Library

Poems

I. ad Cornelium Cui dono lepidum novum libellum arida modo pumice expolitum? Corneli, tibi: namque tu solebas meas esse aliquid putare nugas. Iam tum, cum ausus es unus Italorum omne aevum tribus explicare cartis . . . Doctis, Iuppiter, et laboriosis! Quare habe tibi quidquid hoc libelli— qualecumque, quod, o patrona virgo, plus uno maneat perenne saeclo! II. fletus passeris Lesbiae Passer, deliciae meae puellae, quicum ludere, quem in sinu tenere, cui primum digitum dare appetenti et acris solet incitare morsus, cum desiderio meo nitenti carum nescio quid lubet iocari et solaciolum sui doloris, credo ut tum gravis acquiescat ardor: tecum ludere sicut ipsa possem et tristis animi levare curas! IIb. Tam gratum est mihi quam ferunt puellae pernici aureolum fuisse malum, quod zonam soluit diu ligatam. III. fletus passeris Lesbiae Lugete, o Veneres Cupidinesque, et quantum est hominum venustiorum: passer mortuus est meae puellae, passer, deliciae meae puellae, quem plus illa oculis suis amabat. nam mellitus erat suamque norat ipsam tam bene quam puella matrem, nec sese a gremio illius movebat, sed circumsiliens modo huc modo illuc ad solam dominam usque pipiabat. qui nunc it per iter tenebricosum illuc, unde negant redire quemquam. at vobis male sit, malae tenebrae Orci, quae omnia bella devoratis: tam bellum mihi passerem abstulistis o factum male! o miselle passer! tua nunc opera meae puellae flendo turgiduli rubent ocelli. IV. de phasello Phaselus ille, quem videtis, hospites, ait fuisse navium celerrimus, neque ullius natantis impetum trabis nequisse praeterire, sive palmulis opus foret volare sive linteo. et hoc negat minacis Hadriatici negare litus insulasve Cycladas Rhodumque nobilem horridamque Thraciam Propontida trucemve Ponticum sinum, ubi iste post phaselus antea fuit comata silva; nam Cytorio in iugo loquente saepe sibilum edidit coma. Amastri Pontica et Cytore buxifer, tibi haec fuisse et esse cognitissima ait phaselus: ultima ex origine tuo stetisse dicit in cacumine, tuo imbuisse palmulas in aequore, et inde tot per impotentia freta erum tulisse, laeva sive dextera vocaret aura, sive utrumque Iuppiter simul secundus incidisset in pedem; neque ulla vota litoralibus deis sibi esse facta, cum veniret a mari novissimo hunc ad usque limpidum lacum. sed haec prius fuere: nunc recondita senet quiete seque dedicat tibi, gemelle Castor et gemelle Castoris. V. ad Lesbiam Vivamus mea Lesbia, atque amemus, rumoresque senum severiorum omnes unius aestimemus assis! soles occidere et redire possunt: nobis cum semel occidit brevis lux, nox est perpetua una dormienda. da mi basia mille, deinde centum, dein mille altera, dein secunda centum, deinde usque altera mille, deinde centum. dein, cum milia multa fecerimus, conturbabimus illa, ne sciamus, aut ne quis malus invidere possit, cum tantum sciat esse basiorum. VI. ad Flavium Flavi, delicias tuas Catullo, ni sint illepidae atque inelegantes, velles dicere nec tacere posses. verum nescio quid febriculosi scorti diligis: hoc pudet fateri. nam te non viduas iacere noctes nequiquam tacitum cubile clamat sertis ac Syrio fragrans olivo, pulvinusque peraeque et hic et ille attritus, tremulique quassa lecti argutatio inambulatioque. nam inista prevalet nihil tacere. cur? non tam latera ecfututa pandas, ni tu quid facias ineptiarum. quare, quidquid habes boni malique, dic nobis. volo te ac tuos amores ad caelum lepido vocare versu. VII. ad Lesbiam Quaeris, quot mihi basiationes tuae, Lesbia, sint satis superque. quam magnus numerus Libyssae harenae lasarpiciferis iacet Cyrenis oraclum Iovis inter aestuosi et Batti veteris sacrum sepulcrum; aut quam sidera multa, cum tacet nox, furtivos hominum vident amores: tam te basia multa basiare vesano satis et super Catullo est, quae nec pernumerare curiosi possint nec mala fascinare lingua. VIII. ad se ipsum Miser Catulle, desinas ineptire, et quod vides perisse perditum ducas. fulsere quondam candidi tibi soles, cum ventitabas quo puella ducebat amata nobis quantum amabitur nulla. ibi illa multa cum iocosa fiebant, quae tu volebas nec puella nolebat, fulsere vere candidi tibi soles. nunc iam illa non vult: tu quoque impotens noli, nec quae fugit sectare, nec miser vive, sed obstinata mente perfer, obdura. vale puella, iam Catullus obdurat, nec te requiret nec rogabit invitam. at tu dolebis, cum rogaberis nulla. scelesta, vae te, quae tibi manet vita? quis nunc te adibit? cui videberis bella? quem nunc amabis? cuius esse diceris? quem basiabis? cui labella mordebis? at tu, Catulle, destinatus obdura. IX. ad Veranium Verani, omnibus e meis amicis antistans mihi milibus trecentis, venistine domum ad tuos penates fratresque unanimos anumque matrem? venisti. o mihi nuntii beati! visam te incolumem audiamque Hiberum narrantem loca, facta nationes, ut mos est tuus, applicansque collum iucundum os oculosque suaviabor. o quantum est hominum beatiorum, quid me laetius est beatiusve? X. ad Varum Varus me meus ad suos amores visum duxerat e foro otiosum, scortillum, ut mihi tum repente visum est, non sane illepidum neque invenustum, huc ut venimus, incidere nobis sermones varii, in quibus, quid esset iam Bithynia, quo modo se haberet, et quonam mihi profuisset aere. respondi id quod erat, nihil neque ipsis nec praetoribus esse nec cohorti, cur quisquam caput unctius referret, praesertim quibus esset irrumator praetor, nec faceret pili cohortem. 'at certe tamen,' inquiunt 'quod illic natum dicitur esse, comparasti ad lecticam homines.' ego, ut puellae unum me facerem beatiorem, 'non' inquam 'mihi tam fuit maligne ut, provincia quod mala incidisset, non possem octo homines parare rectos.' at mi nullus erat nec hic neque illic fractum qui veteris pedem grabati in collo sibi collocare posset. hic illa, ut decuit cinaediorem, 'quaeso' inquit 'mihi, mi Catulle, paulum istos commoda: nam volo ad Serapim deferri.' 'mane' inquii puellae, 'istud quod modo dixeram me habere, fugit me ratio: meus sodalis— Cinna est Gaius—is sibi paravit. verum, utrum illius an mei, quid ad me? utor tam bene quam mihi pararim. sed tu insulsa male et molesta vivis, per quam non licet esse neglegentem.' XI. ad Furium et Aurelium Furi et Aureli comites Catulli, sive in extremos penetrabit Indos, litus ut longe resonante Eoa tunditur unda, sive in Hyrcanos Arabesve molles, seu Sagas sagittiferosve Parthos, sive quae septemgeminus colorat aequora Nilus, sive trans altas gradietur Alpes, Caesaris visens monimenta magni, Gallicum Rhenum horribile aequor ulti- mosque Britannos, omnia haec, quaecumque feret voluntas caelitum, temptare simul parati, pauca nuntiate meae puellae non bona dicta. cum suis vivat valeatque moechis, quos simul complexa tenet trecentos, nullum amans vere, sed identidem omnium ilia rumpens; nec meum respectet, ut ante, amorem, qui illius culpa cecidit velut prati ultimi flos, praetereunte postquam tactus aratro est. XII. ad Matrucinum Asinium Marrucine Asini, manu sinistra non belle uteris: in ioco atque vino tollis lintea neglegentiorum. hoc salsum esse putas? fugit te, inepte: quamvis sordida res et invenusta est. non credis mihi? crede Pollioni fratri, qui tua furta vel talento mutari velit: est enim leporum differtus puer ac facetiarum. quare aut hendecasyllabos trecentos exspecta, aut mihi linteum remitte, quod me non movet aestimatione, verum est mnemosynum mei sodalis. nam sudaria Saetaba ex Hiberis miserunt mihi muneri Fabullus et Veranius: haec amem necesse est ut Veraniolum meum et Fabullum. XIII. ad Fabullum Cenabis bene, mi Fabulle, apud me paucis, si tibi di favent, diebus, si tecum attuleris bonam atque magnam cenam, non sine candida puella et vino et sale et omnibus cachinnis. haec si, inquam, attuleris, venuste noster, cenabis bene; nam tui Catulli plenus sacculus est aranearum. sed contra accipies meros amores seu quid suavius elegantiusve est: nam unguentum dabo, quod meae puellae donarunt Veneres Cupidinesque, quod tu cum olfacies, deos rogabis, totum ut te faciant, Fabulle, nasum. XIV. ad Calvum poetam Ni te plus oculis meis amarem, iucundissime Calve, munere isto odissem te odio Vatiniano: nam quid feci ego quidve sum locutus, cur me tot male