Library

STATIVS MARCELLO SVO SALVTEM

Inveni librum, Marcelle carissime, quem pietati tuae dedicarem. reor equidem aliter quam invocato numine maximi imperatoris nullum opusculum meum coepisse; sed hic liber tres habet [ . . . . . ] se quam quod quarta ad honorem tuum pertinet. primo autem septimum decimum Germanici nostri consulatum adoravi; secundo gratias egi sacratissimis eius epulis honoratus; tertio viam Domitianam miratus sum qua gravissimam harenarum moram exemit: cuius beneficio tu quoque maturius epistolam meam accipies, quam tibi in hoc libro a Neapoli scribo. proximum est lyricum carmen ad Septimium Severum, iuvenem, uti scis, inter ornatissimos secundi ordinis, tuum quidem et condiscipulum, sed mihi citra hoc quoque ius artissime carum. nam Vindicis nostri Herculem Epitrapezion secundum honorem, quem de me et de ipsis studiis meretur, imputare etiam tibi possum. Maximum Vibium et dignitatis et eloquentiae nomine a nobis diligi satis eram testatus epistola, quam ad illum de editione Thebaidos meae publicavi; sed nunc quoque eum reverti maturius ex Dalmatia rogo. iuncta est ecloga ad municipem meum Iulium Menecraten, splendidum iuvenem et Polli mei generum, cui gratulor quod Neapolim nostram numero liberorum honestaverit. Plotio Grypo, maioris gradus iuveni, dignius opusculum reddam, sed interim hendecasyllabos quos Saturnalibus una risimus, huic volumini inserui. quare ergo plura in quarto Silvarum quam in prioribus? ne se putent aliquid egisse, qui reprehenderunt ut audio, quod hoc stili genus edidissem. primum supervacuum est dissuadere rem factam; deinde multa ex illis iam domino Caesari dederam, et quanto hoc plus est quam edere! exercere autem ioco non licet? 'secreto' inquit. sed et sphaeromachias spectamus et palaris lusio admittit. novissime: quisquis ex meis invitus aliquid legit, statim se profiteatur adversum. ita quare consilio eius accedam? in summam, nempe ego sum qui traducor: taceat et gaudeat. hunc tamen librum tu, Marcelle, defendes. et, si videtur, hactenus, sin minus, reprehendemur. vale.

I. SEPTIMVS DECIMVS CONSVLATVS IMP. AVG. GERMANICI

Laeta bis octonis accedit purpura fastis Caesaris insignemque aperit Germanicus annum, atque oritur cum sole novo, cum grandibus astris clarius ipse nitens et primo maior Eoo. exsultent leges Latiae, gaudete, curules, et septemgemino iactantior aethera pulset Roma iugo, plusque ante alias Evandrius arces collis ovet: subiere novi Palatia fasces et requiem bis sextus honos precibusque receptis curia Caesareum gaudet vicisse pudorem. ipse etiam immensi reparator maximus aevi attollit vultus et utroque a limine grates Ianus agit, quem tu vicina Pace ligatum omnia iussisti componere bella novique in leges iurare fori. levat ecce supinas hinc atque inde manus geminaque haec voce profatur: 'salve, magne parens mundi, qui saecula mecum instaurare paras, talem te cernere semper mense meo tua Roma cupit; sic tempora nasci, sic annos intrare decet. da gaudia fastis continua; hos umeros multo sinus ambiat ostro et properata tuae manibus praetexta Minervae. aspicis ut templis alius nitor, altior aris ignis et ipsa meae tepeant tibi sidera brumae, moribus atque tuis gaudent turmaeque tribusque purpureique patres, lucemque a consule ducit omnis honos. quid tale, precor, prior annus habebat? dic age, Roma potens, et mecum, longa Vetustas, dinumera fastos nec parva exempla recense, sed quae sola meus dignetur vincere Caesar. ter Latio deciesque tulit labentibus annis Augustus fasces, sed coepit sero mereri: tu iuvenis praegressus avos. et quanta recusas, quanta vetas! flectere tamen precibusque senatus permittes hunc saepe diem. manet insuper ordo longior, et totidem felix tibi Roma curules terque quaterque dabit. mecum altera saecula condes, et tibi longaevi renovabitur ara parentis; mille tropaea feres, tantum permitte triumphos. restat Bactra novis, restat Babylona tributis frenari; nondum gremio Iovis Indica laurus, nondum Arabes Seresque rogant, nondum omnis honorem annus habet, cupiuntque decem tua nomina menses.' Sic Ianus, clausoque libens se poste recepit. tunc omnes patuere dei laetoque dederunt signa polo, longamque tibi rex, magne, iuventam annuit atque suos promisit Iuppiter annos.

