor. Quis habitus ille corporis uasti fuit! caerulea taurus colla sublimis gerens erexit altam fronte uiridanti iubam; stant hispidae aures, orbibus uarius color, et quem feri dominator habuisset gregis et quem sub undis natus: hinc flammam uomunt oculi, hinc relucent caerula insignes nota; opima ceruix arduos tollit toros naresque hiulcis haustibus patulae fremunt; musco tenaci pectus ac palear uiret, longum rubenti spargitur fuco latus; tum pone tergus ultima in monstrum coit facies et ingens belua immensam trahit squamosa partem. talis extremo mari pistrix citatas sorbet aut frangit rates. Tremuere terrae, fugit attonitum pecus passim per agros, nec suos pastor sequi meminit iuuencos; omnis e saltu fera diffugit, omnis frigido exsanguis metu uenator horret. solus immunis metu Hippolytus artis continet frenis equos pauidosque notae uocis hortatu ciet. Est alta ad Argos collibus ruptis uia, uicina tangens spatia suppositi maris; hic se illa moles acuit atque iras parat. ut cepit animos seque praetemptans satis prolusit irae, praepeti cursu euolat, summam citato uix gradu tangens humum, et torua currus ante trepidantis stetit. contra feroci gnatus insurgens minax uultu nec ora mutat et magnum intonat: 'haud frangit animum uanus hic terror meum: nam mihi paternus uincere est tauros labor.' Inobsequentes protinus frenis equi rapuere cursum iamque derrantes uia, quacumque rabidos pauidus euexit furor, hac ire pergunt seque per scopulos agunt. at ille, qualis turbido rector mari ratem retentat, ne det obliquum latus, et arte fluctum fallit, haud aliter citos currus gubernat: ora nunc pressis trahit constricta frenis, terga nunc torto frequens uerbere coercet. sequitur adsiduus comes, nunc aequa carpens spatia, nunc contra obuius oberrat, omni parte terrorem mouens. non licuit ultra fugere: nam toto obuius incurrit ore corniger ponti horridus. tum uero pauida sonipedes mente exciti imperia soluunt seque luctantur iugo eripere rectique in pedes iactant onus. Praeceps in ora fusus implicuit cadens laqueo tenaci corpus et quanto magis pugnat, sequaces hoc magis nodos ligat. sensere pecudes facinus--et curru leui, dominante nullo, qua timor iussit ruunt. talis per auras non suum agnoscens onus Solique falso creditum indignans diem Phaethonta currus deuium excussit polo. Late cruentat arua et inlisum caput scopulis resultat; auferunt dumi comas, et ora durus pulcra populatur lapis peritque multo uulnere infelix decor. moribunda celeres membra peruoluunt rotae; tandemque raptum truncus ambusta sude medium per inguen stipite ingesto tenet; [paulumque domino currus affixo stetit] haesere biiuges uulnere--et pariter moram dominumque rumpunt. inde semianimem secant uirgulta, acutis asperi uepres rubis omnisque ruscus corporis partem tulit. Errant per agros funebris famuli manus, per illa qua distractus Hippolytus loca longum cruenta tramitem signat nota, maestaeque domini membra uestigant canes. necdum dolentum sedulus potuit labor explere corpus--hocine est formae decus? qui modo paterni clarus imperii comes et certus heres siderum fulsit modo, passim ad supremos ille colligitur rogos et funeri confertur. Th. O nimium potens quanto parentes sanguinis uinclo tenes natura! quam te colimus inuiti quoque! occidere uolui noxium, amissum fleo. Nvn. Haud flere honeste quisque quod uoluit potest. Th. Equidem malorum maximum hunc cumulum reor, si abominanda casus optanda efficit. Nvn. Et si odia seruas, cur madent fletu genae? Th. Quod interemi, non quod amisi, fleo. Chorvs Quanti casus, heu, magna rotant! minor in paruis Fortuna furit leuiusque ferit leuiora deus; seruat placidos obscura quies praebetque senes casa securos. Admota aetheriis culmina sedibus Euros excipiunt, excipiunt Notos, insani Boreae minas imbriferumque Corum. Raros patitur fulminis ictus umida uallis: tremuit telo Iouis altisoni Caucasus ingens Phrygiumque nemus matris Cybeles: metuens caelo Iuppiter alto uicina petit; non capit umquam magnos motus humilis tecti plebeia domus. [circa regna tonat] Volat ambiguis mobilis alis hora, nec ulli praestat uelox Fortuna fidem: hic qui clari sidera mundi nitidumque diem * * * morte relicta luget maestos tristis reditus ipsoque magis flebile Auerno sedis patriae uidet hospitium. Pallas Actaeae ueneranda genti, quod tuus caelum superosque Theseus spectat et fugit Stygias paludes, casta nil debes patruo rapaci: constat inferno numerus tyranno. Quae uox ab altis flebilis tectis sonat strictoque uecors Phaedra quid ferro parat? Thesevs Quis te dolore percitam instigat furor? quid ensis iste quidue uociferatio planctusque supra corpus inuisum uolunt? Phaedra Me me, profundi saeue dominator freti, inuade et in me monstra caerulei maris emitte, quidquid intimo Tethys sinu extrema gestat, quidquid Oceanus uagis complexus undis ultimo fluctu tegit. O dure Theseu semper, o numquam tuis tuto reuerse: gnatus et genitor nece reditus tuos luere; peruertis domum amore semper coniugum aut odio nocens. Hippolyte, tales intuor uultus tuos talesque feci? membra quis saeuus Sinis aut quis Procrustes sparsit aut quis Cresius, Daedalea uasto claustra mugitu replens, taurus biformis ore cornigero ferox diuulsit? heu me, quo tuus fugit decor oculique nostrum sidus? exanimis iaces? ades parumper uerbaque exaudi mea. nil turpe loquimur: hac manu poenas tibi soluam et nefando pectori ferrum inseram, animaque Phaedram pariter ac scelere exuam. [et te per undas perque Tartareos lacus, per Styga, per amnes igneos amens sequar] placemus umbras: capitis exuuias cape laceraeque frontis accipe abscisam comam. non licuit animos iungere, at certe licet iunxisse fata. morere, si casta es, uiro; si incesta, amori. coniugis thalamos petam tanto impiatos facinore? hoc derat nefas, ut uindicato sancta fruereris toro. o mors amoris una sedamen mali, o mors pudoris maximum laesi decus, confugimus ad te: pande placatos sinus. Audite, Athenae, tuque, funesta pater peior nouerca: falsa memoraui et nefas, quod ipsa demens pectore insano hauseram, mentita finxi. uana punisti pater, iuuenisque castus crimine incesto iacet, pudicus, insons--recipe iam mores tuos. mucrone pectus impium iusto patet cruorque sancto soluit inferias uiro. Th. Quid facere rapto debeas gnato parens, disce a nouerca: condere Acherontis plagis. Pallidi fauces Auerni uosque, Taenarii specus, unda miseris grata Lethes uosque, torpentes lacus, impium rapite atque mersum premite perpetuis malis. nunc adeste, saeua ponti monstra, nunc uasti maris, ultimo quodcumque Proteus aequorum abscondit sinu, meque ouantem scelere tanto rapite in altos gurgites. Tuque semper, genitor, irae facilis assensor meae: morte facili dignus haud sum qui noua natum nece segregem sparsi per agros quique, dum falsum nefas exsequor uindex seuerus, incidi in uerum scelus. sidera et manes et undas scelere compleui meo: amplius sors nulla restat; regna me norunt tria. In hoc redimus? patuit ad caelum uia, bina ut uiderem funera et geminam necem, caelebs et orbus funebres una face ut concremarem prolis ac thalami rogos? donator atrae lucis, Alcide, tuum Diti remitte munus; ereptos mihi restitue manes.--impius frustra inuoco mortem relictam: crudus et leti artifex, exitia machinatus insolita effera, nunc tibimet ipse iusta supplicia irroga. pinus coacto uertice attingens humum caelo remissum findat in geminas trabes, mittarue praeceps saxa per Scironia? grauiora uidi, quae pati clausos iubet Phlegethon nocentes igneo cingens uado. quae poena memet maneat et sedes, scio: umbrae nocentes, cedite et ceruicibus his, his repositum degrauet fessas manus saxum, seni perennis Aeolio labor; me ludat amnis ora uicina alluens; uultur relicto transuolet Tityo ferus meumque poenae semper accrescat iecur; et tu mei requiesce Pirithoi pater: haec incitatis membra turbinibus ferat nusquam resistens orbe reuoluto rota. Dehisce tellus, recipe me dirum chaos, recipe, haec ad umbras iustior nobis uia est: gnatum sequor--ne metue qui manes regis: casti uenimus; recipe me aeterna domo non exiturum.--non mouent diuos preces; at, si rogarem scelera, quam proni forent! Cho. Theseu, querelis tempus aeternum manet: nunc iusta nato solue et absconde ocius dispersa foede membra laniatu effero. Th. Huc, huc, reliquias uehite cari corporis pondusque et artus temere congestos date. Hippolytus hic est? crimen agnosco meum: ego te peremi; neu nocens tantum semel solusue fierem, facinus ausurus parens patrem aduocaui. munere en patrio fruor. o triste fractis orbitas annis malum! complectere artus, quodque de nato est super, miserande, maesto pectore incumbens, foue. Disiecta, genitor, membra laceri corporis in ordinem dispone et errantes loco restitue partes: fortis hic dextrae locus, hic laeua frenis docta moderandis manus ponenda: laeui lateris agnosco notas. quam magna lacrimis pars adhuc nostris abest! durate trepidae lugubri officio manus, fletusque largos sistite, arentes genae, dum membra nato genitor adnumerat suo corpusque fingit. hoc quid est forma carens et turpe, multo uulnere abruptum undique? quae pars tui sit dubito; sed pars est tui: hic, hic repone, non suo, at uacuo loco. haecne illa facies igne sidereo nitens, ~inimica flectens lumina? huc cecidit decor? o dira fata, numinum o saeuus fauor! sic ad parentem natus ex uoto redit? en haec suprema dona genitoris cape, saepe efferendus; interim haec ignes ferant. Patefacite acerbam caede funesta domum; Mopsopia claris tota lamentis sonet. uos apparate regii flammam rogi; at uos per agros corporis partes uagas inquirite.--istam terra defossam premat, grauisque tellus impio capiti incubet. Seneca the YoungerThe Latin Library The Classics Page

Phoenissae