perderes poetis? isti di mala multa dent clienti, qui tantum tibi misit impiorum. quod si, ut suspicor, hoc novum ac repertum munus dat tibi Sulla litterator, non est mi male, sed bene ac beate, quod non dispereunt tui labores. di magni, horribilem et sacrum libellum! quem tu scilicet ad tuum Catullum misti, continuo ut die periret, Saturnalibus, optimo dierum! non non hoc tibi, false, sic abibit. nam si luxerit ad librariorum curram scrinia, Caesios, Aquinos, Suffenum, omnia colligam venena. ac te his suppliciis remunerabor. vos hinc interea valete abite illuc, unde malum pedem attulistis, saecli incommoda, pessimi poetae. XIVb. Si qui forte mearum ineptiarum lectores eritis manusque vestras non horrebitis admovere nobis, XV. ad Aurelium Commendo tibi me ac meos amores, Aureli. veniam peto pudentem, ut, si quicquam animo tuo cupisti, quod castum expeteres et integellum, conserves puerum mihi pudice, non dico a populo—nihil veremur istos, qui in platea modo huc modo illuc in re praetereunt sua occupati— verum a te metuo tuoque pene infesto pueris bonis malisque. quem tu qua lubet, ut lubet moveto quantum vis, ubi erit foris paratum: hunc unum excipio, ut puto, pudenter. quod si te mala mens furorque vecors in tantam impulerit, sceleste, culpam, ut nostrum insidiis caput lacessas. a tum te miserum malique fati! quem attractis pedibus patente porta percurrent raphanique mugilesque. XVI. ad Aurelium et Furium Pedicabo ego vos et irrumabo, Aureli pathice et cinaede Furi, qui me ex versiculis meis putastis, quod sunt molliculi, parum pudicum. nam castum esse decet pium poetam ipsum, versiculos nihil necesse est; qui tum denique habent salem ac leporem, si sunt molliculi ac parum pudici, et quod pruriat incitare possunt, non dico pueris, sed his pilosis qui duros nequeunt movere lumbos. vos, quod milia multa basiorum legistis, male me marem putatis? pedicabo ego vos et irrumabo. XVII. O Colonia, quae cupis ponte ludere longo, et salire paratum habes, sed vereris inepta crura ponticuli axulis stantis in redivivis, ne supinus eat cavaque in palude recumbat: sic tibi bonus ex tua pons libidine fiat, in quo vel Salisubsali sacra suscipiantur, munus hoc mihi maximi da, Colonia, risus. quendam municipem meum de tuo volo ponte ire praecipitem in lutum per caputque pedesque, verum totius ut lacus putidaeque paludis lividissima maximeque est profunda vorago. insulsissimus est homo, nec sapit pueri instar bimuli tremula patris dormientis in ulna. cui cum sit viridissimo nupta flore puella et puella tenellulo delicatior haedo, adservanda nigerrimis diligentius uuis, ludere hanc sinit ut lubet, nec pili facit uni, nec se subleuat ex sua parte, sed velut alnus in fossa Liguri iacet suppernata securi, tantundem omnia sentiens quam si nulla sit usquam; talis iste meus stupor nil videt, nihil audit, ipse qui sit, utrum sit an non sit, id quoque nescit. nunc eum volo de tuo ponte mittere pronum, si pote stolidum repente excitare veternum, et supinum animum in gravi derelinquere caeno, ferream ut soleam tenaci in voragine mula. XXI. ad Aurelium Aureli, pater esuritionum, non harum modo, sed quot aut fuerunt aut sunt aut aliis erunt in annis, pedicare cupis meos amores. nec clam: nam simul es, iocaris una, haerens ad latus omnia experiris. frustra: nam insidias mihi instruentem tangam te prior irrumatione. atque id si faceres satur, tacerem: nunc ipsum id doleo, quod esurire me me puer et sitire discet. quare desine, dum licet pudico, ne finem facias, sed irrumatus. XXII. ad Varum Suffenus iste, Vare, quem probe nosti, homo est venustus et dicax et urbanus, idemque longe plurimos facit versus. puto esse ego illi milia aut decem aut plura perscripta, nec sic ut fit in palimpsesto relata: cartae regiae, novi libri, novi umbilici, lora rubra membranae, derecta plumbo et pumice omnia aequata. haec cum legas tu, bellus ille et urbanus Suffenus unus caprimulgus aut fossor rursus videtur: tantum abhorret ac mutat. hoc quid putemus esse? qui modo scurra aut si quid hac re scitius videbatur, idem infaceto est infacetior rure, simul poemata attigit, neque idem umquam aeque est beatus ac poema cum scribit: tam gaudet in se tamque se ipse miratur. nimirum idem omnes fallimur, neque est quisquam quem non in aliqua re videre Suffenum possis. suus cuique attributus est error; sed non videmus manticae quod in tergo est. XXIII. ad Furium Furi cui neque servus est neque arca nec cimex neque araneus neque ignis, verum est et pater et noverca, quorum dentes vel silicem comesse possunt, est pulcre tibi cum tuo parente et cum coniuge lignea parentis. nec mirum: bene nam valetis omnes, pulcre concoquitis, nihil timetis, non incendia, non graves rvinas, non facta impia, non dolos veneni, non casus alios periculorum. atque corpora sicciora cornu aut siquid magis aridum est habetis sole et frigore et esuritione. quare non tibi sit bene ac beate? a te sudor abest, abest saliva, mucusque et mala pituita nasi. hanc ad munditiem adde mundiorem, quod culus tibi purior salillo est, nec toto decies cacas in anno; atque id durius est faba et lapillis. quod tu si manibus teras fricesque, non umquam digitum inquinare posses haec tu commoda tam beata, Furi, noli spernere nec putare parvi, et sestertia quae soles precari centum desine: nam sat es beatus. XXIV. ad Iuventium O qui flosculus es Iuventiorum, non horum modo, sed quot aut fuerunt aut posthac aliis erunt in annis, mallem divitias Midae dedisses isti, cui neque servus est neque arca, quam sic te sineres ab illo amari. 'qui? non est homo bellus?' inquies. est: sed bello huic neque servus est neque arca. hoc tu quam lubet abice elevaque: nec servum tamen ille habet neque arcam. XXV. ad Thallum Cinaede Thalle, mollior cuniculi capillo vel anseris medullula vel imula oricilla vel pene languido senis situque araneoso, idemque, Thalle, turbida rapacior procella, cum diva mulier aries ostendit oscitantes, remitte pallium mihi meum, quod involasti, sudariumque Saetabum catagraphosque Thynos, inepte, quae palam soles habere tamquam avita. quae nunc tuis ab unguibus reglutina et remitte, ne laneum latusculum manusque mollicellas inusta turpiter tibi flagella conscribillent, et insolenter aestues, velut minuta magno deprensa navis in mari, vesaniente vento. XXVI. ad Furium Furi villula vestra non ad Austri flatus opposita est neque ad Favoni nec saevi Boreae aut Apheliotae, verum ad milia quindecim et ducentos. o ventum horribilem atque pestilentem! XXVII. ad pincernam suum Minister vetuli puer Falerni inger mi calices amariores, ut lex Postumiae iubet magistrae ebrioso acino ebriosioris. at vos quo lubet hinc abite, lymphae vini pernicies, et ad severos migrate. hic merus est Thyonianus. XXVIII. ad Verannium et Fabullum Pisonis comites, cohors inanis, aptis sarcinulis et expeditis, Verani optime tuque mi Fabulle, quid rerum geritis? satisne cum isto vappa frigoraque et famem tulistis? ecquidnam in tabulis patet lucelli expensum, ut mihi, qui meum secutus praetorem refero datum lucello? o Memmi, bene me ac diu supinum tota ista trabe lentus irrumasti. sed, quantum video, pari fuistis casu: nam nihilo minore verpa farti estis. pete nobiles amicos! at vobis mala multa di deaeque dent, opprobria Romuli Remique. XXIX. in Romulum cathamitum Quis hoc potest videre, quis potest pati, nisi impudicus et vorax et aleo, Mamurram habere quod Comata Gallia habebat uncti et ultima Britannia? cinaede Romule haec videbis et feres? et ille nunc superbus et superfluens perambulabit omnium cubilia, ut albulus columbus aut Adoneus? cinaede Romule, haec videbis et feres? es impudicus et vorax et aleo. eone nomine, imperator unice, fuisti in ultima occidentis insula, ut ista vestra diffututa mentula ducenties comesset aut trecenties? quid est alid sinistra liberalitas? parum expatravit an parum elluatus est? paterna prima lancinata sunt bona, secunda praeda Pontica, inde tertia Hibera, quam scit amnis aurifer Tagus: nunc Galliae timetur et Britanniae. quid hunc malum fovetis? aut quid hic potest nisi uncta devorare patrimonia? eone nomine urbis opulentissime socer generque, perdidistis omnia? XXX. ad Alphenum Alfene immemor atque unanimis false sodalibus, iam te nil