II. EVCHARISTICON AD IMP. AVG. GERM. DOMITIANVM

Regia Sidoniae convivia laudat Elissae, qui magnum Aenean Laurentibus intulit arvis; Alcinoique dapes mansuro carmine monstrat, aequore qui multo reducem consumpsit Vlixem: ast ego cui sacrae Caesar nova gaudia cenae nunc primum dominaque dedit consurgere mensa, qua celebrem mea vota lyra, quas solvere grates sufficiam? non, si pariter mihi vertice laeto nectat odoratas et Smyrna et Mantua lauros, digna loquar. mediis videor discumbere in astris cum Iove et Iliaca porrectum sumere dextra immortale merum. steriles transmisimus annos: haec aevi mihi prima dies, hic limina vitae. tene ego, regnator terrarum orbisque subacti magne parens, te, spes hominum, te, cura deorum, cerno iacens? datur haec iuxta, datur ora tueri vina inter mensasque, et non assurgere fas est? Tectum augustum, ingens, non centum insigne columnis, sed quantae superos caelumque Atlante remisso sustentare queant. stupet hoc vicina Tonantis regia, teque pari laetantur sede locatum numina. nec magnum properes excedere caelum: tanta patet moles effusaeque impetus aulae liberior, campi multumque amplexus operti aetheros, et tantum domino minor; ille penates implet et ingenti genio iuvat. aemulus illic mons Libys Iliacusque nitet, % multa Syene et Chios et glaucae certantia Doridi saxa; Lunaque portandis tantum suffecta columnis. longa supra species: fessis vix culmina prendas visibus auratique putes laquearia caeli. hic cum Romuleos proceres trabeataque Caesar agmina mille simul iussit discumbere mensis, ipsa sinus accincta Ceres Bacchusque laborat sufficere. aetherii felix sic orbita fluxit Triptolemi, sic vitifero sub palmite nudos umbravit colles et sobria rura Lyaeus. Sed mihi non epulas Indisque innixa columnis robora Maurorum famulasque ex ordine turmas, ipsum, ipsum cupido tantum spectare vacavit tranquillum vultu sed maiestate serena mulcentem radios summittentemque modeste fortunae vexilla suae; tamen ore nitebat dissimulatus honos. talem quoque barbarus hostis posset et ignotae conspectum agnoscere gentes. non aliter gelida Rhodopes in valle recumbit dimissis Gradivus equis; sic lubrica ponit membra Therapnaea resolutus gymnade Pollux, sic iacet ad Gangen Indis ululantibus Euhan, sic gravis Alcides post horrida iussa reversus gaudebat strato latus adclinare leoni. parva loquor necdum aequo tuos, Germanice, vultus: talis, ubi Oceani finem mensasque revisit Aethiopum sacro diffusus nectare vultus dux superum secreta iubet dare carmina Musas et Pallenaeos Phoebum laudare triumphos. Di tibi (namque animas saepe exaudire minores dicuntur) patriae bis terque exire senectae annuerint fines. rata numina miseris astris, templaque des habitesque domos. saepe annua pandas limina, saepe novo Ianum lictore salutes, saepe coronatis iteres quinquennia lustris. qua mihi felices epulas mensaeque dedisti sacra tuae, talis longo post tempore venit lux mihi, Troianae qualis sub collibus Albae, cum modo Germanas acies modo Daca sonantem proelia Palladio tua me manus induit auro.