ACTUS PRIMUS OEDIPUS, ANTIGONE Oedipus Caeci parentis regimen, ac fessi unicum Lateris leuamen, nata, quam tanti est mihi Genuisse uel sic, desere infaustum patrem. In recta quid deflectis errantem gradum? Permitte labi: melius inueniam uiam, Quam quaero; solus, quae me ab hac uita extrahat, Et hoc nefandi capitis aspectu leuet Coelum atque terras. Quantulum hac egi manu! Non uideo noxae conscium nostrae diem; Sed uideor. Hinc iam solue inhaerentem manum, Et patere caecum, qua uolet, ferri pedem. Ibo, ibo, qua praerupta protendit iuga Meus Cithaeron; qua peragrato celer Per saxa monte iacuit Actaeon, suis Noua praeda canibus; qua per obscurum nemus, Siluamque opacae uallis instinctas deo Egit sorores mater, et gaudens malo, Vibrante fixum praetulit thyrso caput; Vel qua cucurrit corpus inuisum trahens Zethi iuuencus, qua per horrentes rubos Tauri ferocis sanguis ostentat fugas; Vel qua alta maria uertice immenso premit Inoa rupes, qua scelus fugiens sui, Nouumque faciens, mater insiluit freto Mersura natum seque. Felices, quibus Fortuna melior tam bonas matres dedit! Est alius istis noster in siluis locus, Qui me reposcit; hanc petam cursu incito; Non haesitabit gressus; huc omni duce Spoliatus ibo. Quid moror sedes meas? Montem, Cithaeron, redde, et hospitium mihi Illud meum restitue, ut exspirem senex, Ubi debui infans. Recipe supplicium uetus Semper cruente, saeue, crudelis, ferox, Quum occidis, et quum parcis: olim iam tuum Est hoc cadauer: perage mandatum patris, Iam et matris: animus gestit antiqua exsequi Supplicia. Quid me, nata, pestifero tenes Amore uinctum? quid tenes? genitor uocat. Sequor, sequor: iam parce - sanguineum gerens Insigne regni Laius rapti furit; Et ecce inanes manibus infestis petit Foditque uultus. Nata, genitorem uides? Ego uideo --. Tandem spiritum inimicum exspue, Desertor anime, fortis in partem tui; Omitte poenas languidas longae morae, Mortemque totam recipe. Quid segnis traho Quod uiuo? nullum facere iam possum scelus - Possum miser! praedico, discede a patre; Discede, uirgo: timeo post matrem omnia. 50 Antigone Vis nulla, genitor, a tuo nostram manum Corpore resoluet: nemo me comitem tibi Eripiet unquam. Labdaci claram domum, Opulenta ferro regna germani petant; Pars summa magni patris e regno mea est Pater ipse: non hunc auferet frater mihi, Thebana rapto sceptra qui regno tenet; Non hunc cateruas alter Argolicas agens. Non si reuulso Iupiter mundo tonet, Mediumque nostros fulmen in nexus cadat, Manum hanc remittam: prohibeas, genitor, licet, Regam abnuentem; dirigam inuiti gradum. In plana tendis? uado: praerupta appetis? Non obsto, sed praecedo: quouis utere Duce me; duobus omnis eligitur uia Perire sine me non potes; mecum potes. Hic alta rupes arduo surgit iugo, Spectatque longe spatia subiecti maris. Vis hanc petamus? Nudus hic pendet silex; Hic scissa tellus faucibus ruptis hiat: Vis hanc petamus? Hic rapax torrens cadit, Partesque lapsi montis exesas rotat; In hunc ruamus. Dum prior, quo uis, eo. Non deprecor, non hortor. Exstingui cupis, Votumque, genitor, maximum mors est tibi? Si moreris, antecedo: si uiuis, sequor. Sed flecte mentem; pectus antiquum aduoca, Victasque magno robore aerumnas doma. Resiste: tantis in malis uinci malum est. Oedipus Unde in nefanda specimen egregium domo? Unde ista generi uirgo dissimilis suo? Fortuna, credis? aliquis est ex me pius? Non esset umquam, fata benenoui mea, Nisi ut noceret. Ipsa se in leges nouas Natura uertet, regeret in fontem citas Reuolutus undas amnis, et noctem afferet Phoebea lampas, Hesperus faciet diem. Ut ad miserias aliquid accedat meas, Pii quoque erimus. Unica Oedipodae est salus, Non esse saluum. Liceat ulcisci patrem Adhuc inultum. Dextra quid cessas iners Exigere poenas? quidquid exactum est adhuc, Matri dedisti. Mitte genitoris manum, Animosa uirgo: funus extendis meum, Longasque uiui ducis exsequias patris. Aliquando terra corpus inuisum tege. Peccas honesta mente: pietatem uocas, Patrem insepultum trahere. Qui cogit mori Nolentem, in aequo est, quique properantem impedit. Occidere est, uetare cupientem mori. Nec tamen in aequo est: alterum grauius reor: Malo imperari, quam eripi mortem mihi. Desiste coepto, uirgo: ius uitae ac necis Meae penes me est. Regna deserui libens; Regnum mei retineo. Si fida es comes, Ensem parenti trade, sed notum nece Ensem paterna. Tradis? an nati tenent Cum regno et illum? faciet, ubicunque est, scelus. Ibi sit; relinquo: natus hunc habeat meus, Sed uterque. Flammas potius et uastum aggerem Compone: in altos ipse me immittam rogos. Erectam ad ignes funebrem escendam struem, Pectusque soluam durum, et in cineres dabo Hoc quidquid in me uiuit. Ubi saeuum est mare? Duc, ubi sit altis prorutum saxis iugum, Ubi torta rapidus ducat Ismenos uada: Duc, ubi ferae sint, ubi fretum, ubi praeceps locus, Si dux es. Illuc ire morituro placet, Ubi sedit alta rupe semifero dolos Sphinx ore nectens: dirige huc gressus pedum, Hic siste patrem: dira ne sedes uacet, Monstrum repone maius. Hoc saxum insidens Obscura nostrae uerba fortunae loquar, Quae nemo soluat. Quisquis Assyrio loca Possessa regi scindis, et Cadmi nemus Serpente notum, sacra quo Dirce latet, Supplex adoras, quisquis Eurotam bibis, Spartenque fratre nobilem gemino colis, Quique Elin et Parnason, et Boeotios Colonus agros uberis tondes soli, Aduerte mentem: saeua Thebarum lues Luctifica caecis uerba committens modis, Quid simile posuit? quid tam inextricabile? Aui gener, patrisque riualis sui, Frater suorum liberum, et fratrum parens; Uno auia partu liberos peperit uiro, Sibi et nepotes. Monstra quis tanta explicet? Ego ipse, uictae spolia qui Sphingis tuli, Haerebo, fati tardus interpres mei. Quid perdis ultra uerba? quid pectus ferum Mollire tentas precibus? hoc animo sedit, Effundere hanc cum morte luctantem diu Animam, et tenebras petere: nam sceleri haec meo Parum alta nox est. Tartaro condi iuuat, Et si quid ultra Tartarum est. Tandem libet, Quod olim oportet. Morte prohiberi haud queo. Ferrum negabis? noxias lapso uias Cludes? et arctis colla laqueis inseri Prohibebis? herbas, quae feront letum, auferes? Quid ista tandem cura proficiet tua? Ubique mors est. Optime hoc cauit deus. Eripere uitam nemo non homini potest; At nemo mortem: mille ad hanc aditus patent. Nil quaero: dextra noster et nuda solet Bene animus uti. Dextra, nunc toto impetu, Toto dolore, uiribus totis ueni. Non destino unum uulneri nostro locum. Totus nocens sum: qua uoles, mortem exige. Effringe corpus, corque tot scelerum capax Euelle; totos uiscerum nuda sinus. Fractum incitatis ictibus guttur sonet; Laceraeue fixis unguibus uenae fluant. Aut dirige iras, quo soles: haec uulnera Rescissa multo sanguine ac tabe irriga. Hac extrahe animam, duram, inexpugnabilem. Et tu, parens, ubicunque poenarum arbiter Adstas mearum non ego hoc tantum scelus Ulla expiari credidi poena satis Unquam, nec ista morte contentus fui, Nec me redemi parte: membratim tibi Volui perire, debitum tandem exige: Nunc soluo poenas; tunc tibi inferias dedi. Ades, atque inertem dexteram introrsus preme, Magisque merge: timida tum paruo caput Libauit haustu, uixque cupientes sequi Eduxit oculos. Haeret etiam nunc mihi Ille animus, haeret, cum recusantem manum pressere uultus. Audies uerum, Oedipe: Minus eruisti lumina audacter tua, Quam praestitisti. Nunc manum cerebro indue. Hac parte mortem perage, qua coepit mori. Antigone Pauca, o parens magnanime, miserandae precor Ut uerba natae mente placata audias. Non te ut reducam ueteris ad specimen domus, Habitumque regni flore pollentem inclito; Peto; ast ut iras, tempore aut ipsa mora Fractas, remisso pectore ac placido feras. Et hoc decebat roboris tanti uirum, Non esse sub dolore, nec uictum malis Dare terga. Non est, ut putas, uirtus, pater, Timere uitam, sed malis ingentibus Obstare, nec se uertere, ac retro dare. Qui fata proculcauit, ac uitae bona Proiecit, atque abcidit, et casus suos Onerauit ipse, cui deo nullo est opus, Quare ille mortem cupiat, aut quare petat? Utrumque timidi est.: nemo contemsit mori, Qui concupiuit. Cuius haud ultra mala Exire possunt, in loco tuto est situs. Quis iam deorum, uelle fac, quidquam potest Malis tuis adiicere? iam nec tu potes, Nisi hoc, ut esse te putes dignum nece. Non es; nec ulla pectus hoc culpa attigit. Et hoc magis te, genitor, insontem uoca, Quod innocens es, diis quoque inuitis. Quid est Quod te efferarit, quod nouos suffixerit Stimulos dolori? quid te ad infernas agit Sedes? quid ex his pellit? ut careas die? Cares; ut altis nobilem muris domum, Patriamque fugias? patria tibi uiuo periit. Natos fugis, matremque? ab aspectu omnium Fortuna te submouit, et quidquid potest Auferre cuiquam mors, tibi haec uita abstulit. Regni tumultus, turba fortunae prior Abscessit a te iussa. Quem, genitor, fugis? 