miseret, dure, tui dulcis amiculi? iam me prodere, iam non dubitas fallere, perfide? nec facta impia fallacum hominum caelicolis placent. quae tu neglegis ac me miserum deseris in malis. eheu quid faciant, dic, homines cuive habeant fidem? certe tute iubebas animam tradere, inique, me inducens in amorem, quasi tuta omnia mi forent. idem nunc retrahis te ac tua dicta omnia factaque ventos irrita ferre ac nebulas aereas sinis. si tu oblitus es, at di meminerunt, meminit Fides, quae te ut paeniteat postmodo facti faciet tui. XXXI. ad Sirmium insulam Paene insularum, Sirmio, insularumque ocelle, quascumque in liquentibus stagnis marique vasto fert uterque Neptunus, quam te libenter quamque laetus inviso, vix mi ipse credens Thuniam atque Bithunos liquisse campos et videre te in tuto. o quid solutis est beatius curis, cum mens onus reponit, ac peregrino labore fessi venimus larem ad nostrum, desideratoque acquiescimus lecto? hoc est quod unum est pro laboribus tantis. salve, o venusta Sirmio, atque ero gaude gaudente, vosque, o Lydiae lacus undae, ridete quidquid est domi cachinnorum. XXXII. ad Ipsicillam Amabo, mea dulcis Ipsitilla, meae deliciae, mei lepores, iube ad te veniam meridiatum. et si iusseris, illud adiuvato, ne quis liminis obseret tabellam, neu tibi lubeat foras abire, sed domi maneas paresque nobis novem continuas fututiones. verum si quid ages, statim iubeto: nam pransus iaceo et satur supinus pertundo tunicamque palliumque. XXXIII. ad Vibennios O Furum optime balneariorum Vibenni pater et cinaede fili (nam dextra pater inquinatiore, culo filius est voraciore), cur non exilium malasque in oras itis? quandoquidem patris rapinae notae sunt populo, et natis pilosas, fili, non potes asse venditare. XXXIV. carmen Dianae Dianae sumus in fide puellae et pueri integri: Dianam pueri integri puellaeque canamus. o Latonia, maximi magna progenies Iovis, quam mater prope Deliam deposiuit olivam, montium domina ut fores silvarumque virentium saltuumque reconditorum amniumque sonantum: tu Lucina dolentibus Iuno dicta puerperis, tu potens Trivia et notho es dicta lumine Luna. tu cursu, dea, menstruo metiens iter annuum, rustica agricolae bonis tecta frugibus exples. sis quocumque tibi placet sancta nomine, Romulique, antique ut solita es, bona sospites ope gentem. XXXV. ad Caecilium iubet libello loqui Poetae tenero, meo sodali, velim Caecilio, papyre, dicas Veronam veniat, Noui relinquens Comi moenia Lariumque litus. nam quasdam volo cogitationes amici accipiat sui meique. quare, si sapiet, viam vorabit, quamvis candida milies puella euntem revocet, manusque collo ambas iniciens roget morari. quae nunc, si mihi vera nuntiantur, illum deperit impotente amore. nam quo tempore legit incohatam Dindymi dominam, ex eo misellae ignes interiorem edunt medullam. ignosco tibi, Sapphica puella musa doctior; est enim venuste Magna Caecilio incohata Mater. XXXVI. ad Lusi cacatam Annales Volusi, cacata carta, votum soluite pro mea puella. nam sanctae Veneri Cupidinique vovit, si sibi restitutus essem desissemque truces vibrare iambos, electissima pessimi poetae scripta tardipedi deo daturam infelicibus ustulanda lignis. et hoc pessima se puella vidit iocose lepide vovere divis. nunc o caeruleo creata ponto, quae sanctum Idalium Vriosque apertos quaeque Ancona Cnidumque harundinosam colis quaeque Amathunta quaeque Golgos quaeque Durrachium Hadriae tabernam, acceptum face redditumque votum, si non illepidum neque invenustum est. at vos interea venite in ignem, pleni ruris et inficetiarum. annales Volusi, cacata carta. XXXVII. ad contubernales et Egnatium Salax taberna vosque contubernales, a pilleatis nona fratribus pila, solis putatis esse mentulas vobis, solis licere, quidquid est puellarum, confutuere et putare ceteros hircos? an, continenter quod sedetis insulsi centum an ducenti, non putatis ausurum me una ducentos irrumare sessores? atqui putate: namque totius vobis frontem tabernae sopionibus scribam. puella nam mi, quae meo sinu fugit, amata tantum quantum amabitur nulla, pro qua mihi sunt magna bella pugnata, consedit istic. hanc boni beatique omnes amatis, et quidem, quod indignum est, omnes pusilli et semitarii moechi; tu praeter omnes une de capillatis, cuniculosae Celtiberiae fili, Egnati. opaca quem bonum facit barba et dens Hibera defricatus urina. XXXVIII. ad Cornificium Malest, Cornifici, tuo Catullo malest, me hercule, et laboriose, et magis magis in dies et horas. quem tu, quod minimum facillimumque est, qua solatus es allocutione? irascor tibi. sic meos amores? paulum quid lubet allocutionis, maestius lacrimis Simonideis. XXXIX. ad Egnatium Egnatius, quod candidos habet dentes, renidet usque quaque. si ad rei ventum est subsellium, cum orator excitat fletum, renidet ille; si ad pii rogum fili lugetur, orba cum flet unicum mater, renidet ille. quidquid est, ubicumque est, quodcumque agit, renidet: hunc habet morbum, neque elegantem, ut arbitror, neque urbanum. quare monendum est te mihi, bone Egnati. si urbanus esses aut Sabinus aut Tiburs aut pinguis Vmber aut obesus Etruscus aut Lanuvinus ater atque dentatus aut Transpadanus, ut meos quoque attingam, aut quilubet, qui puriter lavit dentes, tamen renidere usque quaque te nollem: nam risu inepto res ineptior nulla est. nunc Celtiber es: Celtiberia in terra, quod quisque minxit, hoc sibi solet mane dentem atque russam defricare gingivam, ut quo iste vester expolitior dens est, hoc te amplius bibisse praedicet loti. XL. ad Ravidum Quaenam te mala mens, miselle Ravide, agit praecipitem in meos iambos? quis deus tibi non bene advocatus vecordem parat excitare rixam? an ut pervenias in ora vulgi? quid vis? qualubet esse notus optas? eris, quandoquidem meos amores cum longa voluisti amare poena. XLI. ad Ameanam Ameana puella defututa tota milia me decem poposcit, ista turpiculo puella naso, decoctoris amica Formiani. propinqui, quibus est puella curae, amicos medicosque convocate: non est sana puella, nec rogare qualis sit solet aes imaginosum. XLII. ad hendecasyllabos Adeste, hendecasyllabi, quot estis omnes undique, quotquot estis omnes. iocum me putat esse moecha turpis, et negat mihi nostra reddituram pugillaria, si pati potestis. persequamur eam et reflagitemus. quae sit, quaeritis? illa, quam videtis turpe incedere, mimice ac moleste ridentem catuli ore Gallicani. circumsistite eam, et reflagitate, 'moecha putida, redde codicillos, redde putida moecha, codicillos!' non assis facis? o lutum, lupanar, aut si perditius potes quid esse. sed non est tamen hoc satis putandum. quod si non aliud potest ruborem ferreo canis exprimamus ore. conclamate iterum altiore voce. 'moecha putide, redde codicillos, redde, putida moecha, codicillos!' sed nil proficimus, nihil movetur. mutanda est ratio modusque vobis, siquid proficere amplius potestis: 'pudica et proba, redde codicillos.' XLIII. ad Ameanam Salve, nec minimo puella naso nec bello pede nec nigris ocellis nec longis digitis nec ore sicco nec sane nimis elegante lingua, decoctoris amica Formiani. ten provincia narrat esse bellam? tecum Lesbia nostra comparatur? o saeclum insapiens et infacetum! XLIV. ad Fundum O Funde noster seu Sabine seu Tiburs (nam te esse Tiburtem autumant, quibus non est cordi Catullum laedere; at quibus cordi est, quovis Sabinum pignore esse contendunt), sed seu Sabine sive verius Tiburs, fui libenter in tua suburbana villa, malamque pectore expuli tussim, non inmerenti quam mihi meus venter, dum sumptuosas appeto, dedit, cenas. nam, Sestianus dum volo esse conviva, orationem in Antium petitorem plenam veneni et pestilentiae legi. hic me gravedo frigida et frequens tussis quassavit usque, dum in tuum sinum fugi, et me recuravi otioque et urtica. quare refectus maximas tibi grates ago, meum quod non es ulta peccatum. nec deprecor iam, si nefaria scripta Sesti recepso, quin gravedinem et tussim non mihi, sed ipsi Sestio ferat frigus, qui tunc vocat me, cum malum librum legi. XLV. ad Septimium Acmen Septimius suos amores tenens in gremio 'mea' inquit 'Acme, ni te perdite amo atque amare porro omnes sum assidve paratus annos, quantum qui pote plurimum perire, solus in Libya Indiaque tosta caesio veniam obvius leoni.' hoc ut dixit, Amor