III. VIA DOMITIANA

Quis duri silicis gravisque ferri immanis sonus aequori propinquum saxosae latus Appiae replevit? certe non Libycae sonant catervae, nec dux advena peierante bello Campanos quatit inquietus agros, nec frangit vada montibusque caesis inducit Nero sordidas paludes; sed qui limina bellicosa Iani iustis legibus et foro coronat, quis castae Cereri diu negata reddit iugera sobriasque terras, quis fortem vetat interire sexum et censor prohibet mares adultos pulchrae supplicium timere formae; qui reddit Capitolio Tonantem et Pacem propria domo reponit, qui genti patriae futura semper sancit lumina Flaviumque caelum, hic segnis populi vias gravatus et campos iter omne detinentes longos eximit ambitus novoque iniectu solidat graves harenas, gaudens Euboicae domum Sibyllae Gauranosque sinus et aestuantes septem montibus admovere Baias. Hic quondam piger axe vectus uno nutabat cruce pendula viator sorbebatque rotas maligna tellus, et plebs in mediis Latina campis horrebat mala navigationis; nec cursus agiles, sed impeditum tardabant iter orbitae tacentes, dum pondus nimium querens sub alta repit languida quadrupes statera. at nunc, quae solidum diem terebat, horarum via facta vix duarum. non tensae volucrum per astra pennae, nec velocius ibitis, carinae. Hic primus labor incohare sulcos et rescindere limites et alto egestu penitus cavare terras; mox haustas aliter replere fossas et summo gremium parare dorso, ne nutent sola, ne maligna sedes et pressis dubium cubile saxis; tunc umbonibus hinc et hinc coactis et crebris iter alligare gonfis. o quantae pariter manus laborant! hi caedunt nemus exuuntque montes, hi ferro scopulos trabesque levant; illi saxa ligant opusque texunt cocto pulvere sordidoque tofo; hi siccant bibulas manu lacunas et longe fluvios agunt minores. hae possent et Athon cavare dextrae et maestum pelagus gementis Helles intercludere ponte non natanti. his parvus, nisi cliviae vetarent, Inous freta miscuisset Isthmos. Fervent litora mobilesque silvae, it longus medias fragor per urbes, atque echon simul hinc et inde fractam Gauro Massicus uvifer remittit. miratur sonitum quieta Cyme et Literna palus pigerque Safon. At flavum caput umidumque late crinem mollibus impeditus ulvis Vulturnus levat ora maximoque pontis Caesarei reclinus arcu raucis talia faucibus redundat: 'camporum bone conditor meorum, quis me vallibus aviis refusum et ripas habitare nescientem recti legibus alvei ligasti! et nunc ille ego turbidus minaxque, vix passus dubias prius carinas, iam pontem fero perviusque calcor; qui terras rapere et rotare silvas assueram (pudet!), amnis esse coepi; sed grates ago servitusque tanti est, quod sub te duce, te iubente, cessi, quod tu maximus arbiter meaeque victor perpetuus legere ripae. et nunc limite me colis beato nec sordere sinis malumque late deterges sterilis soli pudorem; ne me pulvereum gravemque caelo Tyrrheni sinus obluat profundi (qualis Cinyphius tacente ripa Poenos Bagrada serpit inter agros), sed talis ferar ut nitente cursu tranquillum mare proximumque possim puro gurgite provocare Lirim.' Haec amnis, pariterque se levarat ingenti plaga marmorata dorso. huius ianua prosperumque limen arcus, belligeris ducis tropaeis et totis Ligurum nitens metallis, quantus nubila qui coronat imbri. illic flectitur excitus viator, illic Appia se dolet relinqui. tunc velocior acriorque cursus, tunc ipsos iuvat impetus iugales; ceu fessis ubi remigum lacertis primae carbasa ventilatis, aurae. ergo omnes, age, quae sub axe primo Romani colitis fidem Parentis, prono limite commeate gentes, Eoae citius venite laurus: nil obstat cupidis, nihil moratur. qui primo Tiberim reliquit ortu, primo vespere naviget Lucrinum. Sed quam fine viae recentis imo, qua monstrat veteres Apollo Cumas, albam crinibus infulisque cerno? visu fallimur, an sacris ab antris profert Chalcidicas Sibylla laurus? cedamus; chely, iam repone cantus: vates sanctior incipit, tacendum est. en! et colla rotat novisque late bacchatur spatiis viamque replet. tunc sic virgineo profatur ore: 'dicebam, veniet (manete campi atque amnis), veniet favente caelo, qui foedum nemus et putres harenas celsis pontibus et via levabit. en hic est deus, hunc iubet beatis pro se Iuppiter imperare terris; quo non dignior has subit habenas ex quo me duce praescios Averni Aeneas avide futura quaerens lucos et penetravit et reliquit. hic paci bonus, hic timendus armis, natura melior potentiorque. hic si flammigeros teneret axes, largis, India nubibus maderes, undaret Libye, teperet Haemus. Salve, dux hominum et parens deorum, provisum mihi conditumque numen. nec iam putribus evoluta chartis sollemni prece Quindecim Virorum perlustra mea dicta, sed canentem ipsam comminus, ut mereris, audi. vidi quam seriem merentis aevi pronectant tibi candidae sorores: magnus te manet ordo saeculorum, natis longior abnepotibusque annos perpetua geres iuventa quos fertur placidos adisse Nestor, quos Tithonia computat senectus et quantos ego Delium poposci. iuravit tibi iam nivalis Arctus, nunc magnos Oriens dabit triumphos. ibis qua vagus Hercules et Euhan ultra sidera flammeumque solem et Nili caput et nives Atlantis, et laudum cumulo beatus omni scandes belliger abnuesque currus; donec Troicus ignis et renatae Tarpeius pater intonabit aulae, haec donec via te regente terras annosa magis Appia senescat.'