215 Oedipus Me fugio; fugio conscium scelerum omnium Pectus, manumque hanc fugio, et hoc caelum, et deos: Et dira fugio scelera, quae feci nocens. Ego hoc solum, frugifera quo surgit Ceres, Premo? has ego auras ore pestifero traho? Ego laticis haustu satior? aut ullo fruor Almae parentis munere? ego castam manum Nefandus, incestificus, exsecrabilis Attrecto? ego ullos aure concipio sonos, Per quos parentis nomen, aut nati audiam? Utinam quidem rescindere has quirem uias, Manibusque adactis omne, qua uoces meant, Aditusque uerbis tramite angusto patet, Eruere possem, nata: iam sensum tui, Quae pars meorum es criminum, infelix pater Fugissem. Inhaeret ac recrudescit nefas Subinde; et aures ingerunt, quidquid mihi Donastis, oculi. Cur caput tenebris graue Non mitto ad umbras Ditis aeternas? quid hic Manes meos detineo? quid terram grauo? Mixtusque superis erro? quid restat mali? Regnum, parentes, liberi, uirtus quoque, Et ingenii solertis eximium decus Periere: cuncta sors mihi infesta abstulit. Lacrimae supererant; has quoque eripuit mihi. 240 Absiste: nullas animus admittit preces, Nouamque poenam sceleribus quaerit parem. Et esse par quae poterit? Infanti quoque Decreta mors est. Fata quis tam tristia Sortitus unquam? uideram nondum diem, Uterique nondum solueram clusi moras; Et iam timebar. Protinus quosdam editos Nox occupauit, et nouae luci abstulit. Mors me antecessit. Aliquis intra uiscera Materna letum praecoquis fati tulit: Sed numquid et peccauit? Abstrusum, abditum, Dubiumque an essem, sceleris infandi reum Deus egit. Illo teste damnauit parens, Calidoque teneros transuit ferro pedes, Et in alta nemora pabulum misit feris, Auibusque saeuis, quas Cithaeron noxius Cruore saepe regio tinctas alit. Sed quem deus damnauit, abiecit pater, Mors quoque refugit. Praestiti Delphis fidem Genitorem adortus impia straui nece. Hoc alia pietas redimet: occidi patrem, Sed matrem amaui. Proloqui hymenaeum pudet. Taedasque nostras: has quoque inuitum pati Te toge poenas; facinus ignotum, efferum, Inusitatum effare, quod populi horreant, Quod esse factum nulla non aetas negat, Quod patricidam pudeat. In patrios toros Tuli paterno sanguine aspersas manus, Scelerisque pretium maius accepi scelus. Leue est paternum facinus: in thalamos meos Deducta mater, ne parum scelerum foret, Foecunda. Nullum crimen hoc maius potest Natura ferre. Si quod etiamnum est tamen, Qui facere possent, dedimus: abieci necis Pretium paternae sceptrum, et hoc iterum manus Armauit alias. Optime regni mei Fatum ipse noui: nemo sine sacro feret Illud cruore. Magna praesagit mala Paternus animus. Iacta iam sunt semina Cladis futurae: spernitur pacti fides: Hic occupato cedere imperio negat; Ius ille, et icti foederis testes deos Inuocat, et Argos exsul alque urbes mouet Graias in arma. Non leuis fessis uenit Ruina Thebis: tela, flammae, uulnera Instant, et istis si quod est maius malum, Ut esse genitos nemo non ex me sciat. Antigone Si nulla, genitor, causa uiuendi tibi est. Haec una abunde est, ut pater natos regas Grauiter furentes. Tu impii belli minas Auertere unus, tuque uecordes potes Inhibere iuuenes, ciuibus pacem dare, Patriae quietem, foederi laeso fidem. Vitam tibi ipse si negas, multis negas. Oedipus Illis parentis ullus aut aequi est amor, Auidis cruoris, imperii, armorum, doli, Diris, scelestis, breuiter ut dicam, meis? Certant in omne facinus, et pensi nihil Ducunt, ubi illos ira praecipites agat, Nefasque nullum, per nefas nati, putant. Non patris illos tangit afflicti pudor, Non patria; regno pectus attonitum furit. Selo, quo ferantur, quanta moliri parent; Ideoque leti quaero maturi uiam, Morique propero, dam in domo nemo est mea Nocentior me --. Nata, quid genibus meis Fies aduoluta? quid prece indomitum domas? Unum hoc habet fortuna, quo possim capi, Inuictus aliis: sola tu affectus potes Mollire duros, sola pietatem in domo Docere nostra. Nil graue aut miserum est mihi, Quod te sciam uoluisse. Tu tantum impera. Hic Oedipus Aegaea tranabit freta, Iubente te, flammasque, quas Siculo uomit De monte tellus igneos uoluens globos, Excipiet oue, seque serpenti offeret, Quae saeua furto nemoris Herculeo furit; Iubente te, praebebit alitibus iecur; Iubente te, uel uiuet --. ACTUS SECUNDUS NUNTIUS, OEDIPUS, ANTIGONE Nuntius Exemplum in ingens regia stirpe edite, Thebae, pauentes arma fraterna, inuocant, Rogantque tectis arceas patriis faces. Non sunt minae: iam propius accessit malum. Nam regna repetens frater, et pactas uices, In bella cunctos Graeciae populos agit; Septena muros castra Thebanos premunt. Succurre; prohibe pariter et bellum et nefas. Oedipus Ego ille sum, qui scelera committi uetem Et abstinere sanguine a caro manus Doceam? magister iuris et amoris pii Ego sum? Meorum facinorum exempla appetunt: Me nunc sequuntur; laudo, et agnosco libens. Exhortor, aliquid ut patre hoc dignum gerant. Agite, o propago clara, generosam indolem Probate factis; gloriam ac laudes meas Superate, et aliquid facite; propter quod patrem Adhuc iuuet uixisse. Facietis, scio: Sic estis orti. Scelere defungi haud leui, Haud usitato, tanta nobilitas potest. Ferte arma: facibus petite penetrales deos, Frugemque flamma metite natalis soli. Miscete cuncta: rapite in exitium omnia: Disiicite passim moenia, in planum date. Templis deos obruite: maculatos lares Conflate: ab imo tota considat domus: Urbs concremetur: primus a thalamis meis Incipiat ignis. Antigone Mitte uiolentum impetum Doloris, ac te publica exorent mala, Auctorque placidae liberis pacis ueni. Oedipus Vides modestae deditum menti senem, Placidaeque amantem pacis ad partes uotas? Tumet animus ira, feruet immensum dolor, Maiusque, quam quod casus et iuuenum furor Conatur, aliquid cupio. Non satis est adhuc Ciuile bellum: frater in fratrem ruat. Nec hoc sat est: quod debet, ut fiat nefas De more nostro, quod meos deceat toros, Date arma patri. Nemo me ex his eruat Siluis: latebo rupis exesae cauo, Aut sepe densa corpus abstrusum tegam. Hinc aucupabor uerba rumoris uagi, Et saeua fratrum bella, quod possum, audiam. ACTUS TERTIUS IOCASTA, ANTIGONE, NUNTIUS Iocasta Felix Agaue, facinus horrendum, manu Qua fecerat, gestauit, et spolium tulit Cruenta nati Maenas in partes dati. Fecit scelus; sed misera non ultra suum Scelus hoc cucurrit. Hoc leue est, quod sum nocens; Feci nocentes. Hoc quoque etiamnum leue est; Peperi nocentes. Deerat aerumnis meis, Ut et hostem amarem. Bruma ter posuit niues, Et tertia iam falce decubuit Ceres, Ut exsul errat natus et patria caret, Profugusque regum auxilia Graiorum rogat. Gener est Adrasti, cuius imperio mare, Quod cingit Isthmon, regitur: hic gentes suas, Septemque secum regna ad auxilium trahit Generi. Quid optem, quidue decernam, haud scio Regnum reposcit: causa repetentis bona est; Mala, sic petentis. Vota quae faciam parens? Utrimque natum uideo: nil possum pie Pietate salua facere: quodcumque alteri Optabo nato, fiet alterius malo. Sed utrumque quamuis diligam affectu pari, Quo causa melior, sorsque deterior trahit, Inclinat animus, semper infirmo fauens. Miseros magis fortuna conciliat suis. Nuntius Regina, dum tu flebiles questus cies, Terisque tempus, tota nudatis stetit Acies in armis: aera iam bellum cient, Aquilaque pugnam signifer mota uocat. Septena reges bella dispositi parant: Animo pari Cadmea progenies subit: Cursu citato miles hinc illinc ruit. Vide, ut atra nubes puluere abscondat diem; Fumoque similes campus in caelum erigat Nebulas, equestri fracta quas tellus pede Submittit: et, si uera metuentes uident, Infesta fulgent signa: subrectis adest Frons prima telis: aurea clarum nota Nomen ducum uexilla praescriptum ferunt. I, redde amorem fratribus, pacem omnibus, Et impia arma mater opposita impedi. Antigone Perge, o parens, et concita celerem gradum; Compesce tela, fratribus ferrum excute. Nudum inter enses pectus infestos tene; Aut solue bellum, mater, aut prima excipe. Iocasta Ibo, ibo et armis obuium opponam caput. Stabo inter arma: petere qui fratrem uolet, Petat ante matrem: tela, qui fuerit plus, Rogante ponat matre; qui non est pius, Incipiat, a me. Feruidos iuuenes anus Tenebo: nullum teste me fiet nefas; Aut si aliquod et me teste committi potest, Non fiet unum. Antigone Signa collatis mitant Vicina signis; clamor hostilis fremit: Scelus in propinquo est; occupa, mater, preces. Et ecce motos fletibus credas meis; Sic agmen armis segne compositis uenit. Procedit acies tarda, sed properant duces. Iocasta Quis me procellae turbine insanae uehens Volucer per auras uentus aetherias aget? Quae Sphinx, uel atra nube subtexens diem Stymphalis, auidis praepetem pennis feret? Aut quae per altas aeris rapiet uias Harpyia, saeui regis obseruans famem, Et inter acies proiiciet raptam duas? Nuntius. Vadit furenti similis, aut etiam furit. Sagitta qualis Parthica uelox manu Excussa fertur; qualis insano ratis Premente uento rapitur; aut qualis cadit Delapsa caelo stella, cum stringens polum Rectam citatis ignibus rumpit uiam; Attonita cursu fugit, et binas statim Diduxit acies. Victa materna prece Haesere bella, iamque in alternam necem Illinc et hinc miscere cupientes manum, Librata dextra tela suspensa tenent. Paci fauetur: omnium ferrum latet Cessatque tectum; uibrat in fratrum manu. Laniata canas mater ostendit comas; Rogat abnuentes: irrigat fletugenas. Negare matri, qui diu dubitat, potest. ACTUS QUARTUS IOCASTA, POLYNICES, ETEOCLES Iocasta In me arma et ignes uertite: in me omnis ruat Unam iuuentus, quaeque ab Inachio uenit Animosa muro, quaeque Thebana ferox Descendit arce: ciuis atque hostis simul Hunc petite uentrem, qui dedit fratres uiro. Mea membra passim spargite ac diuellite: Ego utrumque peperi. Ponitis ferrum ocius? An dico et ex quo? Dexteras matri date; Date, dum piae sunt. Error inuitos adhuc Fecit nocentes: omne Fortunae fuit Peccantis in nos crimen: hoc primum nefas Inter scientes geritur. In uestra manu est, Utrum uetitis. Sancta si pietas placet, Donate matrem pace: si placuit scelus, Maius paratum est: media se opponit parens. Proinde bellum tollite, aut belli moram. Sollicita nunc cui mater alterna prece Verba admouebo? misera quem amplectar prius? In utramque partem ducor affectu pari. Hic abfuit: sed pacta si fratrum ualent, Nunc alter aberit. Ergo iam numquam duos, Nisi sic, uidebo? iunge complexus prior, Qui tot labores totque perpessus mala, Longo parentem fessus exsilio uides. Accede propius: clude uagina impium Ensem, et trementem iamque cupientem excuti Hastam solo defige: maternum tuo Coire pectus pectori clypeus uetat; Hunc quoque repone. Vinculo frontem exue, Tegimenque capitis triste belligeri leua, Et ora matri redde. Quo uultus refers, Acieque pauida fratris obseruas manum? Affusa totum corpus amplexu tegam: Tuo cruori per meum fiet uia. Quid dubius haeres? an times matris fidem? Polynices Timeo: nihil iam iura naturae ualent. Post ista fratrum exempla, ne matri quidem Fides habenda est. Iocasta Redde iam capulo manum, Adstringe galeam, laeua se clypeo ingerat; Dum frater exarmatur, armatus mane. Tu pone ferrum, causa qui es ferri prior. Si pacis odium est, furere si bello placet, Inducias te mater exiguas rogat, Ferat ut reuerso post fugam nato oscula, Vel prima, uel suprema. Dum pacem peto, Audite inermes: ille te, tu illum times: Ego utrumque, sed pro utroque. Quid strictum abnuis Recondere ensem? qualibet gaude mora; Id gerere