sinistra ut ante dextra sternuit approbationem. at Acme leviter caput reflectens et dulcis pueri ebrios ocellos illo purpureo ore suaviata, 'sic' inquit 'mea vita Septimille, huic uni domino usque serviamus, ut multo mihi maior acriorque ignis mollibus ardet in medullis.' hoc ut dixit, Amor sinistra ut ante dextra sternuit approbationem. nunc ab auspicio bono profecti mutuis animis amant amantur. unam Septimius misellus Acmen mauult quam Syrias Britanniasque: uno in Septimio fidelis Acme facit delicias libidinisque. quis ullos homines beatiores vidit, quis Venerem auspicatiorem? XLVI. Iam ver egelidos refert tepores, iam caeli furor aequinoctialis iucundis Zephyri silescit aureis. linquantur Phrygii, Catulle, campi Nicaeaeque ager uber aestuosae: ad claras Asiae volemus urbes. iam mens praetrepidans avet vagari, iam laeti studio pedes vigescunt. o dulces comitum valete coetus, longe quos simul a domo profectos diuersae varie viae reportant. XLVII. ad Porcium et Socrationem Porci et Socration, duae sinistrae Pisonis, scabies famesque mundi, vos Veraniolo meo et Fabullo verpus praeposuit Priapus ille? vos convivia lauta sumptuose de die facitis, mei sodales quaerunt in triuio vocationes? XLVIII. ad Iuventium Mellitos oculos tuos, Iuventi, si quis me sinat usque basiare, usque ad milia basiem trecenta nec numquam videar satur futurus, non si densior aridis aristis sit nostrae seges osculationis. IL. ad Marcum Tullium Ciceronem Disertissime Romuli nepotum, quot sunt quotque fuere, Marce Tulli, quotque post aliis erunt in annis, gratias tibi maximas Catullus agit pessimus omnium poeta, tanto pessimus omnium poeta, quanto tu optimus omnium patronus. L. ad Lucinium Hesterno, Licini, die otiosi multum lusimus in meis tabellis, ut convenerat esse delicatos: scribens versiculos uterque nostrum ludebat numero modo hoc modo illoc, reddens mutua per iocum atque vinum. atque illinc abii tuo lepore incensus, Licini, facetiisque, ut nec me miserum cibus iuvaret nec somnus tegeret quiete ocellos, sed toto indomitus furore lecto versarer, cupiens videre lucem, ut tecum loquerer, simulque ut essem. at defessa labore membra postquam semimortua lectulo iacebant, hoc, iucunde, tibi poema feci, ex quo perspiceres meum dolorem. nunc audax cave sis, precesque nostras, oramus, cave despuas, ocelle, ne poenas Nemesis reposcat a te. est vehemens dea: laedere hanc caveto. LI. ad Lesbiam Ille mi par esse deo videtur, ille, si fas est, superare divos, qui sedens adversus identidem te spectat et audit dulce ridentem, misero quod omnis eripit sensus mihi: nam simul te, Lesbia, aspexi, nihil est super mi * * * * * * * * lingua sed torpet, tenuis sub artus flamma demanat, sonitu suopte tintinant aures gemina, teguntur lumina nocte. otium, Catulle, tibi molestum est: otio exsultas nimiumque gestis: otium et reges prius et beatas perdidit urbes. LII. in Novium Quid est, Catulle? quid moraris emori? sella in curuli struma Nonius sedet, per consulatum peierat Vatinius: quid est, Catulle? quid moraris emori? LIII. ad Gaium Licinium Calvum Risi nescio quem modo e corona, qui, cum mirifice Vatiniana meus crimina Caluos explicasset admirans ait haec manusque tollens, 'di magni, salaputium disertum!' LIV. de Octonis capite Othonis caput oppido est pusillum, et eri rustice semilauta crura, subtile et leve peditum Libonis, si non omnia, displicere vellem tibi et Sufficio seni recocto... irascere iterum meis iambis inmerentibus, unice imperator. LV. ad Camerium Oramus, si forte non molestum est, demonstres ubi sint tuae tenebrae. te Campo quaesivimus minore, te in Circo, te in omnibus libellis, te in templo summi Iovis sacrato. in Magni simul ambulatione femellas omnes, amice, prendi, quas vultu vidi tamen sereno. avelte, sic ipse flagitabam, Camerium mihi pessimae puellae. quaedam inquit, nudum reduc... 'en hic in roseis latet papillis.' sed te iam ferre Herculi labos est; tanto te in fastu negas, amice. dic nobis ubi sis futurus, ede audacter, committe, crede luci. nunc te lacteolae tenent puellae? si linguam clauso tenes in ore, fructus proicies amoris omnes. verbosa gaudet Venus loquella. vel, si vis, licet obseres palatum, dum vestri sim particeps amoris. LVI. ad Catonem O rem ridiculam, Cato, et iocosam, dignamque auribus et tuo cachinno! ride quidquid amas, Cato, Catullum: res est ridicula et nimis iocosa. deprendi modo pupulum puellae trusantem; hunc ego, si placet Dionae, protelo rigida mea cecidi. LVII. ad Gaium Iulium Caesarem Pulcre convenit improbis cinaedis, Mamurrae pathicoque Caesarique. nec mirum: maculae pares utrisque, urbana altera et illa Formiana, impressae resident nec eluentur: morbosi pariter, gemelli utrique, uno in lecticulo erudituli ambo, non hic quam ille magis vorax adulter, rivales socii puellularum. pulcre convenit improbis cinaedis. LVIII. ad Marcum Caelium Rufum Caeli, Lesbia nostra, Lesbia illa. illa Lesbia, quam Catullus unam plus quam se atque suos amavit omnes, nunc in quadriviis et angiportis glubit magnanimi Remi nepotes. LVIIIb. ad Camerium Non custos si fingar ille Cretum, non Ladas ego pinnipesve Perseus, non si Pegaseo ferar volatu, non Rhesi niveae citaeque bigae; adde huc plumipedas volatilesque, ventorumque simul require cursum, quos iunctos, Cameri, mihi dicares: defessus tamen omnibus medullis et multis languoribus peresus essem te mihi, amice, quaeritando. LIX. in Rufum Bononiensis Rufa Rufulum fellat, uxor Meneni, saepe quam in sepulcretis vidistis ipso rapere de rogo cenam, cum devolutum ex igne prosequens panem ab semiraso tunderetur ustore. LX. Num te leaena montibus Libystinis aut Scylla latrans infima inguinum parte tam mente dura procreavit ac taetra, ut supplicis vocem in novissimo casu contemptam haberes, a nimis fero corde? LXI. epythalamius Iunie et Mallii Collis o Heliconii cultor, Uraniae genus, qui rapis teneram ad virum virginem, o Hymenaee Hymen, o Hymen Hymenaee; cinge tempora floribus suave olentis amaraci, flammeum cape laetus, huc huc veni, niveo gerens luteum pede soccum; excitusque hilari die, nuptialia concinens voce carmina tinnula, pelle humum pedibus, manu pineam quate taedam. namque Iunia Manlio, qualis Idalium colens venit ad Phrygium Venus iudicem, bona cum bona nubet alite virgo, floridis velut enitens myrtus Asia ramulis quos Hamadryades deae ludicrum sibi roscido nutriunt umore. quare age, huc aditum ferens, perge linquere Thespiae rupis Aonios specus, nympha quos super irrigat frigerans Aganippe. ac domum dominam voca coniugis cupidam novi, mentem amore revinciens, ut tenax hedera huc et huc arborem implicat errans. vosque item simul, integrae virgines, quibus advenit par dies, agite in modum dicite, o Hymenaee Hymen, o Hymen Hymenaee. ut libentius, audiens se citarier ad suum munus, huc aditum ferat dux bonae Veneris, boni coniugator amoris. quis deus magis est ama- tis petendus amantibus? quem colent homines magis caelitum, o Hymenaee Hymen, o Hymen Hymenaee? te suis tremulus parens invocat, tibi virgines zonula solvunt sinus, te timens cupida novos captat aure maritus. tu fero iuveni in manus floridam ipse puellulam dedis a gremio suae matris, o Hymenaee Hymen, o Hymen Hymenaee. nil potest sine te Venus, fama quod bona comprobet, commodi capere, at potest te volente. quis huic deo compararier ausit? nulla quit sine te domus liberos dare, nec parens stirpe nitier; ac potest te volente. quis huic deo compararier ausit? quae tuis careat sacris, non queat dare praesides terra finibus: at queat te volente. quis huic deo compararier ausit? claustra pandite ianuae. virgo adest. viden ut faces splendidas quatiunt comas? * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * tardet ingenuus pudor. quem tamen magis audiens, flet quod ire necesse est. flere desine. non tibi Au- runculeia periculum est, ne qua femina pulcrior clarum ab Oceano diem uiderit venientem. talis in vario solet divitis domini hortulo stare flos hyacinthinus. sed moraris, abit dies. prodeas nova nupta. prodeas nova nupta, si iam videtur, et audias nostra verba. viden? faces aureas quatiunt comas: prodeas nova nupta. non tuus levis in mala deditus vir adultera, probra turpia persequens, a tuis teneris volet secubare papillis, lenta