IV. EPISTOLA AD VITORIVM MARCELLVM

Curre per Euboicos non segnis, epistola, campos, hac ingressa vias qua nobilis Appia crescit in latus et molles solidus premit agger harenas; atque ubi Romuleas velox penetraveris arces, continuo dextras flavi pete Thybridis oras, Lydia qua penitus stagnum navale coercet ripa suburbanisque vadum praetexitur hortis. illic egregium formaque animisque videbis Marcellum et celso praesignem vertice nosces. cui primam solito vulgi de more salutem, mox inclusa modis haec reddere verba memento: 'iam terras volucremque polum fuga veris aquosi laxat et Icariis caelum latratibus urit; ardua iam densae rarescunt moenia Romae. hos Praeneste sacrum, nemus hos glaciale Dianae, Algidus aut horrens aut Tuscula protegit umbra, Tiburis hi lucos Anienaque frigora captant. te quoque clamosae quaenam plaga mitior Vrbi subtrahit? aestivos quo decipis aere soles? quid tuus ante omnis, tua cura potissima, Gallus, nec non noster amor, dubium morumne probandus ingeniine bonis? Latiis aestivat in oris, anne metalliferae repetit iam moenia Lunae Tyrrhenasque domos? quod si tibi proximus haeret, non ego nunc vestro procul a sermone recedo. certum est: inde sonus geminas mihi circumit aures. sed tu, dum nimio possessa Hyperione flagrat torva Cleonaei iuba sideris, exue curis pectus et assiduo temet furare labori. et sontes operit pharetras arcumque retendit Parthus, et Eleis auriga laboribus actos Alpheo permulcet equos, et nostra fatescit laxaturque chelys: vires instigat alitque tempestiva quies; maior post otia virtus. talis cantata Briseide venit Achilles acrior et positis erupit in Hectora plectris. te quoque flammabit tacite repetita parumper desidia et solitos novus exsultabis in actus. certe iam Latiae non miscent iurgia leges, et pacem piger annus habet, messesque reversae dimisere forum, nec iam tibi turba reorum vestibulo querulique rogant exire clientes. cessat centeni moderatrix iudicis hasta, qua tibi sublimi iam nunc celeberrima fama eminet et iuvenis facundia praeterit annos. felix curarum, cui non Heliconia cordi serta nec imbelles Parnasi e vertice laurus, sed viget ingenium et magnos accinctus in usus fert animus quascumque vices. nos otia vitae solamur cantu ventosaque gaudia famae quaerimus. en egomet somnum et geniale secutus litus ubi Ausonio se condidit hospita portu Parthenope, tenues ignavo pollice chordas pulso Maroneique sedens in margine templi sumo animum et magni tumulis adcanto magistri: at tu, si longi cursum dabit Atropos aevi (detque precor Latiique ducis sic numina pergant, quem tibi posthabito studium est coluisse Tonante, quique tuos alio subtexit munere fasces et spatia obliquae mandat renovare Latinae!) forsitan Ausonias ibis frenare cohortes aut Rheni populos aut nigrae litora Thyles aut Histrum servare datur metuendaque portae limina Caspiacae. nec enim tibi sola potentis eloquii virtus: sunt membra accommoda bellis, quique gravem tarde subeant thoraca lacerti: seu campo pedes ire pares, est agmina supra nutaturus apex; seu frena sonantia flectes, serviet asper equus. nos facta aliena canendo vergimur in senium: propriis tu pulcher in armis ipse canenda geres parvoque exempla parabis magna Getae, dignos quem iam nunc belliger actus poscit avos praestatque domi novisse triumphos. surge, agedum, iuvenemque puer deprende parentem, stemmate materno felix, virtute paterna. iam te blanda sinu Tyrio sibi curia felix educat et cunctas gaudet spondere curules.' Haec ego Chalcidicis ad te, Marcelle, sonabam litoribus, fractas ubi Vesvius erigit iras aemula Trinacriis volvens incendia flammis. mira fides! credetne virum ventura propago, cum segetes iterum, cum iam haec deserta virebunt, infra urbes populosque premi proavitaque tanto rura abiisse mari? necdum letale minari cessat apex. procul ista tuo sint fata Teate, nec Marrucinos agat haec insania montes. Nunc si forte meis quae sint exordia musis scire petis, iam Sidonios emensa labores Thebais optato collegit carbasa portu Parnasique iugis silvaque Heliconide festis tura dedit flammis et virginis exta iuvencae votiferaque meas suspendit ab arbore vittas. nunc vacuos crines alio subit infula nexu: Troia quidem magnusque mihi temptatur Achilles, sed vocat arcitenens alio pater armaque monstrat Ausonii maiora ducis. trahit impetus illo iam pridem retrahitque timor. stabuntne sub illa mole umeri an magno vincetur pondere cervix? dic, Marcelle, feram? fluctus an sueta minores nosse ratis nondum Ioniis credenda periclis? Iamque vale et penitus voti tibi vatis honorem corde exire veta. nec enim Tirynthius, almae pectus amicitiae++cedet tibi gloria fidi Theseos, et lacerum qui circa moenia Troiae Priamiden caeso solacia traxit amico.