bellum cupitis, in quo est optimum Vinci: uereris fratris infesti dolos? Quoties necesse est fallere, aut falli a suis; Patiare potius ipse, quam facias, scelus. Sed ne uerere: mater insidias et hinc, Et rursus illinc abiget. Exoro, an patri Inuideo uestro? ueni, ut arcerem nefas, An ut uiderem propius? hic ferrum abdidit Reclinis hastae, et arma defixa incubat. Ad te preces nunc, nate, maternas feram, Sed ante lacrimas. Teneo longo tempore Petita uotis ora. Te, profugum solo Patrio, penates regis externi tegunt: Te maria tot diuersa, tot casus uagum Egere: non te duxit in thalamos parens Comitata primos, nec sua festas manu Ornauit aedes, nec sua laetas faces Vitta reuinxit: dona non auro graues Gazas socer, non arua, non urbes dedit; Dotale bellum est. Hostium es factus gener, Patria remotus, hospes alieni laris, . Externa consecutus, expulsas tuis, Sine crimine exsul. Ne quid e fatis tibi Deesset paternis, hoc quoque ex illis habes, Errasse thalamis. Nate, post multos mihi Remisse soles, rate, sollicitae metus Et spes parentis, cuius aspectum deos Semper rogaui, cum tuus reditus mihi Tantum esset erepturus aduentu tuo, Quantum daturas, quando pro te desinam, Dixi, timere? dixit irridens deus, Ipsum timebis. Nempe, nisi bellum foret, Ego te carerem: nempe, si tu non fores, Bello carerem. Triste conspectus datur Pretium tui durumque; sed matri placet Hinc modo recedant arma, dum nullum nefas Mars saeuus audet. Hoc quoque est magnum nefas, Tam prope fuisse. Stupeo, et exsanguis tremo, Cum stare fratres hinc et hinc uideo duos Sceleris sub ictu: membra quassantur metu. Quam paene mater maius aspexi nefas, Quam quod miser uidere non potuit pater ! Licet timore facinoris tanti uacem, Videamque iam nil tale. sum infelix tamen, Quod paene uidi. Per decem mensium graues Uteri labores, perque pietate inclitas Precor sorores, et per irati sibi Genas parentis, scelere quas nullo nocens, Erroris a se dira supplicia exigens, Hausit, nefandas moenibus patriis faces Auerte; signa bellici retro agminis Flecte. Ut recedas, magna pars sceleris tamen Vestri peracta est: uidit hostili grege Campos repleri patria, fulgentes procul Armis cateruas: uidit equitatu leui Cadmea frangi prata, et excelsos rotis Volitare proceres; igne flagrantes trabes Fumare, cineri quae petunt nostras domos; Fratresque facinus quod nouum et Thebis fuit In se ruentes. Tutus hoc exercitus, Et populus omnis, et utraque hoc uidit soror, Genitrixque uidit: nam pater debet sibi, Quod ista non spectauit. Occurrat tibi Nunc Oedipus, quo iudice, erroris quoque Poenae petuntur. Ne, precor, ferro erue Patriam ac penates; neue, quas regere expetis, Euerte Thebas. Quis tenet mentem furor? Patriam petendo perdis: ut fiat tua, Vis esse nullam? Quin tuae causae nocet Ipsum hoc, quod armis uris infestis solum, Segetesque adultas sternis, et totos fugam Edis per agros: nemo sic uastat sua. Quae corripi igne, quae meti gladio iubes, Aliena credis? Rex sit e uobis uter, Manente regno, quaerite. Haec telis petes Flammisque tecta? poteris has Amphionis Quassare moles? nulla quas struxit manus, Stridente tardum machina ducens onus; Sed conuocatus uocis et citharae sono Per se ipse turres uenit in summas lapis. Haec saxa franges uictor? hinc spolia auferes, Vinctosque duces patris aequales tui? Matres ab ipso coniugum raptas sinu Saeuus catena miles imposita trahet? Ut adulta uirgo mixta captiuo gregi Thebana nuribus munis Argolicis eat? An et ipsa palmas uincta post tergum datas Mater triumphi praeda fraterni uehar? Potesne ciues laetus exitio datos Videre passim? moenibus caris potes Hostem admouere? sanguine et flamma potes Implere Thebas? tam ferum et durum geris Saeuumque in iras pectus, et nondum imperas! Quid sceptra facient? pone uesanos, precor, Animi tumores, teque pietati refer. 585 Polynices Ut profugus errem semper? ut patria arcear, Opemque gentis hospes externae sequar? Quid paterer aliud, si fefelissem fidem, Si peierassem? fraudis alienae dabo Poenas; at ille praemium scelerum feret? Iubes abire: matris imperio obsequor; Da, quo reuertar. Regia frater mea Habitet superbus; parua me abscondat casa: Hanc da repulso: liceat exiguo lare Pensare regnum. Coniugi donum datus Arbitria thalami dura felicis feram, Humilisque socerum lixa dominantem sequar? In seruitutem cadere de regno, graue est. Iocasta Si regna quaeris, nec potest sceptro manus Vacare saeuo, multa, quae possunt peti In orbe toto, quaelibet tellus dabit. Hinc nota Baccho Tmolus attollit iuga, Qua lata terris spatia frugiferis iacent, Et qua trahens opulenta Pactolus uada Inundat auro rura: nec laetis minus Maeandros aruis flectit errantes aquas, Rapidusque campos fertiles Hebrus secat. Hinc grata Cereri Gargara, et diues solum Quod Xanthus ambit niuibus Idaeis tumens: Hinc, qua relinquit nomen, Ionii maris Fauces Abydo Sestos opposita premit; Aut, qua latus iam propius Orienti dedit, Tutamque crebris portubus Lyciam uidet: Haec regna ferro quaere: in hos populos ferat Socer arma fortis: has paret sceptro tuo Tradatque gentes. Hoc adhuc regnum puta Tenere patrem. Melius exsilium est tibi, Quam reditus iste: crimine alieno exsulas, Tuo redibis. Melius istis uiribus Noua regna nullo scelere maculata appetes. Quin ipse frater, arma comitatus tua, Tibi militabit. Vade, et id bellum gere, In quo pater materque pugnanti tibi Fauere possint: regna cum scelere omnibus Sunt exsiliis grauiora. Nunc belli mala Propone, dubias Martis incerti uices. Licet omne tecum Graeciae robur trahas, Licet arma longe miles ac late explicet, Fortuna belli semper ancipiti in loco est, Quodcumque Mars decernit: exaequat duos, Licet impares sint, gladius; et spes et metus Fors caeca uersat. Praemium incertum petis, Certum scelus. Fauisse fac uotis deos Omnes tuis: cessere, et auersi fugam Petiere ciues: clade funesta iacent: Obtexit agros miles. Exsultes licet, Victorque fratris spolia deiecti geras, Frangenda palma est. Quale tu id bellum putas, In quo exsecrandum uictor admittit nefas, Si gaudet? Hunc, quem uincere infelix cupis, Cum uiceris, lugebis. Infaustas, age, Dimitte pugnas: libera patriam metu, Luctu parentes. Polynices Sceleris et fraudis suae Poenas nefandus frater ut nullas ferat? Iocasta Ne metue: poenas, et quidem soluet graues; Regnabit. Polynices Haecne est poena? Iocasta Si dubitas, auo Patrique crede: Cadmus hoc dicet tibi, Cadmique proles. Sceptra Thebarum fuit Impune nulli gerere; nec quisquam fide Rupta tenebat illa. Iam numeres, licet, Fratrem inter istos. Polynices Numero: et est tanti mihi Cum regibus iacere. Eteocles Te turbae exsulum Adscribo. Polynices Regna, dummodo inuisus tuis. Eteocles Regnare non uult, esse qui inuisus timet. Simul ista mundi conditor posuit deus, Odium atque regnum. Regis hoc magni reor, Odia ipsa premere. Multa dominantem uetat Amor suorum; plus in iratos licet. Qui uult amari, languida regnat manu. Polynices Inuisa nunquam imperia retinentur diu. 660 Eteocles Praecepta melius imperii reges dabunt; Exsilia tu dispone. Pro regno uelim Patriam, penates, coniugem flammis dare. Imperia pretio quolibet constant bene. Seneca the YoungerThe Latin Library The Classics Page

Thyestes

PERSONAE Tantali Vmbra Furia Atreus, rex Mycenarum Satelles Thyestes, frater Atrei Tantalus, filius Thyestis Nuntius Chorus TANTALI VMBRA: Quis inferorum sede ab infausta extrahit auido fugaces ore captantem cibos? quis male deorum Tantalo inuisas domos ostendit iterum? peius inuentum est siti arente in undis aliquid et peius fame hiante semper? Sisyphi numquid lapis gestandus umeris lubricus nostris uenit aut membra celeri differens cursu rota, aut poena Tityi qui specu uasto patens uisceribus atras pascit effossis aues et nocte reparans quidquid amisit die plenum recenti pabulum monstro iacet? in quod malum transcribor? O quisquis noua supplicia functis durus umbrarum arbiter disponis, addi si quid ad poenas potest quod ipse custos carceris diri horreat, quod maestus Acheron paueat, ad cuius metum nos quoque tremamus, quaere. Iam nostra subit e stirpe turba quae suum uincat genus ac me innocentem faciat et inausa audeat. regione quidquid impia cessat loci complebo; numquam stante Pelopea domo Minos uacabit. FVRIA: Perge, detestabilis umbra, et penates impios furiis age. certetur omni scelere et alterna uice stringatur ensis; nec sit irarum modus pudorue, mentes caecus instiget furor, rabies parentum duret et longum nefas eat in nepotes; nec uacet cuiquam uetus odisse crimen: semper oriatur nouum, nec unum in uno, dumque punitur scelus, crescat. Superbis fratribus regna excidant repetantque profugos; dubia uiolentae domus fortuna reges inter incertos labet; miser ex potente fiat, ex misero potens, fluctuque regnum casus assiduo ferat. ob scelera pulsi, cum dabit patriam deus in scelera redeant, sintque tam inuisi omnibus quam sibi; nihil sit ira quod uetitum putet: fratrem expauescat frater et natum parens natusque patrem, liberi pereant male, peius tamen nascantur; immineat uiro infesta coniunx, bella trans pontum uehant, effusus omnis irriget terras cruor, supraque magnos gentium exultet duces Libido uictrix. Impia stuprum in domo leuissimum sit; fratris et fas et fides iusque omne pereat. Non sit a uestris malis immune caelum - cur micant stellae polo flammaeque seruant debitum mundo decus? nox alta fiat, excidat caelo dies. misce penates, odia caedes funera accerse et imple Tantalo totam domum. ornetur altum columen et lauro fores laetae uirescant, dignus aduentu tuo splendescat ignis - Thracium fiat nefas maiore numero. Dextra cur patrui uacat? nondum Thyestes liberos deflet suos? et quando tollet? ignibus iam subditis spument aena, membra per partes eant discerpta, patrios polluat sanguis focos, epulae instruantur - non noui sceleris tibi conuiua uenies. Liberum dedimus diem tuamque ad istas soluimus mensas famem; ieiunia exple, mixtus in Bacchum cruor spectante te potetur; inueni dapes quas ipse fugeres - siste, quo praeceps