sed velut adsitas vitis implicat arbores, implicabitur in tuum complexum. sed abit dies: prodeas nova nupta. o cubile, quod omnibus * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * candido pede lecti, quae tuo veniunt ero, quanta gaudia, quae vaga nocte, quae medio die gaudeat! sed abit dies: prodeas nova nupta. tollite, o pueri, faces: flammeum video venire. ite concinite in modum 'io Hymen Hymenaee io, io Hymen Hymenaee.' ne diu taceat procax Fescennina iocatio, nec nuces pueris neget desertum domini audiens concubinus amorem. da nuces pueris, iners concubine! satis diu lusisti nucibus: lubet iam servire Talasio. concubine, nuces da. sordebant tibi villicae, concubine, hodie atque heri: nunc tuum cinerarius tondet os. miser a miser concubine, nuces da. diceris male te a tuis unguentate glabris marite abstinere, sed abstine. io Hymen Hymenaee io, io Hymen Hymenaee. scimus haec tibi quae licent sola cognita, sed marito ista non eadem licent. io Hymen Hymenaee io, io Hymen Hymenaee. nupta, tu quoque quae tuus vir petet cave ne neges, ni petitum aliunde eat. io Hymen Hymenaee io, io Hymen Hymenaee. en tibi domus ut potens et beata viri tui, quae tibi sine serviat (io Hymen Hymenaee io, io Hymen Hymenaee) usque dum tremulum movens cana tempus anilitas omnia omnibus annuit. io Hymen Hymenaee io, io Hymen Hymenaee. transfer omine cum bono limen aureolos pedes, rasilemque subi forem. io Hymen Hymenaee io, io Hymen Hymenaee. aspice intus ut accubans vir tuus Tyrio in toro totus immineat tibi. io Hymen Hymenaee io, io Hymen Hymenaee. illi non minus ac tibi pectore uritur intimo flamma, sed penite magis. io Hymen Hymenaee io, io Hymen Hymenaee. mitte brachiolum teres, praetextate, puellulae: iam cubile adeat viri. io Hymen Hymenaee io, io Hymen Hymenaee. vos bonae senibus viris cognitae bene feminae, collocate puellulam. io Hymen Hymenaee io, io Hymen Hymenaee. iam licet venias, marite: uxor in thalamo tibi est, ore floridulo nitens, alba parthenice velut luteumve papaver. at, marite, ita me iuvent caelites, nihilo minus pulcer es, neque te Venus neglegit. sed abit dies: perge, ne remorare. non diu remoratus es: iam venis. bona te Venus iuuerit, quoniam palam quod cupis cupis, et bonum non abscondis amorem. ille pulueris Africi siderumque micantium subducat numerum prius, qui vestri numerare vult multa milia ludi. ludite ut lubet, et brevi liberos date. non decet tam vetus sine liberis nomen esse, sed indidem semper ingenerari. Torquatus volo parvulus matris e gremio suae porrigens teneras manus dulce rideat ad patrem semihiante labello. sit suo similis patri Manlio et facile insciis noscitetur ab omnibus, et pudicitiam suae matris indicet ore. talis illius a bona matre laus genus approbet, qualis unica ab optima matre Telemacho manet fama Penelopeo. claudite ostia, virgines: lusimus satis. at boni coniuges, bene vivite et munere assiduo valentem exercete iuventam. LXII. exametrum carmen nuptiale Vesper adest, iuvenes, consurgite: Vesper Olympo exspectata diu vix tandem lumina tollit. surgere iam tempus, iam pinguis linquere mensas, iam veniet virgo, iam dicetur hymenaeus. Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee! Cernitis, innuptae, iuvenes? consurgite contra; nimirum Oetaeos ostendit Noctifer ignes. sic certest; viden ut perniciter exsiluere? non temere exsiluere, canent quod vincere par est. Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee! non facilis nobis, aequales, palma parata est: aspicite, innuptae secum ut meditata requirunt. non frustra meditantur: habent memorabile quod sit; nec mirum, penitus quae tota mente laborant. nos alio mentes, alio divisimus aures; iure igitur vincemur: amat victoria curam. quare nunc animos saltem convertite vestros; dicere iam incipient, iam respondere decebit. Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee! Hespere, quis caelo fertur crudelior ignis? qui natam possis complexu avellere matris, complexu matris retinentem avellere natam, et iuveni ardenti castam donare puellam. quid faciunt hostes capta crudelius urbe? Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee! Hespere, quis caelo lucet iucundior ignis? qui desponsa tua firmes conubia flamma, quae pepigere viri, pepigerunt ante parentes, nec iunxere prius quam se tuus extulit ardor. quid datur a divis felici optatius hora? Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee! Hesperus e nobis, aequales, abstulit unam. * * * * * * * * * * * * * * * * namque tuo adventu vigilat custodia semper, nocte latent fures, quos idem saepe reuertens, Hespere, mutato comprendis nomine Eous at lubet innuptis ficto te carpere questu. quid tum, si carpunt, tacita quem mente requirunt? Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee! Ut flos in saeptis secretus nascitur hortis, ignotus pecori, nullo convolsus aratro, quem mulcent aurae, firmat sol, educat imber; multi illum pueri, multae optavere puellae: idem cum tenui carptus defloruit ungui, nulli illum pueri, nullae optavere puellae: sic virgo, dum intacta manet, dum cara suis est; cum castum amisit polluto corpore florem, nec pueris iucunda manet, nec cara puellis. Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee! Ut vidua in nudo vitis quae nascitur aruo, numquam se extollit, numquam mitem educat uvam, sed tenerum prono deflectens pondere corpus iam iam contingit summum radice flagellum; hanc nulli agricolae, nulli coluere iuvenci: at si forte eadem est ulmo coniuncta marito, multi illam agricolae, multi coluere iuvenci: sic virgo dum intacta manet, dum inculta senescit; cum par conubium maturo tempore adepta est, cara viro magis et minus est invisa parenti. Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee! Et tu ne pugna cum tali coniuge virgo. non aequom est pugnare, pater cui tradidit ipse, ipse pater cum matre, quibus parere necesse est. virginitas non tota tua est, ex parte parentum est, tertia pars patrest, pars est data tertia matri, tertia sola tua est: noli pugnare duobus, qui genero suo iura simul cum dote dederunt. Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee! LXIII. de Berecinthia et Athi Super alta vectus Attis celeri rate maria, Phrygium ut nemus citato cupide pede tetigit, adiitque opaca silvis redimita loca deae, stimulatus ibi furenti rabie, vagus animis, de volsit ili acuto sibi pondera silice, itaque ut relicta sensit sibi membra sine viro, etiam recente terrae sola sanguine maculans, niveis citata cepit manibus leve typanum, typanum tuum, Cybebe, tua, mater initia, quatiensque terga tauri teneris cava digitis canere haec suis adorta est tremebunda comitibus. 'agite ite ad alta, Gallae, Cybeles nemora simul, simul ite, Dindymenae dominae vaga pecora, aliena quae petentes velut exules loca sectam meam exsecutae duce me mihi comites rapidum salum tulistis truculentaque pelagi et corpus evirastis Veneris nimio odio; hilarate erae citatis erroribus animum. mora tarda mente cedat: simul ite, sequimini Phrygiam ad domum Cybebes, Phrygia ad nemora deae, ubi cymbalum sonat vox, ubi tympana reboant, tibicen ubi canit Phryx curvo grave calamo, ubi capita Maenades ui iaciunt hederigerae, ubi sacra sancta acutis ululatibus agitant, ubi suevit illa divae volitare vaga cohors, quo nos decet citatis celerare tripudiis.' simul haec comitibus Attis cecinit notha mulier, thiasus repente linguis trepidantibus ululat, leve tympanum remugit, cava cymbala recrepant. viridem citus adit Idam properante pede chorus. furibunda simul anhelans vaga vadit animam agens comitata tympano Attis per opaca nemora dux, veluti iuvenca vitans onus indomita iugi; rapidae ducem sequuntur Gallae properipedem. itaque, ut domum Cybebes tetigere lassulae, nimio e labore somnum capiunt sine Cerere. piger his labante languore oculos sopor operit; abit in quiete molli rabidus furor animi. sed ubi oris aurei Sol radiantibus oculis lustravit aethera album, sola dura, mare ferum, pepulitque noctis umbras vegetis sonipedibus, ibi Somnus excitam Attin fugiens citus abiit; trepidante eum recepit dea Pasithea sinu. ita de quiete molli rapida sine rabie simul ipsa pectore Attis sua facta recoluit, liquidaque mente vidit sine quis ubique foret, animo aestuante rusum reditum ad vada tetulit. ibi maria vasta visens lacrimantibus oculis, patriam allocuta maestast ita voce miseriter. 