V. ODE LYRICA AD SEPTIMIVM SEVERVM

Parvi beatus ruris honoribus, qua prisca Teucros Alba colit lares, fortem atque facundum Severum non solitis fidibus saluto. iam trux ad Arctos Parrhasias hiems concessit altis obruta solibus, iam pontus ac tellus renident in Zephyros Aquilone fracto. nunc cuncta veris; frondibus annuis crinitur arbos, nunc volucrum novi questus inexpertumque carmen, quod tacita statuere bruma. nos parca tellus pervigil et focus culmenque multo lumine sordidum solantur exemptusque testa qua modo fervuerat Lyaeus. non mille balant lanigeri greges, nec vacca dulci mugit adultero, unique siquando canenti mutus ager domino reclamat. sed terra primis post patriam mihi dilecta curis, hic mea carmina regina bellorum virago Caesareo peramavit auro, cum tu sodalis dulce periculum conisus omni pectore tolleres, ut Castor ad cunctos tremebat Bebryciae strepitus harenae. tene in remotis Syrtibus avia Leptis creavit? iam feret Indicas messes odoratisque rara cinnama praeripiet Sabaeis. quis non in omni vertice Romuli reptasse dulcem Septimium putet? quis fonte Iuturnae relictis uberibus neget esse pastum? nec mira virtus: protinus Ausonum portus vadosae nescius Africae intras adoptatusque Tuscis gurgitibus puer innatasti. hinc parvus inter pignora curiae contentus lumine purpurae crescis, sed immensos labores indole patricia secutus. non sermo Poenus, non habitus tibi, externa non mens: Italus, Italus. sunt Vrbe Romanisque turmis qui Libyam deceant alumni. est et frementi vox hilaris foro; venale sed non eloquium tibi, ensisque vagina quiescit, stringere ni iubeant amici. sed rura cordi saepius et quies, nunc in paternis sedibus et solo Veiente, nunc frondosa supra Hernica, nunc Curibus vetustis. hic plura pones vocibus et modis passim solutis, sed memor interim nostri verecundo latentem barbiton ingemina sub antro.