ruis? VMBRA TANTALI: Ad stagna et amnes et recedentes aquas labrisque ab ipsis arboris plenae fugas. abire in atrum carceris liceat mei cubile, liceat, si parum uideor miser, mutare ripas: alueo medius tuo, Phlegethon, relinquar igneo cinctus freto. Quicumque poenas lege fatorum datas pati iuberis, quisquis exeso iaces pauidus sub antro iamque uenturi times montis ruinam, quisquis auidorum feros rictus leonum et dira Furiarum agmina implicitus horres, quisquis immissas faces semiustus abigis, Tantali uocem excipe properantis ad uos: credite experto mihi, amate poenas. Quando continget mihi effugere superos? FVRIA: Ante perturba domum inferque tecum proelia et ferri malum regibus amorem, concute insano ferum pectus tumultu. VMBRA TANTALI: Me pati poenas decet, non esse poenam. Mittor ut dirus uapor tellure rupta uel grauem populis luem sparsura pestis? ducam in horrendum nefas auus nepotes? magne diuorum parens nosterque quamuis pudeat, ingenti licet taxata poena lingua crucietur loquax, nec hoc tacebo: moneo, ne sacra manus uiolate caede neue furiali malo aspergite aras. Stabo et arcebo scelus. Quid ora terres uerbere et tortos ferox minaris angues? Quid famem infixam intimis agitas medullis? flagrat incensum siti cor et perustis flamma uisceribus micat. Sequor. FVRIA: Hunc, hunc furorem diuide in totam domum. sic, sic ferantur et suum infensi inuicem sitiant cruorem. Sentit introitus tuos domus et nefando tota contactu horruit. actum est abunde! gradere ad infernos specus amnemque notum; iam tuum maestae pedem terrae grauantur: cernis ut fontis liquor introrsus actus linquat, ut ripae uacent uentusque raras igneus nubes ferat? pallescit omnis arbor ac nudus stetit fugiente pomo ramus, et qui fluctibus illinc propinquis Isthmos atque illinc fremit uicina gracili diuidens terra uada, longe remotos latus exaudit sonos. iam Lerna retro cessit et Phoronides latuere uenae nec suas profert sacer Alpheos undas et Cithaeronis iuga stant parte nulla cana deposita niue timentque ueterem nobiles Argi sitim. en ipse Titan dubitat an iubeat sequi cogatque habenis ire periturum diem. CHORVS: Argos de superis si quis Achaicum Pisaeasque domos curribus inclitas, Isthmi si quis amat regna Corinthii, et portus geminos et mare dissidens, si quis Taygeti conspicuas niues, quas cum Sarmaticus tempore frigido in summis Boreas composuit iugis, aestas ueliferis soluit Etesiis, quem tangit gelido flumine lucidus Alpheos, stadio notus Olympico, aduertat placidum numen et arceat, alternae scelerum ne redeant uices nec succedat auo deterior nepos et maior placeat culpa minoribus. tandem lassa feros exuat impetus sicci progenies impia Tantali. peccatum satis est; fas ualuit nihil aut commune nefas. Proditus occidit deceptor domini Myrtilus, et fide uectus qua tulerat nobile reddidit mutato pelagus nomine: notior nulla est Ioniis fabula nauibus. exceptus gladio paruulus impio dum currit patrium natus ad osculum, immatura focis uictima concidit diuisusque tua est, Tantale, dextera, mensas ut strueres hospitibus deis. hos aeterna fames persequitur cibos, hos aeterna sitis; nec dapibus feris decerni potuit poena decentior. Stat lassus uacuo gutture Tantalus; impendet capiti plurima noxio Phineis auibus praeda fugacior; hinc illinc grauidis frondibus incubat et curuata suis fetibus ac tremens alludit patulis arbor hiatibus. haec, quamuis auidus nec patiens morae, deceptus totiens tangere neglegit obliquatque oculos oraque comprimit inclusisque famem dentibus alligat. sed tunc diuitias omne nemus suas demittit propius pomaque desuper insultant foliis mitia languidis accenduntque famem, quae iubet irritas exercere manus. Has ubi protulit et falli libuit, totus in arduum autumnus rapitur siluaque mobilis. instat deinde sitis non leuior fame; qua cum percaluit sanguis et igneis exarsit facibus, stat miser obuios fluctus ore petens, quos profugus latex auertit sterili deficiens uado conantemque sequi deserit; hic bibit altum de rapido gurgite puluerem. ATREVS: Ignaue, iners, eneruis et (quod maximum probrum tyranno rebus in summis reor) inulte, post tot scelera, post fratris dolos fasque omne ruptum questibus uanis agis iratus Atreus? fremere iam totus tuis debebat armis orbis et geminum mare utrimque classes agere, iam flammis agros lucere et urbes decuit ac strictum undique micare ferrum. Tota sub nostro sonet Argolica tellus equite; non siluae tegant hostem nec altis montium structae iugis arces; relictis bellicum totus canat populus Mycenis, quisquis inuisum caput tegit ac tuetur, clade funesta occidat. haec ipsa pollens incliti Pelopis domus ruat uel in me, dummodo in fratrem ruat. Age, anime, fac quod nulla posteritas probet, sed nulla taceat. Aliquod audendum est nefas atrox, cruentum, tale quod frater meus suum esse mallet. Scelera non ulcisceris, nisi uincis. Et quid esse tam saeuum potest quod superet illum? numquid abiectus iacet? numquid secundis patitur in rebus modum, fessis quietem? noui ego ingenium uiri indocile; flecti non potest- frangi potest. proinde antequam se firmat aut uires parat, petatur ultro, ne quiescentem petat. aut perdet aut peribit: in medio est scelus positum occupanti. SATELLES: Fama te populi nihil aduersa terret? ATREVS: Maximum hoc regni bonum est, quod facta domini cogitur populus sui tam ferre quam laudare. SATELLES: Quos cogit metus laudare, eosdem reddit inimicos metus. at qui fauoris gloriam ueri petit, animo magis quam uoce laudari uolet. ATREVS: Laus uera et humili saepe contingit uiro, non nisi potenti falsa. Quod nolunt uelint. SATELLES: Rex uelit honesta: nemo non eadem uolet. ATREVS: Vbicumque tantum honesta dominanti licent, precario regnatur. SATELLES: Vbi non est pudor nec cura iuris sanctitas pietas fides, instabile regnum est. ATREVS: Sanctitas pietas fides priuata bona sunt; qua iuuat reges eant. SATELLES: Nefas nocere uel malo fratri puta. ATREVS: Fas est in illo quidquid in fratre est nefas. quid enim reliquit crimine intactum aut ubi sceleri pepercit? coniugem stupro abstulit regnumque furto: specimen antiquum imperi fraude est adeptus, fraude turbauit domum. est Pelopis altis nobile in stabulis pecus, arcanus aries, ductor opulenti gregis, cuius per omne corpus effuso coma dependet auro, cuius e tergo noui aurata reges sceptra Tantalici gerunt; possessor huius regnat, hunc tantae domus fortuna sequitur. Tuta seposita sacer in parte carpit prata, quae cludit lapis fatale saxeo pascuum muro tegens. hunc facinus ingens ausus assumpta in scelus consorte nostri perfidus thalami auehit. Hinc omne cladis mutuae fluxit malum: per regna trepidus exul erraui mea, pars nulla nostri tuta ab insidiis uacat, corrupta coniunx, imperi quassa est fides, domus aegra, dubius sanguis et certi nihil nisi frater hostis. Quid stupes? tandem incipe animosque sume: Tantalum et Pelopem aspice; ad haec manus exempla poscuntur meae. profare, dirum qua caput mactem uia. SATELLES: Ferro peremptus spiritum inimicum expuat. ATREVS: De fine poenae loqueris; ego poenam uolo. perimat tyrannus lenis: in regno meo mors impetratur. SATELLES: Nulla te pietas mouet? ATREVS: Excede, Pietas, si modo in nostra domo umquam fuisti. Dira Furiarum cohors discorsque Erinys ueniat et geminas faces Megaera quatiens. Non satis magno meum ardet furore pectus, impleri iuuat maiore monstro. SATELLES: Quid noui rabidus struis? ATREVS: Nil quod doloris capiat assueti modum; nullum relinquam facinus et nullum est satis. SATELLES: Ferrum? ATREVS: Parum est. SATELLES: Quid ignis? ATREVS: Etiamnunc parum est. SATELLES: Quonam ergo telo tantus utetur dolor? ATREVS: Ipso Thyeste. SATELLES: Maius hoc ira est malum. ATREVS: Fateor. Tumultus pectora attonitus quatit penitusque uoluit; rapior et quo nescio, sed rapior. Imo mugit e fundo solum, tonat dies serenus ac totis domus ut fracta tectis crepuit et moti lares uertere uultum: fiat hoc, fiat nefas quod, di, timetis. SATELLES: Facere quid tandem paras? ATREVS: Nescio quid animus maius et solito amplius supraque fines moris humani tumet instatque pigris manibus - haud quid sit scio, sed grande quiddam est. Ita sit. Hoc, anime, occupa dignum est Thyeste facinus et dignum Atreo, quod uterque faciat. Vidit infandas domus Odrysia mensas - fateor, immane est scelus, sed occupatum; maius hoc aliquid dolor inueniat. Animum Daulis inspira parens sororque; causa est similis; assiste et manum impelle nostram. Liberos auidus pater gaudensque laceret et suos artus edat. bene est, abunde est: hic placet poenae modus tantisper. Vbinam est? Tam diu cur innocens uersatur Atreus? tota iam ante oculos meos imago caedis errat, ingesta orbitas in ora patris - anime, quid rursus times et ante rem subsidis? Audendum est, age!: quod est in isto scelere praecipuum nefas, hoc ipse faciet. SATELLES: Sed quibus captus dolis nostros dabit perductus in laqueos pedem? inimica credit cuncta. ATREVS: Non poterat capi, nisi capere uellet. Regna nunc sperat mea: hac spe minanti fulmen occurret Ioui, hac spe subibit gurgitis tumidi minas dubiumque Libycae Syrtis intrabit fretum, hac spe, quod esse maximum retur malum, fratrem uidebit. SATELLES: Quis fidem pacis dabit? cui tanta credet? ATREVS: Credula est spes improba. natis tamen mandata quae patruo ferant dabimus: relictis exul hospitiis uagus regno ut miserias mutet atque Argos regat ex parte dominus. Si nimis durus preces spernet Thyestes, liberos eius rudes malisque fessos grauibus et faciles capi prece commouebunt. Hinc uetus regni furor, illinc egestas tristis ac durus labor quamuis rigentem tot malis subigent uirum. SATELLES: Iam tempus illi fecit aerumnas leues. ATREVS: Erras: malorum sensus accrescit die. leue est miserias ferre, perferre est graue. SATELLES: Alios ministros consili tristis lege. Peiora iuuenes facile praecepta audiunt. In patre facient quidquid in patruo doces; saepe in magistrum scelera redierunt sua. ATREVS: Vt nemo doceat fraudis et sceleris uias, regnum docebit. Ne mali fiant