'patria o mei creatrix, patria o mea genetrix, ego quam miser relinquens, dominos ut erifugae famuli solent, ad Idae tetuli nemora pedem, ut apud nivem et ferarum gelida stabula forem, et earum omnia adirem furibunda latibula, ubinam aut quibus locis te positam, patria, reor? cupit ipsa pupula ad te sibi derigere aciem, rabie fera carens dum breve tempus animus est. egone a mea remota haec ferar in nemora domo? patria, bonis, amicis, genitoribus abero? abero foro, palaestra, stadio et gyminasiis? miser a miser, querendum est etiam atque etiam, anime. quod enim genus figurast, ego non quod obierim? ego mulier, ego adulescens, ego ephebus, ego puer, ego gymnasi fui flos, ego eram decus olei: mihi ianuae frequentes, mihi limina tepida, mihi floridis corollis redimita domus erat, linquendum ubi esset orto mihi Sole cubiculum. ego nunc deum ministra et Cybeles famula ferar? ego Maenas, ego mei pars, ego vir sterilis ero? ego viridis algida Idae nive amicta loca colam? ego vitam agam sub altis Phrygiae columinibus, ubi cerva silvicultrix, ubi aper nemorivagus? iam iam dolet quod egi, iam iamque paenitet.' roseis ut huic labellis sonitus citus abiit geminas deorum ad aures nova nuntia referens, ibi iuncta iuga resolvens Cybele leonibus laevumque pecoris hostem stimulans ita loquitur. 'agedum,' inquit 'age ferox i, fac ut hunc furor fac uti furoris ictu reditum in nemora ferat, mea libere nimis qui fugere imperia cupit. age caede terga cauda, tua verbera patere, fac cuncta mugienti fremitu loca retonent, rutilam ferox torosa cervice quate iubam.' ait haec minax Cybebe religatque iuga manu. ferus ipse sese adhortans rapidum incitat animo, vadit, fremit, refringit virgulta pede vago. at ubi umida albicantis loca litoris adiit, teneramque vidit Attin prope marmora pelagi, facit impetum. illa demens fugit in nemora fera; ibi semper omne vitae spatium famula fuit. dea, magna dea, Cybebe, dea domina Dindymi, procul a mea tuos sit furor omnis, era, domo: alios age incitatos, alios age rabidos. LXIV. Argonautia et epythalamium Thetidis et Pelei Peliaco quondam prognatae vertice pinus dicuntur liquidas Neptuni nasse per undas Phasidos ad fluctus et fines Aeetaeos, cum lecti iuvenes, Argiuae robora pubis, auratam optantes Colchis avertere pellem ausi sunt vada salsa cita decurrere puppi, caerula verrentes abiegnis aequora palmis. diva quibus retinens in summis urbibus arces ipsa levi fecit volitantem flamine currum, pinea coniungens inflexae texta carinae. illa rudem cursu prima imbuit Amphitriten; quae simul ac rostro ventosum proscidit aequor tortaque remigio spumis incanuit unda, emersere freti candenti e gurgite vultus aequoreae monstrum Nereides admirantes. illa, atque alia, viderunt luce marinas mortales oculis nudato corpore Nymphas nutricum tenus exstantes e gurgite cano. tum Thetidis Peleus incensus fertur amore, tum Thetis humanos non despexit hymenaeos, tum Thetidi pater ipse iugandum Pelea sensit. o nimis optato saeclorum tempore nati heroes, salvete, deum genus! o bona matrum progenies, salvete iter... vos ego saepe, meo vos carmine compellabo. teque adeo eximie taedis felicibus aucte, Thessaliae columen Peleu, cui Iuppiter ipse, ipse suos divum genitor concessit amores; tene Thetis tenuit pulcerrima Nereine? tene suam Tethys concessit ducere neptem, Oceanusque, mari totum qui amplectitur orbem? quae simul optatae finito tempore luces advenere, domum conventu tota frequentat Thessalia, oppletur laetanti regia coetu: dona ferunt prae se, declarant gaudia vultu. deseritur Cieros, linquunt Pthiotica Tempe Crannonisque domos ac moenia Larisaea, Pharsalum coeunt, Pharsalia tecta frequentant. rura colit nemo, mollescunt colla iuvencis, non humilis curvis purgatur vinea rastris, non glebam prono convellit vomere taurus, non falx attenuat frondatorum arboris umbram, squalida desertis rubigo infertur aratris. ipsius at sedes, quacumque opulenta recessit regia, fulgenti splendent auro atque argento. candet ebur soliis, collucent pocula mensae, tota domus gaudet regali splendida gaza. pulvinar vero divae geniale locatur sedibus in mediis, Indo quod dente politum tincta tegit roseo conchyli purpura fuco. haec vestis priscis hominum variata figuris heroum mira virtutes indicat arte. namque fluentisono prospectans litore Diae, Thesea cedentem celeri cum classe tuetur indomitos in corde gerens Ariadna furores, necdum etiam sese quae visit visere credit, utpote fallaci quae tum primum excita somno desertam in sola miseram se cernat harena. immemor at iuvenis fugiens pellit vada remis, irrita ventosae linquens promissa procellae. quem procul ex alga maestis Minois ocellis, saxea ut effigies bacchantis, prospicit, eheu, prospicit et magnis curarum fluctuat undis, non flavo retinens subtilem vertice mitram, non contecta levi velatum pectus amictu, non tereti strophio lactentis vincta papillas, omnia quae toto delapsa e corpore passim ipsius ante pedes fluctus salis alludebant. sed neque tum mitrae neque tum fluitantis amictus illa vicem curans toto ex te pectore, Theseu, toto animo, tota pendebat perdita mente. misera, assiduis quam luctibus externavit spinosas Erycina serens in pectore curas, illa tempestate, ferox quo ex tempore Theseus egressus curvis e litoribus Piraei attigit iniusti regis Gortynia templa. nam perhibent olim crudeli peste coactam Androgeoneae poenas exsolvere caedis electos iuvenes simul et decus innuptarum Cecropiam solitam esse dapem dare Minotauro. quis angusta malis cum moenia vexarentur, ipse suum Theseus pro caris corpus Athenis proicere optavit potius quam talia Cretam funera Cecropiae nec funera portarentur. atque ita nave levi nitens ac lenibus auris magnanimum ad Minoa venit sedesque superbas. hunc simul ac cupido conspexit lumine virgo regia, quam suavis exspirans castus odores lectulus in molli complexu matris alebat, quales Eurotae praecingunt flumina myrtus aurave distinctos educit verna colores, non prius ex illo flagrantia declinavit lumina, quam cuncto concepit corpore flammam funditus atque imis exarsit tota medullis. heu misere exagitans immiti corde furores sancte puer, curis hominum qui gaudia misces, quaeque regis Golgos quaeque Idalium frondosum, qualibus incensam iactastis mente puellam fluctibus, in flavo saepe hospite suspirantem! quantos illa tulit languenti corde timores! quanto saepe magis fulgore expalluit auri, cum saevum cupiens contra contendere monstrum aut mortem appeteret Theseus aut praemia laudis! non ingrata tamen frustra munuscula divis promittens tacito succepit vota labello. nam velut in summo quatientem brachia Tauro quercum aut conigeram sudanti cortice pinum indomitus turbo contorquens flamine robur, eruit (illa procul radicitus exturbata prona cadit, late quaevis cumque obuia frangens,) sic domito saevum prostravit corpore Theseus nequiquam vanis iactantem cornua ventis. inde pedem sospes multa cum laude reflexit errabunda regens tenui vestigia filo, ne labyrintheis e flexibus egredientem tecti frustraretur inobservabilis error. sed quid ego a primo digressus carmine plura commemorem, ut linquens genitoris filia vultum, ut consanguineae complexum, ut denique matris, quae misera in gnata deperdita laeta omnibus his Thesei dulcem praeoptarit amorem: aut ut vecta rati spumosa ad litora Diae venerit aut ut eam devinctam lumina somno liquerit immemori discedens pectore coniunx? saepe illam perhibent ardenti corde furentem clarisonas imo fudisse e pectore voces, ac tum praeruptos tristem conscendere montes, unde aciem in pelagi vastos protenderet aestus, tum tremuli salis adversas procurrere in undas mollia nudatae tollentem tegmina surae, atque haec extremis maestam dixisse querellis, frigidulos udo singultus ore cientem: 'sicine me patriis avectam, perfide, ab aris perfide, deserto liquisti in litore, Theseu? sicine discedens neglecto numine divum, immemor a! devota domum periuria portas? nullane res potuit crudelis flectere mentis consilium? tibi nulla fuit clementia praesto, immite ut nostri vellet miserescere pectus? at non haec quondam blanda promissa dedisti voce mihi, non haec