VI. HERCVLES EPITRAPEZIOS NOVI VINDICIS

Forte remittentem curas Phoeboque levatum pectora, cum patulis tererem vagus otia Saeptis iam moriente die, rapuit me cena benigni Vindicis. haec imos animi perlapsa recessus inconsumpta manet: neque enim ludibria ventris hausimus aut epulas diverso a sole petitas vinaque perpetuis aevo certantia fastis. a miseri, quos nosse iuvat quid Phasidis ales distet ab hiberna Rhodopes grue, quis magis anser exta ferat, cur Tuscus aper generosior Vmbro, lubrica qua recubent conchylia mollius alga. nobis verus amor medioque Helicone petitus sermo hilaresque ioci brumalem absumere noctem suaserunt mollemque oculis expellere somnum, donec ab Elysiis prospexit sedibus alter Castor et hesternas risit Tithonia mensas. o bona nox iunctaque utinam Tirynthia luna! nox et Erythraeis Thetidis signanda lapillis et memoranda diu geniumque habitura perennem! mille ibi tunc species aerisque eborisque vetusti atque locuturas mentito corpore ceras edidici. quis namque oculis certaverit usquam Vindicis, artificum veteres agnoscere ductus et non inscriptis auctorem reddere signis? hic tibi quae docto multum vigilata Myroni aera, laboriferi vivant quae marmora caelo Praxitelis, quod ebur Pisaeo pollice rasum, quid Polycleteis iussum spirare caminis, linea quae veterem longe fateatur Apellen, monstrabit: namque haec, quotiens chelyn exuit, illi desidia est, hic Aoniis amor avocat antris. Haec inter castae genius tutelaque mensae Amphitryoniades multo mea cepit amore pectora nec longo satiavit lumina visu: tantus honos operi finesque inclusa per artos maiestas. deus ille, deus! seseque videndum indulsit, Lysippe, tibi parvusque videri sentirique ingens! et cum mirabilis intra stet mensura pedem, tamen exclamare libebit, si visus per membra feres: 'hoc pectore pressus vastator Nemees; haec exitiale ferebant robur et Argoos frangebant brachia remos.' ac spatio tam magna brevi mendacia formae! quis modus in dextra, quanta experientia docti artificis curis pariter gestamina mensae fingere et ingentes animo versare colossos! tale nec Idaeis quicquam Telchines in antris nec stolidus Brontes nec, qui polit arma deorum, Lemnius exigua potuisset ludere massa. nec torva effigies epulisque aliena remissis, sed qualem parci domus admirata Molorchi aut Aleae lucis vidit Tegeaea sacerdos; qualis et Oetaeis emissus in astra favillis nectar adhuc torva laetus Iunone bibebat: sic mitis vultus, veluti de pectore gaudens, hortatur mensas. tenet haec marcentia fratris pocula, at haec clavae meminit manus; aspera sedis sustinet et cultum Nemeaeo tegmine saxum. Digna operi fortuna sacro. Pellaeus habebat regnator laetis numen venerabile mensis et comitem occasus secum portabat et ortus, praestabatque libens modo qua diademata dextra abstulerat dederatque et magnas verterat urbes. semper ab hoc animos in crastina bella petebat, huic acies semper victor narrabat opimas, sive catenatos Bromio detraxerat Indos, seu clusam magna Babylona refregerat hasta, seu Pelopis terras libertatemque Pelasgam obruerat bello; magnoque ex agmine laudum fertur Thebanos tantum excusasse triumphos. ille etiam, magnos fatis rumpentibus actus, cum traheret letale merum, iam mortis opaca nube gravis vultus alios in numine caro aeraque supremis timuit sudantia mensis. Mox Nasamoniaco decus admirabile regi possessum; fortique deo libavit honores semper atrox dextra periuroque ense superbus Hannibal. Italicae perfusum sanguine gentis diraque Romuleis portantem incendia tectis oderat, et cum epulas, et cum Lenaea dicaret dona, deus castris maerens comes ire nefandis, praecipue cum sacrilega face miscuit arces ipsius immeritaeque domos ac templa Sagunti polluit et populis Furias immisit honestas. Nec post Sidonii letum ducis aere potita egregio plebeia domus. convivia Syllae ornabat semper claros intrare penates assuetum et felix dominorum stemmate signum. Nunc quoque, si mores humanaque pectora curae nosse deis, non aula quidem, Tirynthie, nec te regius ambit honos, sed casta ignaraque culpae mens domini, cui prisca fides coeptaeque perenne foedus amicitiae. scit adhuc florente sub aevo par magnis Vestinus avis, quem nocte dieque spirat et in carae vivit complexibus umbrae. hic igitur tibi laeta quies, fortissime divum Alcide, nec bella vides pugnasque feroces, sed chelyn et vittas et amantes carmina laurus. hic tibi sollemni memorabit carmine quantus Iliacas Geticasque domos quantusque nivalem Stymphalon quantusque iugis Erymanthon aquosis terrueris, quem te pecoris possessor Hiberi, quem tulerit saevae Mareoticus arbiter arae; hic penetrata tibi spoliataque limina mortis concinet et flentes Libyae Scythiaeque puellas. nec te regnator Macetum nec barbarus umquam Hannibal aut saevi posset vox horrida Syllae his celebrare modis. certe tu, muneris auctor, non aliis malles oculis, Lysippe, probari.