times? nascuntur. Istud quod uocas saeuum asperum, agique dure credis et nimium impie, fortasse et illic agitur. SATELLES: Hanc fraudem scient nati parari? ATREVS: Tacita tam rudibus fides non est in annis. Detegent forsan dolos: tacere multis discitur uitae malis. SATELLES: Ipsosne, per quos fallere alium cogitas, falles? ATREVS: Vt ipsi crimine et culpa uacent. quid enim necesse est liberos sceleri meo inserere? per nos odia se nostra explicent. male agis, recedis, anime! Si parcis tuis, parces et illis. Consili Agamemnon mei sciens minister fiat et fratri sciens Menelaus adsit. Prolis incertae fides ex hoc petatur scelere: Si bella abnuunt et gerere nolunt odia, si patruum uocant, pater est. Eatur! Multa sed trepidus solet detegere uultus, magna nolentem quoque consilia produnt: nesciant quantae rei fiant ministri. Nostra tu coepta occules. SATELLES: Haud sum monendus: ista nostro in pectore fides timorque, sed magis claudet fides. CHORVS: Tandem regia nobilis, antiqui genus Inachi, fratrum composuit minas. Quis uos exagitat furor, alternis dare sanguinem et sceptrum scelere aggredi? Nescitis, cupidi arcium, regnum quo iaceat loco. Regem non faciunt opes, non uestis Tyriae color, non frontis nota regia, non auro nitidae fores: rex est qui posuit metus et diri mala pectoris. Quem non ambitio impotens et numquam stabilis fauor uulgi praecipitis mouet, non quidquid fodit Occidens aut unda Tagus aurea claro deuehit alueo, non quidquid Libycis terit feruens area messibus, quem non concutiet cadens obliqui uia fulminis, non Eurus rapiens mare aut saeuo rabidus freto uentosi tumor Hadriae, quem non lancea militis, non strictus domuit chalybs, qui tuto positus loco infra se uidet omnia occurritque suo libens fato nec queritur mori. Reges conueniant licet qui sparsos agitant Dahas, qui rubri uada litoris et gemmis mare lucidis late sanguineum tenent, aut qui Caspia fortibus recludunt iuga Sarmatis, certet Danuuii uadum audet qui pedes ingredi et (quocumque loco iacent) Seres uellere nobiles, mens regnum bona possidet. nihil ullis opus est equis, nihil armis et inertibus telis quae procul ingerit Parthus, cum simulat fugas, admotis nihil est opus urbes sternere machinis longe saxa rotantibus. Rex est qui metuet nihil, rex est qui cupiet nihil: hoc regnum sibi quisque dat. Stet quicumque uolet potens aulae culmine lubrico: me dulcis saturet quies; obscuro positus loco leni perfruar otio, nullis nota Quiritibus aetas per tacitum fluat. Sic cum transierint mei nullo cum strepitu dies, plebeius moriar senex. illi mors grauis incubat qui, notus nimis omnibus, ignotus moritur sibi. THYESTES: Optata patriae tecta et Argolicas opes miserisque summum ac maximum exulibus bonum, tractum soli natalis et patrios deos (si sunt tamen di) cerno, Cyclopum sacras turres, labore maius humano decus, celebrata iuueni stadia, per quae nobilis palmam paterno non semel curru tuli. occurret Argos, populus occurret frequens - sed nempe et Atreus. Repete siluestres fugas saltusque densos potius et mixtam feris similemque uitam; clarus hic regni nitor fulgore non est quod oculos falso auferat; cum quod datur spectabis, et dantem aspice. modo inter illa, quae putant cuncti aspera, fortis fui laetusque; nunc contra in metus reuoluor; animus haeret ac retro cupit corpus referre, moueo nolentem gradum. TANTALVS: Pigro (quid hoc est?) genitor incessu stupet uultumque uersat seque in incerto tenet. THYESTES: Quid, anime, pendes, quidue consilium diu tam facile torques? rebus incertissimis, fratri atque regno, credis ac metuis mala iam uicta, iam mansueta et aerumnas fugis bene collocatas? Esse iam miserum iuuat. reflecte gressum, dum licet, teque eripe. TANTALVS: Quae causa cogit, genitor, a patria gradum referre uisa? cur bonis tantis sinum subducis? ira frater abiecta redit partemque regni reddit et lacerae domus componit artus teque restituit tibi. THYESTES: Causam timoris ipse quam ignoro exigis. nihil timendum uideo, sed timeo tamen. placet ire, pigris membra sed genibus labant, alioque quam quo nitor abductus feror. sic concitatam remige et uelo ratem aestus resistens remigi et uelo refert. TANTALVS: Euince quidquid obstat et mentem impedit reducemque quanta praemia expectent uide. pater, potes regnare. THYESTES: Cum possim mori. TANTALVS: Summa est potestas - THYESTES: Nulla, si cupias nihil. TANTALVS: Natis relinques. THYESTES: Non capit regnum duos. TANTALVS: Miser esse mauult esse qui felix potest? THYESTES: Mihi crede, falsis magna nominibus placent, frustra timentur dura. Dum excelsus steti, numquam pauere destiti atque ipsum mei ferrum timere lateris. O quantum bonum est obstare nulli, capere securas dapes humi iacentem! scelera non intrant casas, tutusque mensa capitur angusta cibus; uenenum in auro bibitur - expertus loquor: malam bonae praeferre fortunam licet. Non uertice alti montis impositam domum et eminentem ciuitas humilis tremit nec fulget altis splendidum tectis ebur somnosque non defendit excubitor meos; non classibus piscamur et retro mare iacta fugamus mole nec uentrem improbum alimus tributo gentium, nullus mihi ultra Getas metatur et Parthos ager; non ture colimur nec meae excluso Ioue ornantur arae; nulla culminibus meis imposita nutat silua, nec fumant manu succensa multa stagna, nec somno dies Bacchoque nox iungenda peruigili datur: sed non timemur, tuta sine telo est domus rebusque paruis magna praestatur quies. immane regnum est posse sine regno pati. 470 TANTALVS: Nec abnuendum est, si dat imperium deus. nec appetendum est: frater ut regnes rogat. THYESTES: Rogat? timendum est. Errat hic aliquis dolus. TANTALVS: Redire pietas unde submota est solet, reparatque uires iustus amissas amor. THYESTES: Amat Thyesten frater? Aetherias prius perfundet Arctos pontus et Siculi rapax consistet aestus unda et Ionio seges matura pelago surget et lucem dabit nox atra terris, ante cum flammis aquae, cum morte uita, cum mari uentus fidem foedusque iungent. TANTALVS: Quam tamen fraudem times? THYESTES: Omnem: timori quem meo statuam modum? tantum potest quantum odit. TANTALVS: In te quid potest? THYESTES: Pro me nihil iam metuo: uos facitis mihi Atrea timendum. TANTALVS: Decipi cautus times? THYESTES: Serum est cauendi tempus in mediis malis. eatur. Vnum genitor hoc testor tamen: ego uos sequor, non duco. TANTALVS: Respiciet deus bene cogitata. Perge non dubio gradu. ATREVS: Plagis tenetur clausa dispositis fera: et ipsum et una generis inuisi indolem iunctam parenti cerno. Iam tuto in loco uersantur odia. Venit in nostras manus tandem Thyestes, uenit, et totus quidem. Vix tempero animo, uix dolor frenos capit. sic, cum feras uestigat et longo sagax loro tenetur Vmber ac presso uias scrutatur ore, dum procul lento suem odore sentit, paret et tacito locum rostro pererrat; praeda cum propior fuit, ceruice tota pugnat et gemitu uocat dominum morantem seque retinenti eripit. cum sperat ira sanguinem, nescit tegi; tamen tegatur. Aspice, ut multo grauis squalore uultus obruat maestos coma. quam foeda iaceat barba. Praestetur fides. Fratrem iuuat uidere. Complexus mihi redde expetitos. Quidquid irarum fuit transierit; ex hoc sanguis ac pietas die colantur, animis odia damnata excidant. THYESTES: Diluere possem cuncta, nisi talis fores. sed fateor, Atreu, fateor, admisi omnia quae credidisti. Pessimam causam meam hodierna pietas fecit. Est prorsus nocens quicumque uisus tam bono fratri est nocens. lacrimis agendum est; supplicem primus uides; hae te precantur pedibus intactae manus: ponatur omnis ira et ex animo tumor erasus abeat. Obsides fidei accipe hos innocentes, frater. ATREVS: A genibus manum aufer meosque potius amplexus pete. uos quoque, senum praesidia, tot iuuenes, meo pendete collo. Squalidam uestem exue, oculisque nostris parce, et ornatus cape pares meis, laetusque fraterni imperi capesse partem. Maior haec laus est mea, fratri paternum reddere incolumi decus: habere regnum casus est, uirtus dare. THYESTES: Di paria, frater, pretia pro tantis tibi meritis rependant. Regiam capitis notam squalor recusat noster et sceptrum manus infausta refugit. Liceat in media mihi latere turba. ATREVS: Recipit hoc regnum duos. THYESTES: Meum esse credo quidquid est, frater, tuum. ATREVS: Quis influentis dona fortunae abnuit? THYESTES: Expertus est quicumque quam facile effluant. ATREVS: Fratrem potiri gloria ingenti uetas? THYESTES: Tua iam peracta gloria est, restat mea; respuere certum est regna consilium mihi. ATREVS: Meam relinquam, nisi tuam partem accipis. THYESTES: Accipio: regni nomen impositi feram, sed iura et arma seruient mecum tibi. ATREVS: Imposita capiti uincla uenerando gere; ego destinatas uictimas superis dabo. CHORVS: Credat hoc quisquam? ferus ille et acer nec potens mentis truculentus Atreus fratris aspectu stupefactus haesit. nulla uis maior pietate uera est; iurgia externis inimica durant, quos amor uerus tenuit, tenebit. ira cum magnis agitata causis gratiam rupit cecinitque bellum, cum leues frenis sonuere turmae, fulsit hinc illinc agitatus ensis, quem mouet crebro furibundus ictu sanguinem Mauors cupiens recentem - opprimit ferrum manibusque iunctis ducit ad pacem pietas negantes. otium tanto subitum e tumultu quis deus fecit? modo per Mycenas arma ciuilis crepuere belli; pallidae natos tenuere matres, uxor armato timuit marito, cum manum inuitus sequeretur ensis, sordidus pacis uitio quietae; ille labentes renouare muros, hic situ quassas stabilire turres, ferreis portas cohibere claustris ille certabat, pauidusque pinnis anxiae noctis uigil incubabat - peior est bello timor ipse belli. iam minae saeui cecidere ferri, iam silet murmur graue classicorum, iam tacet stridor litui strepentis; alta pax urbi reuocata laetae est. sic, ubi ex alto tumuere fluctus Bruttium Coro feriente pontum, Scylla pulsatis resonat cauernis ac mare in portu timuere nautae quod rapax haustum reuomit Charybdis, et ferus Cyclops metuit parentem rupe feruentis residens in