miserae sperare iubebas, sed conubia laeta, sed optatos hymenaeos, quae cuncta aereii discerpunt irrita venti. nunc iam nulla viro iuranti femina credat, nulla viri speret sermones esse fideles; quis dum aliquid cupiens animus praegestit apisci, nil metuunt iurare, nihil promittere parcunt: sed simul ac cupidae mentis satiata libido est, dicta nihil metuere, nihil periuria curant. certe ego te in medio versantem turbine leti eripui, et potius germanum amittere crevi, quam tibi fallaci supremo in tempore dessem. pro quo dilaceranda feris dabor alitibusque praeda, neque iniacta tumulabor mortua terra. quaenam te genuit sola sub rupe leaena, quod mare conceptum spumantibus exspuit undis, quae Syrtis, quae Scylla rapax, quae vasta Carybdis, talia qui reddis pro dulci praemia vita? si tibi non cordi fuerant conubia nostra, saeva quod horrebas prisci praecepta parentis, attamen in vestras potuisti ducere sedes, quae tibi iucundo famularer serva labore, candida permulcens liquidis vestigia lymphis, purpureave tuum consternens veste cubile. sed quid ego ignaris nequiquam conquerar auris, externata malo, quae nullis sensibus auctae nec missas audire queunt nec reddere voces? ille autem prope iam mediis versatur in undis, nec quisquam apparet vacua mortalis in alga. sic nimis insultans extremo tempore saeva fors etiam nostris invidit questibus auris. Iuppiter omnipotens, utinam ne tempore primo Gnosia Cecropiae tetigissent litora puppes, indomito nec dira ferens stipendia tauro perfidus in Cretam religasset navita funem, nec malus hic celans dulci crudelia forma consilia in nostris requiesset sedibus hospes! nam quo me referam? quali spe perdita nitor? Idaeosne petam montes? at gurgite lato discernens ponti truculentum dividit aequor. an patris auxilium sperem? quemne ipsa reliqui respersum iuvenem fraterna caede secuta? coniugis an fido consoler memet amore? quine fugit lentos incuruans gurgite remos? praeterea nullo colitur sola insula tecto, nec patet egressus pelagi cingentibus undis. nulla fugae ratio, nulla spes: omnia muta, omnia sunt deserta, ostentant omnia letum. non tamen ante mihi languescent lumina morte, nec prius a fesso secedent corpore sensus, quam iustam a divis exposcam prodita multam caelestumque fidem postrema comprecer hora. quare facta virum multantes vindice poena Eumenides, quibus anguino redimita capillo frons exspirantis praeportat pectoris iras, huc huc adventate, meas audite querellas, quas ego, vae misera, extremis proferre medullis cogor inops, ardens, amenti caeca furore. quae quoniam verae nascuntur pectore ab imo, vos nolite pati nostrum vanescere luctum, sed quali solam Theseus me mente reliquit, tali mente, deae, funestet seque suosque.' has postquam maesto profudit pectore voces, supplicium saevis ecens anxia factis, annuit invicto caelestum numine rector; quo motu tellus atque horrida contremuerunt aequora concussitque micantia sidera mundus. ipse autem caeca mentem caligine Theseus consitus oblito dimisit pectore cuncta, quae mandata prius constanti mente tenebat, dulcia nec maesto sustollens signa parenti sospitem Erechtheum se ostendit visere portum. namque ferunt olim, classi cum moenia divae linquentem gnatum ventis concrederet Aegeus, talia complexum iuveni mandata dedisse: 'gnate mihi longa iucundior unice vita, gnate, ego quem in dubios cogor dimittere casus, reddite in extrema nuper mihi fine senectae, quandoquidem fortuna mea ac tua feruida virtus eripit invito mihi te, cui languida nondum lumina sunt gnati cara saturata figura, non ego te gaudens laetanti pectore mittam, nec te ferre sinam fortunae signa secundae, sed primum multas expromam mente querellas, canitiem terra atque infuso puluere foedans, inde infecta vago suspendam lintea malo, nostros ut luctus nostraeque incendia mentis carbasus obscurata decet ferrugine Hibera. quod tibi si sancti concesserit incola Itoni, quae nostrum genus ac sedes defendere Erecthei annuit, ut tauri respergas sanguine dextram, tum vero facito ut memori tibi condita corde haec vigeant mandata, nec ulla oblitteret aetas; ut simul ac nostros invisent lumina collis, funestam antennae deponant undique vestem, candidaque intorti sustollant vela rudentes, quam primum cernens ut laeta gaudia mente agnoscam, cum te reducem aetas prospera sistet.' haec mandata prius constanti mente tenentem Thesea ceu pulsae ventorum flamine nubes aereum nivei montis liquere cacumen. at pater, ut summa prospectum ex arce petebat, anxia in assiduos absumens lumina fletus, cum primum infecti conspexit lintea veli, praecipitem sese scopulorum e vertice iecit, amissum credens immiti Thesea fato. sic funesta domus ingressus tecta paterna morte ferox Theseus, qualem Minoidi luctum obtulerat mente immemori, talem ipse recepit. quae tum prospectans cedentem maesta carinam multiplices animo voluebat saucia curas. at parte ex alia florens volitabat Iacchus cum thiaso Satyrorum et Nysigenis Silenis, te quaerens, Ariadna, tuoque incensus amore. * * * * * * * * quae tum alacres passim lymphata mente furebant euhoe bacchantes, euhoe capita inflectentes. harum pars tecta quatiebant cuspide thyrsos, pars e divolso iactabant membra iuvenco, pars sese tortis serpentibus incingebant, pars obscura cavis celebrabant orgia cistis, orgia quae frustra cupiunt audire profani; plangebant aliae proceris tympana palmis, aut tereti tenuis tinnitus aere ciebant; multis raucisonos efflabant cornua bombos barbaraque horribili stridebat tibia cantu. talibus amplifice vestis decorata figuris pulvinar complexa suo velabat amictu. quae postquam cupide spectando Thessala pubes expleta est, sanctis coepit decedere divis. hic, qualis flatu placidum mare matutino horrificans Zephyrus procliuas incitat undas, Aurora exoriente vagi sub limina Solis, quae tarde primum clementi flamine pulsae procedunt leviterque sonant plangore cachinni, post vento crescente magis magis increbescunt, purpureaque procul nantes ab luce refulgent: sic tum vestibuli linquentes regia tecta ad se quisque vago passim pede discedebant. quorum post abitum princeps e vertice Pelei advenit Chiron portans siluestria dona: nam quoscumque ferunt campi, quos Thessala magnis montibus ora creat, quos propter fluminis undas aura parit flores tepidi fecunda Favoni, hos indistinctis plexos tulit ipse corollis, quo permulsa domus iucundo risit odore. confestim Penios adest, viridantia Tempe, Tempe, quae silvae cingunt super impendentes, Minosim linquens doris celebranda choreis, non vacuos: namque ille tulit radicitus altas fagos ac recto proceras stipite laurus, non sine nutanti platano lentaque sorore flammati Phaethontis et aerea cupressu. haec circum sedes late contexta locavit, vestibulum ut molli velatum fronde vireret. post hunc consequitur sollerti corde Prometheus, extenuata gerens veteris vestigia poenae, quam quondam silici restrictus membra catena persolvit pendens e verticibus praeruptis. inde pater divum sancta cum coniuge natisque advenit caelo, te solum, Phoebe, relinquens unigenamque simul cultricem montibus Idri: Pelea nam tecum pariter soror aspernata est, nec Thetidis taedas voluit celebrare iugales. qui postquam niveis flexerunt sedibus artus large multiplici constructae sunt dape mensae, cum interea infirmo quatientes corpora motu veridicos Parcae coeperunt edere cantus. his corpus tremulum complectens undique vestis candida purpurea talos incinxerat ora, at roseae niveo residebant vertice vittae, aeternumque manus carpebant rite laborem. laeva colum molli lana retinebat amictum, dextera tum leviter deducens fila supinis formabat digitis, tum prono in pollice torquens libratum tereti versabat turbine fusum, atque ita decerpens aequabat semper opus dens, laneaque aridulis haerebant morsa labellis, quae prius in levi fuerant exstantia filo: ante pedes autem candentis mollia lanae vellera virgati custodibant calathisci. haec tum clarisona pellentes vellera voce talia divino fuderunt carmine fata, carmine, perfidiae quod post nulla arguet aetas. o decus eximium magnis virtutibus augens, Emathiae tutamen, Opis carissime nato, accipe, quod laeta tibi pandunt luce sorores, veridicum oraclum: sed vos, quae fata sequuntur, currite ducentes