VII. ODE LYRICA AD VIBIVM MAXIMVM

Iam diu lato sociata campo fortis heroos, Erato, labores differ atque ingens opus in minores contrahe gyros, tuque regnator lyricae cohortis da novi paulum mihi iura plectri, si tuas cantu Latio sacravi, Pindare, Thebas. Maximo carmen tenuare tempto; nunc ab intonsa capienda myrto serta, nunc maior sitis et bibendus castior amnis. quando te dulci Latio remittent Dalmatae montes, ubi Dite viso pallidus fossor redit erutoque concolor auro? ecce me natum propiore terra non tamen portu retinent amoeno desides Baiae liticenve notus Hectoris armis. torpor est nostris sine te Camenis, tardius sueto venit ipse Thymbrae rector et primis meus ecce metis haeret Achilles. quippe te fido monitore nostra Thebais multa cruciata lima temptat audaci fide Mantuanae gaudia famae. sed damus lento veniam, quod alma prole fundasti vacuos penates. o diem laetum! venit ecce nobis Maximus alter. orbitas omni fugienda nisu, quam premit votis inimicus heres, optimo poscens (pudet heu) propinquo funus amice. orbitas nullo tumulata fletu: stat domo capta cupidus superstes imminens leti spoliis et ipsum computat ignem. duret in longum generosus infans, perque non multis iter expeditum crescat in mores patrios avumque provocet actis! tu tuos parvo memorabis enses, quos ad Eoum tuleras Orontem signa frenatae moderatus alae Castore dextro; ille ut invicti rapidum secutus Caesaris fulmen refugis amaram Sarmatis legem dederit, sub uno vivere caelo. sed tuas artes puer ante discat, omne quis mundi senium remensus orsa Sallusti brevis et Timavi reddis alumnum.