Aetnae, ne superfusis uioletur undis ignis aeternis resonans caminis, et putat mergi sua posse pauper regna Laertes Ithaca tremente - si suae uentis cecidere uires, mitius stagno pelagus recumbit; alta, quae nauis timuit secare, hinc et hinc fusis speciosa uelis strata ludenti patuere cumbae, et uacat mersos numerare pisces hic ubi ingenti modo sub procella Cyclades pontum timuere motae. nulla sors longa est; dolor ac uoluptas inuicem cedunt; breuior uoluptas. ima permutat leuis hora summis. ille qui donat diadema fronti, quem genu nixae tremuere gentes, cuius ad nutum posuere bella et Dahae Parthis equitem minati, anxius sceptrum tenet et mouentes cuncta diuinat metuitque casus mobiles rerum dubiumque tempus. uos quibus rector maris atque terrae ius dedit magnum necis atque uitae, ponite inflatos tumidosque uultus: quidquid a uobis minor expauescit, maior hoc uobis dominus minatur; omne sub regno grauiore regnum est. quem dies uidit ueniens superbum, hunc dies uidit fugiens iacentem. nemo confidat nimium secundis, nemo desperet meliora lapsis: miscet haec illis prohibetque Clotho stare fortunam, rotat omne fatum. nemo tam diuos habuit fauentes, crastinum ut posset sibi polliceri: res deus nostras celeri citatas turbine uersat. NVNTIVS: Quis me per auras turbo praecipitem uehet atraque nube inuoluet, ut tantum nefas eripiat oculis? O domus Pelopi quoque et Tantalo pudenda! CHORVS: Quid portas noui? NVNTIVS: Quaenam ista regio est? Argos et Sparte, pios sortita fratres, et maris gemini premens fauces Corinthos, an feris Hister fugam praebens Alanis, an sub aeterna niue Hyrcana tellus, an uagi passim Scythae? quis hic nefandi est conscius monstri locus? CHORVS: Effare, et istud pande, quodcumque est, malum. NVNTIVS: Si steterit animus, si metu corpus rigens remittet artus. Haeret in uultu trucis imago facti. Ferte me insanae procul, illo, procellae, ferte quo fertur dies hinc raptus. CHORVS: Animos grauius incertos tenes. quid sit quod horres ede et auctorem indica. non quaero quis sit, sed uter. Effare ocius. NVNTIVS: In arce summa Pelopiae pars est domus conuersa ad Austros, cuius extremum latus aequale monti crescit atque urbem premit et contumacem regibus populum suis habet sub ictu; fulget hic turbae capax immane tectum, cuius auratas trabes uariis columnae nobiles maculis ferunt. post ista uulgo nota, quae populi colunt, in multa diues spatia discedit domus; arcana in imo regio secessu iacet, alta uetustum ualle compescens nemus, penetrale regni, nulla qua laetos solet praebere ramos arbor aut ferro coli, sed taxus et cupressus et nigra ilice obscura nutat silua, quam supra eminens despectat alte quercus et uincit nemus. hinc auspicari regna Tantalidae solent, hinc petere lapsis rebus ac dubiis opem. affixa inhaerent dona; uocales tubae fractique currus, spolia Myrtoi maris, uictaeque falsis axibus pendent rotae et omne gentis facinus; hoc Phrygius loco fixus tiaras Pelopis, hic praeda hostium et de triumpho picta barbarico chlamys. fons stat sub umbra tristis et nigra piger haeret palude; talis est dirae Stygis deformis unda quae facit caelo fidem. hinc nocte caeca gemere feralis deos fama est, catenis lucus excussis sonat ululantque manes. Quidquid audire est metus illic uidetur: errat antiquis uetus emissa bustis turba et insultant loco maiora notis monstra; quin tota solet micare silua flamma, et excelsae trabes ardent sine igne. Saepe latratu nemus trino remugit, saepe simulacris domus attonita magnis. Nec dies sedat metum; nox propria luco est, et superstitio inferum in luce media regnat. Hinc orantibus responsa dantur certa, cum ingenti sono laxantur adyto fata et immugit specus uocem deo soluente. Quo postquam furens intrauit Atreus liberos fratris trahens, ornantur arae - quis queat digne eloqui? post terga iuuenum nobiles reuocat manus et maesta uitta capita purpurea ligat; non tura desunt, non sacer Bacchi liquor tangensque salsa uictimam culter mola. seruatur omnis ordo, ne tantum nefas non rite fiat. CHORVS: Quis manum ferro admouet? NVNTIVS: Ipse est sacerdos, ipse funesta prece letale carmen ore uiolento canit. stat ipse ad aras, ipse deuotos neci contrectat et componit et ferro admouet; attendit ipse - nulla pars sacri perit. lucus tremescit, tota succusso solo nutauit aula, dubia quo pondus daret ac fluctuanti similis; e laeuo aethere atrum cucurrit limitem sidus trahens. libata in ignes uina mutato fluunt cruenta Baccho, regium capiti decus bis terque lapsum est, fleuit in templis ebur. Mouere cunctos monstra, sed solus sibi immotus Atreus constat, atque ultro deos terret minantes. Iamque dimissa mora adsistit aris, toruum et obliquum intuens. ieiuna siluis qualis in Gangeticis inter iuuencos tigris errauit duos, utriusque praedae cupida quo primum ferat incerta morsus (flectit hoc rictus suos, illo reflectit et famem dubiam tenet), sic dirus Atreus capita deuota impiae speculatur irae. Quem prius mactet sibi dubitat, secunda deinde quem caede immolet. nec interest, sed dubitat et saeuum scelus iuuat ordinare. CHORVS: Quem tamen ferro occupat? NVNTIVS: Primus locus (ne desse pietatem putes) auo dicatur: Tantalus prima hostia est. CHORVS: Quo iuuenis animo, quo tulit uultu necem? NVNTIVS: Stetit sui securus et non est preces perire frustra passus; ast illi ferus in uulnere ensem abscondit et penitus premens iugulo manum commisit: educto stetit ferro cadauer, cumque dubitasset diu hac parte an illa caderet, in patruum cadit. tunc ille ad aras Plisthenem saeuus trahit adicitque fratri; colla percussa amputat; ceruice caesa truncus in pronum ruit, querulum cucurrit murmure incerto caput. CHORVS: Quid deinde gemina caede perfunctus facit? puerone parcit, an scelus sceleri ingerit? NVNTIVS: Silua iubatus qualis Armenia leo in caede multa uictor armento incubat (cruore rictus madidus et pulsa fame non ponit iras: hinc et hinc tauros premens uitulis minatur dente iam lasso piger), non aliter Atreus saeuit atque ira tumet, ferrumque gemina caede perfusum tenens, oblitus in quem fureret, infesta manu exegit ultra corpus, ac pueri statim pectore receptus ensis in tergo exstitit; cadit ille et aras sanguine extinguens suo per utrumque uulnus moritur. CHORVS: O saeuum scelus! NVNTIVS: Exhorruistis? hactenus si stat nefas, pius est. CHORVS: An ultra maius aut atrocius natura recipit? NVNTIVS: Sceleris hunc finem putas? gradus est. CHORVS: Quid ultra potuit? Obiecit feris lanianda forsan corpora atque igne arcuit? NVNTIVS: Vtinam arcuisset! ne tegat functos humus nec soluat ignis! auibus epulandos licet ferisque triste pabulum saeuis trahat - uotum est sub hoc quod esse supplicium solet - pater insepultos spectet! o nullo scelus credibile in aeuo quodque posteritas neget: erepta uiuis exta pectoribus tremunt spirantque uenae corque adhuc pauidum salit. at ille fibras tractat ac fata inspicit et adhuc calentes uiscerum uenas notat. postquam hostiae placuere, securus uacat iam fratris epulis. Ipse diuisum secat in membra corpus, amputat trunco tenus umeros patentis et lacertorum moras, denudat artus durus atque ossa amputat; tantum ora seruat et datas fidei manus. haec ueribus haerent uiscera et lentis data stillant caminis, illa flammatus latex candente aeno iactat. Impositas dapes transiluit ignis inque trepidantes focos bis ter regestus et pati iussus moram inuitus ardet. Stridet in ueribus iecur; nec facile dicas corpora an flammae magis gemuere. Piceos ignis in fumos abit; et ipse fumus, tristis ac nebula grauis, non rectus exit, seque in excelsum leuat - ipsos penates nube deformi obsidet. O Phoebe patiens, fugeris retro licet medioque raptum merseris caelo diem, sero occidisti. Lancinat natos pater artusque mandit ore funesto suos; nitet fluente madidus unguento comam grauisque uino; saepe praeclusae cibum tenuere fauces - in malis unum hoc tuis bonum est, Thyesta, quod mala ignoras tua. sed et hoc peribit. Verterit currus licet sibi ipse Titan obuium ducens iter tenebrisque facinus obruat taetrum nouis nox missa ab ortu tempore alieno grauis, tamen uidendum est. Tota patefient mala. CHORVS: Quo terrarum superumque potens, cuius ad ortus noctis opacae decus omne fugit, quo uertis iter medioque diem perdis Olympo? cur, Phoebe, tuos rapis aspectus? nondum serae nuntius horae nocturna uocat lumina Vesper; nondum Hesperiae flexura rotae iubet emeritos soluere currus; nondum in noctem uergente die tertia misit bucina signum: stupet ad subitae tempora cenae nondum fessis bubus arator. Quid te aetherio pepulit cursu? quae causa tuos limite certo deiecit equos? numquid aperto carcere Ditis uicti temptant bella Gigantes? numquid Tityos pectore fesso renouat ueteres saucius iras? num reiecto latus explicuit monte Typhoeus? numquid struitur uia Phlegraeos alta per hostes et Thessalicum Thressa premitur Pelion Ossa? Solitae mundi periere uices? nihil occasus, nihil ortus erit? Stupet Eoos assueta deo tradere frenos genetrix primae roscida lucis peruersa sui limina regni; nescit fessos tinguere currus nec fumantes sudore iubas mergere ponto. ipse insueto nouus hospitio Sol Auroram uidet occiduus tenebrasque iubet surgere nondum nocte parata: non succedunt astra nec ullo micat igne polus, non Luna graues digerit umbras. Sed quidquid id est, utinam nox sit! trepidant, trepidant pectora magno percussa metu: ne fatali cuncta ruina quassata labent iterumque deos hominesque premat deforme chaos, iterum terras et mare cingens et uaga picti sidera mundi natura tegat. Non aeternae facis exortu dux astrorum saecula ducens dabit aestatis brumaeque notas, non Phoebeis obuia flammis demet nocti Luna timores uincetque sui fratris habenas curuo breuius limite currens. Ibit in unum congesta sinum turba deorum. hic qui sacris peruius astris secat obliquo tramite zonas, flectens longos signifer annos, lapsa uidebit sidera labens; hic qui nondum uere benigno reddit Zephyro uela tepenti Aries praeceps ibit in undas, per quas pauidam uexerat Hellen; hic qui nitido Taurus cornu praefert Hyadas, secum Geminos trahet et curui bracchia Cancri; Leo flammiferis aestibus ardens iterum e caelo cadet Herculeus, cadet in terras Virgo relictas iustaeque cadent pondera Librae secumque trahent Scorpion acrem. et qui neruo tenet Haemonio pinnata senex spicula Chiron, rupto perdet spicula neruo; pigram referens hiemem gelidus cadet Aegoceros frangetque tuam, quisquis es, urnam; tecum excedent ultima caeli sidera Pisces, monstraque numquam perfusa mari merget condens omnia gurges; et qui medias diuidit Vrsas, fluminis instar lubricus Anguis magnoque minor iuncta Draconi frigida duro Cynosura gelu, custosque sui tardus plaustri iam non stabilis ruet Arctophylax. Nos e tanto uisi populo digni, premeret quos euerso cardine mundus? in nos aetas ultima uenit? o nos dura sorte creatos, seu perdidimus solem miseri, siue expulimus! abeant questus, discede timor! uitae est auidus quisquis non uult mundo secum pereunte mori. ATREVS: Aequalis astris gradior et cunctos super altum superbo uertice attingens polum. nunc decora regni teneo, nunc solium patris. dimitto superos; summa uotorum attigi. bene est, abunde est, iam sat est etiam mihi. sed cur satis sit? pergam et impleto patre funere suorum. Ne quid obstaret pudor, dies recessit: perge dum caelum uacat. utinam quidem tenere fugientes deos possem, et coactos trahere, ut ultricem dapem omnes uiderent! quod sat est, uideat pater. etiam die nolente discutiam tibi tenebras, miseriae sub quibus latitant tuae. nimis diu conuiua securo iaces hilarique uultu; iam satis mensis datum est satisque Baccho; sobrio tanta ad mala opus est Thyeste. Turba famularis, fores templi relaxa, festa patefiat domus. libet uidere, capita natorum intuens, quos det colores, uerba quae primus dolor effundat aut ut spiritu expulso stupens corpus rigescat. Fructus hic operis mei est. miserum uidere nolo, sed dum fit miser. Aperta multa tecta conlucent face. resupinus ipse purpurae atque auro incubat, uino grauatum fulciens laeua caput. eructat. O me caelitum excelsissimum, regumque regem! uota transcendi mea. satur est; capaci ducit argento merum - ne parce potu; restat etiamnunc cruor tot hostiarum; ueteris hunc Bacchi color abscondet. Hoc, hoc mensa claudatur scypho. mixtum suorum sanguinem genitor bibat: meum bibisset. Ecce, iam cantus ciet festasque uoces, nec satis menti imperat. THYESTES: Pectora longis hebetata malis, iam sollicitas ponite curas. fugiat maeror fugiatque pauor, fugiat trepidi comes exilii tristis egestas rebusque grauis pudor afflictis; magis unde cadas quam quo refert. Magnum, ex alto culmine lapsum stabilem in plano figere gressum; magnum, ingenti strage malorum pressum fracti pondera regni non inflexa ceruice pati, nec degenerem uictumque malis rectum impositas ferre ruinas. Sed iam saeui nubila fati pelle ac miseri temporis omnes dimitte notas; redeant uultus ad laeta boni, ueterem ex animo mitte Thyesten. Proprium hoc miseros sequitur uitium, numquam rebus credere laetis: redeat felix fortuna licet, tamen afflictos gaudere piget. quid me reuocas festumque uetas celebrare diem, quid flere iubes, nulla surgens dolor ex causa? quis me prohibet flore decenti uincire comam? prohibet, prohibet uernae capiti fluxere rosae, pingui madidus crinis amomo inter subitos stetit horrores, imber uultu nolente cadit, uenit in medias uoces gemitus. maeror lacrimas amat assuetas, flendi miseris dira cupido est. libet infaustos mittere questus, libet et Tyrio saturas ostro rumpere uestes, ululare libet. Mittit luctus signa futuri mens ante sui praesaga mali: instat nautis fera tempestas, cum sine uento tranquilla tument. quos tibi luctus quosue tumultus fingis, demens? credula praesta pectora fratri. Iam, quidquid id est, uel sine causa uel sero times. nolo infelix, sed uagus intra terror oberrat, subitos fundunt oculi fletus, nec causa subest. dolor an metus est? An habet lacrimas magna uoluptas? ATREVS: Festum diem, germane, consensu pari celebremus; hic est, sceptra qui firmet mea solidamque pacis alliget certae fidem. THYESTES: Satias dapis me nec minus Bacchi tenet. augere cumulus hic uoluptatem potest, si cum meis gaudere felici datur. ATREVS: Hic esse natos crede in amplexu patris; hic sunt eruntque; nulla pars prolis tuae tibi subtrahetur. Ora quae exoptas dabo totumque turba iam sua implebo patrem. satiaberis, ne metue. Nunc mixti meis iucunda mensae sacra iuuenilis colunt; sed accientur. Poculum infuso cape gentile Baccho. THYESTES: Capio fraternae dapis donum. Paternis uina libentur deis, tunc hauriantur. - sed quid hoc? nolunt manus parere, crescit pondus et dextram grauat; admotus ipsis Bacchus a labris fugit circaque rictus ore decepto fluit, et ipsa trepido mensa subsiluit solo. uix lucet ignis; ipse quin aether grauis inter diem noctemque desertus stupet. quid hoc? magis magisque concussi labant conuexa caeli; spissior densis coit caligo tenebris noxque se in noctem abdidit: fugit omne sidus. Quidquid est, fratri precor natisque parcat, omnis in uile hoc caput abeat procella. Redde iam natos mihi! ATREVS: Reddam, et tibi illos nullus eripiet dies. THYESTES: Quis hic tumultus uiscera exagitat mea? quid tremuit intus? sentio impatiens onus meumque gemitu non meo pectus gemit. adeste, nati, genitor infelix uocat, adeste. Visis fugiet hic uobis dolor - unde obloquuntur? ATREVS: Expedi amplexus, pater; uenere. - natos ecquid agnoscis tuos? THYESTES: Agnosco fratrem. Sustines tantum nefas gestare, Tellus? non ad infernam Styga tenebrasque mergis rupta et ingenti uia ad chaos inane regna cum rege abripis? non tota ab imo tecta conuellens solo uertis Mycenas? stare circa Tantalum uterque iam debuimus. Hinc compagibus et hinc reuulsis, si quid infra Tartara est auosque nostros, hoc tuam immani sinu demitte uallem nosque defossos tege Acheronte toto. Noxiae supra caput animae uagentur nostrum et ardenti freto Phlegethon harenas igneus totas agens exilia supra nostra uiolentus fluat - immota tellus pondus ignauum iacet, fugere superi. ATREVS: Iam accipe hos potius libens diu expetitos: nulla per fratrem est mora; fruere, osculare, diuide amplexus tribus. THYESTES: Hoc foedus? haec est gratia, haec fratris fides? sic odia ponis? non peto, incolumis pater natos ut habeam; scelere quod saluo dari odioque possit, frater hoc fratrem rogo: sepelire liceat. Redde quod cernas statim uri; nihil te genitor habiturus rogo, sed perditurus. ATREVS: Quidquid e natis tuis superest habes, quodcumque non superest habes. THYESTES: Vtrumne saeuis pabulum alitibus iacent, an beluis seruantur, an pascunt feras? ATREVS: Epulatus ipse es impia natos dape. THYESTES: Hoc est deos quod puduit, hoc egit diem auersum in ortus. Quas miser uoces dabo questusque quos? quae uerba sufficient mihi? abscisa cerno capita et auulsas manus et rupta fractis cruribus uestigia - hoc est quod auidus capere non potuit pater. uoluuntur intus uiscera et clusum nefas sine exitu luctatur et quaerit fugam. da, frater, ensem (sanguinis multum mei habet ille) ferro liberis detur uia. negatur ensis? pectora inliso sonent contusa planctu - sustine, infelix, manum, parcamus umbris. Tale quis uidit nefas? quis inhospitalis Caucasi rupem asperam Heniochus habitans quisue Cecropiis metus terris Procrustes? genitor en natos premo premorque natis - sceleris est aliquis modus? ATREVS: Sceleri modus debetur ubi facias scelus, non ubi reponas. Hoc quoque exiguum est mihi. ex uulnere ipso sanguinem calidum in tua defundere ora debui, ut uiuentium biberes cruorem - uerba sunt irae data dum propero. Ferro uulnera impresso dedi, cecidi ad aras, caede uotiua focos placaui, et artus, corpora exanima amputans, in parua carpsi frusta et haec feruentibus demersi aenis; illa lentis ignibus stillare iussi. Membra neruosque abscidi uiuentibus, gracilique traiectas ueru mugire fibras uidi et aggessi manu mea ipse flammas. Omnia haec melius pater fecisse potuit, cecidit in cassum dolor: scidit ore natos impio, sed nesciens, sed nescientes. THYESTES: Clausa litoribus uagis audite maria, uos quoque audite hoc scelus, quocumque, di, fugistis; audite inferi, audite terrae, Noxque Tartarea grauis et atra nube, uocibus nostris uaca (tibi sum relictus, sola tu miserum uides, tu quoque sine astris), uota non faciam improba. pro me nihil precabor - et quid iam potest pro me esse? Vobis uota prospicient mea. tu, summe caeli rector, aetheriae potens dominator aulae, nubibus totum horridis conuolue mundum, bella uentorum undique committe et omni parte uiolentum intona, manuque non qua tecta et immeritas domos telo petis minore, sed qua montium tergemina moles cecidit et qui montibus stabant pares Gigantes, hac arma expedi ignesque torque. Vindica amissum diem, iaculare flammas, lumen ereptum polo fulminibus exple. Causa, ne dubites diu, utriusque mala sit; si minus, mala sit mea: me pete, trisulco flammeam telo facem per pectus hoc transmitte. Si natos pater humare et igni tradere extremo uolo, ego sum cremandus. Si nihil superos mouet nullumque telis impios numen petit, aeterna nox permaneat et tenebris tegat immensa longis scelera. Nil, Titan, queror, si perseueras. ATREVS: Nunc meas laudo manus, nunc parta uera est palma. Perdideram scelus, nisi sic doleres. Liberos nasci mihi nunc credo, castis nunc fidem reddi toris. THYESTES: Quid liberi meruere? ATREVS: Quod fuerant tui. THYESTES: Natos parenti - ATREVS: Fateor, et, quod me iuuat, certos. THYESTES: Piorum praesides testor deos. ATREVS: Quin coniugales? THYESTES: Scelere quis pensat scelus? ATREVS: Scio quid queraris: scelere praerepto doles, nec quod nefandas hauseris angit dapes; quod non pararis. Fuerat hic animus tibi instruere similes inscio fratri cibos et adiuuante liberos matre aggredi similique leto sternere - hoc unum obstitit - tuos putasti. THYESTES: Vindices aderunt dei; his puniendum uota te tradunt mea. ATREVS: Te puniendum liberis trado tuis. FINIS Seneca the YoungerThe Latin Library The Classics Page