VIII. GRATVLATIO AD IVLIVM MENECRATEN

Pande fores superum vittataque templa Sabaeis nubibus et pecudum fibris spirantibus imple, Parthenope; clari genus ecce Menecratis auget tertia iam soboles. procerum tibi nobile vulgus crescit et insani solatur damna Vesevi. nec solum festas secreta Neapolis aras ambiat: et socii portus dilectaque miti terra Dicarcheo nec non plaga cara madenti Surrentina deo sertis altaria cingat, materni qua litus avi, quem turba nepotum circumit et similes contendit reddere vultus. gaudeat et Libyca praesignis avunculus hasta, quaeque sibi genitos putat attollitque benigno Polla sinu. macte, o iuvenis, qui tanta merenti lumina das patriae. dulcis tremit ecce tumultus tot dominis clamata domus. procul atra recedat Invidia atque alio liventia pectora flectat: his senium longaeque decus virtutis et alba Atropos et patrius lauros promisit Apollo. Ergo quod Ausoniae pater augustissimus urbis ius tibi tergeminae dederat laetabile prolis, omen erat. venit totiens Lucina piumque intravit repetita larem. sic fertilis, oro, stet domus et donis numquam mutata sacratis. macte, quod et proles tibi saepius aucta virili robore, sed iuveni laetanda et virgo parenti: aptior his virtus, citius dabit illa nepotes, qualis maternis Helene iam digna palaestris inter Amyclaeos reptabat candida fratres; vel qualis caeli facies, ubi nocte serena admovere iubar mediae duo sidera lunae. Sed queror haud faciles, iuvenum rarissime, questus irascorque etiam, quantum irascuntur amantes. tantane me decuit vulgari gaudia fama noscere? cumque tibi vagiret tertius infans, protinus ingenti non venit nuntia cursu littera, quae festos cumulare altaribus ignes et redimire chelyn postesque ornare iuberet Albanoque cadum sordentem promere fumo et cantu signare diem? sed tardus inersque nunc demum mea vota cano: tua culpa tuusque hic pudor. ulterius sed enim producere questus non licet; en hilaris circumstat turba tuorum defensatque patrem. quem non hoc agmine vincas? di patrii, quos auguriis super aequora magnis litus ad Ausonium devexit Abantia classis, tu, ductor populi longe migrantis, Apollo, cuius adhuc volucrem laeva cervice sedentem respiciens blande felix Eumelus adorat, tuque, Actaea Ceres, cursu cui semper anhelo votivam taciti quassamus lampada mystae, et vos, Tyndaridae, quos non horrenda Lycurgi Taygeta umbrosaeque magis coluere Therapnae: hos cum plebe sua patrii servate penates. sint, qui fessam aevo crebrisque laboribus urbem voce opibusque iuvent viridique in nomine servent. his placidos genitor mores largumque nitorem monstret avus, pulchrae studium virtutis uterque. quippe et opes et origo sinunt hanc lampade prima patricias intrare fores, hos pube sub ipsa, si modo prona bonis invicti Caesaris adsint numina, Romulei limen pulsare senatus.

IX. HENDECASYLLABI IOCOSI AD PLOTIVM GRYPVM

Est sane iocus iste, quod libellum misisti mihi, Grype, pro libello. urbanum tamen hoc potest videri, si post hoc aliquid mihi remittas; nam si ludere, Grype, perseveras, non ludis. licet, ecce, computemus! noster purpureus novusque charta et binis decoratus umbilicis, praeter me mihi constitit decussis: tu rosum tineis situque putrem, quales aut Libycis madent olivis aut tus Niliacum piperve servant aut Byzantiacos colunt lacertos; nec saltem tua dicta continentem quae trino iuvenis foro tonabas, aut centum prope iudices, priusquam te Germanicus arbitrum sequenti annonae dedit omniumque late praefecit stationibus viarum; sed Bruti senis oscitationes de capsa miseri libellionis, emptum plus minus asse Gaiano, donas. usque adeone defuerunt caesis pillea suta de lacernis vel mantelia luridaeve mappae, chartae Thebaicaeve Caricaeve? nusquam turbine conditus ruenti prunorum globus atque cottanorum? non enlychnia sicca, non replictae bulborum tunicae? nec ova tantum, nec lenes halicae, nec asperum far? nusquam Cinyphiis vagata campis curvarum domus uda coclearum? non lardum grave debilisve perna? non Lucanica, non graves Falisci, non sal oxyporumve caseusve? aut panes nitidantis aphronitri? vel passum psithiis suis recoctum, dulci defruta vel lutosa caeno? quantum nec dare cereos olentes, cultellum tenuesve codicillos? ollares, rogo, non licebat uvas, Cumano patinas in orbe tortas aut unam dare synthesin (quid horres?) alborum calicum atque caccaborum? sed certa velut aequus in statera, nil mutas, sed idem mihi rependis. quid si cum bene mane semicrudus inlatam tibi dixero salutem, et tu me vicibus domi salutes? aut cum me dape iuveris opima, exspectes similes et ipse cenas? irascor tibi, Grype. sed valebis; tantum ne mihi, quo soles lepore, et nunc hendecasyllabos remittas.