subtegmina, currite, fusi. adveniet tibi iam portans optata maritis Hesperus, adveniet fausto cum sidere coniunx, quae tibi flexanimo mentem perfundat amore, languidulosque paret tecum coniungere somnos, levia substernens robusto bracchia collo. currite ducentes subtegmina, currite, fusi. nulla domus tales umquam contexit amores, nullus amor tali coniunxit foedere amantes, qualis adest Thetidi, qualis concordia Peleo. currite ducentes subtegmina, currite, fusi. nascetur vobis expers terroris Achilles, hostibus haud tergo, sed forti pectore notus, qui persaepe vago victor certamine cursus flammea praevertet celeris vestigia cervae. currite ducentes subtegmina, currite, fusi. non illi quisquam bello se conferet heros, cum Phrygii Teucro manabunt sanguine Troicaque obsidens longinquo moenia bello, periuri Pelopis vastabit tertius heres. currite ducentes subtegmina, currite, fusi. illius egregias virtutes claraque facta saepe fatebuntur gnatorum in funere matres, cum incultum cano solvent a vertice crinem, putridaque infirmis variabunt pectora palmis. currite ducentes subtegmina, currite, fusi. namque velut densas praecerpens messor aristas sole sub ardenti flaventia demetit arua, Troiugenum infesto prosternet corpora ferro. currite ducentes subtegmina, currite, fusi. testis erit magnis virtutibus unda Scamandri, quae passim rapido diffunditur Hellesponto, cuius iter caesis angustans corporum acervis alta tepefaciet permixta flumina caede. currite ducentes subtegmina, currite, fusi. denique testis erit morti quoque reddita praeda, cum teres excelso coaceruatum aggere bustum excipiet niveos perculsae virginis artus. currite ducentes subtegmina, currite, fusi. nam simul ac fessis dederit fors copiam Achivis urbis Dardaniae Neptunia solvere vincla, alta Polyxenia madefient caede sepulcra; quae, velut ancipiti succumbens victima ferro, proiciet truncum summisso poplite corpus. currite ducentes subtegmina, currite, fusi. quare agite optatos animi coniungite amores. accipiat coniunx felici foedere divam, dedatur cupido iam dudum nupta marito. currite ducentes subtegmina, currite, fusi. non illam nutrix orienti luce revisens hesterno collum poterit circumdare filo, anxia nec mater discordis maesta puellae secubitu caros mittet sperare nepotes. currite ducentes subtegmina, currite, fusi. talia praefantes quondam felicia Pelei carmina divino cecinerunt pectore Parcae. praesentes namque ante domos invisere castas heroum, et sese mortali ostendere coetu, caelicolae nondum spreta pietate solebant. saepe pater divum templo in fulgente revisens, annua cum festis venissent sacra diebus, conspexit terra centum procumbere tauros. saepe vagus Liber Parnasi vertice summo Thyiadas effusis euantis crinibus egit, cum Delphi tota certatim ex urbe ruentes acciperent laeti divum fumantibus aris. saepe in letifero belli certamine Mavors aut rapidi Tritonis era aut Amarunsia virgo armatas hominum est praesens hortata catervas. sed postquam tellus scelere est imbuta nefando iustitiamque omnes cupida de mente fugarunt, perfudere manus fraterno sanguine fratres, destitit extinctos gnatus lugere parentes, optavit genitor primaevi funera nati, liber ut innuptae poteretur flore novercae, ignaro mater substernens se impia nato impia non verita est divos scelerare penates. omnia fanda nefanda malo permixta furore iustificam nobis mentem avertere deorum. quare nec talis dignantur visere coetus, nec se contingi patiuntur lumine claro. + LXV. ad Ortalum Etsi me assiduo confectum cura dolore sevocat a doctis, Ortale, virginibus, nec potis est dulcis Musarum expromere fetus mens animi, tantis fluctuat ipsa malis— namque mei nuper Lethaeo in gurgite fratris pallidulum manans alluit unda pedem, Troia Rhoeteo quem subter litore tellus ereptum nostris obterit ex oculis. * * * * * * * * numquam ego te, vita frater amabilior, aspiciam posthac? at certe semper amabo, semper maesta tua carmina morte canam, qualia sub densis ramorum concinit umbris Daulias, absumpti fata gemens Ityli— sed tamen in tantis maeroribus, Ortale, mitto haec expressa tibi carmina Battiadae, ne tua dicta vagis nequiquam credita ventis effluxisse meo forte putes animo, ut missum sponsi furtivo munere malum procurrit casto virginis e gremio, quod miserae oblitae molli sub veste locatum, dum adventu matris prosilit, excutitur, atque illud prono praeceps agitur decursu, huic manat tristi conscius ore rubor. LXVI. Omnia qui magni dispexit lumina mundi, qui stellarum ortus comperit atque obitus, flammeus ut rapidi solis nitor obscuretur, ut cedant certis sidera temporibus, ut Triviam furtim sub Latmia saxa relegans dulcis amor gyro devocet aereo: idem me ille Conon caelesti in limine vidit e Beroniceo vertice caesariem fulgentem clare, quam multis illa dearum levia protendens brachia pollicita est, qua rex tempestate novo auctus hymenaeo vastatum finis iuerat Assyrios, dulcia nocturnae portans vestigia rixae, quam de virgineis gesserat exuviis. estne novis nuptis odio Venus? anne parentum frustrantur falsis gaudia lacrimulis, ubertim thalami quas intra limina fundunt? non, ita me divi, vera gemunt, iuerint. id mea me multis docuit regina querellis invisente novo proelia torva viro. et tu non orbum luxti deserta cubile, sed fratris cari flebile discidium? quam penitus maestas exedit cura medullas! ut tibi tunc toto pectore sollicitae sensibus ereptis mens excidit! at ego certe cognoram a parva virgine magnanimam. anne bonum oblita es facinus, quo regium adepta es coniugium, quod non fortior ausit alis? sed tum maesta virum mittens quae verba locuta est! Iuppiter, ut tristi lumina saepe manu! quis te mutavit tantus deus? an quod amantes non longe a caro corpore abesse volunt? atque ibi me cunctis pro dulci coniuge divis non sine taurino sanguine pollicita es, si reditum tetulisset. is haut in tempore longo captam Asiam Aegypti finibus addiderat. quis ego pro factis caelesti reddita coetu pristina vota novo munere dissolvo. invita, o regina, tuo de vertice cessi, invita: adiuro teque tuumque caput, digna ferat quod si quis inaniter adiurarit: sed qui se ferro postulet esse parem? ille quoque eversus mons est, quem maximum in oris progenies Thiae clara supervehitur, cum Medi peperere novum mare, cumque iuventus per medium classi barbara navit Athon. quid facient crines, cum ferro talia cedant? Iuppiter, ut Chalybon omne genus pereat, et qui principio sub terra quaerere venas institit ac ferri stringere duritiem! abiunctae paulo ante comae mea fata sorores lugebant, cum se Memnonis Aethiopis unigena impellens nutantibus aera pennis obtulit Arsinoes Locridis ales equos, isque per aetherias me tollens avolat umbras et Veneris casto collocat in gremio. ipsa suum Zephyritis eo famulum legarat Graiia Canopitis incola litoribus. hi dii ven ibi vario ne solum in lumine caeli ex Ariadnaeis aurea temporibus fixa corona foret, sed nos quoque fulgeremus deuotae flavi verticis exuviae, vuidulam a fluctu cedentem ad templa deum me sidus in antiquis diva novum posuit. Virginis et saevi contingens namque Leonis lumina, Callisto iuncta Lycaoniae, vertor in occasum, tardum dux ante Booten, qui vix sero alto mergitur Oceano. sed quamquam me nocte premunt vestigia divum, lux autem canae Tethyi restituit (pace tua fari hic liceat, Ramnusia virgo, namque ego non ullo vera timore tegam, nec si me infestis discerpent sidera dictis, condita quin veri pectoris evoluam), non his tam laetor rebus, quam me afore semper, afore me a dominae vertice discrucior, quicum ego, dum virgo quondam fuit omnibus expers unguentis, una milia multa bibi. nunc vos, optato quas iunxit lumine taeda, non prius unanimis corpora coniugibus tradite nudantes reiecta veste papillas, quam iucunda mihi munera libet onyx, vester onyx, casto colitis quae iura cubili. sed quae se impuro dedit adulterio, illius a mala dona levis bibat irrita pulvis: namque ego ab indignis praemia nulla peto. sed magis, o nuptae, semper concordia vestras, semper amor sedes incolat assiduus. tu vero, regina, tuens cum sidera divam placabis festis luminibus Venerem, unguinis expertem non siris esse tuam me, sed potius largis affice muneribus. sidera corruerint utinam! coma regia fiam, proximus Hydrochoi fulgeret Oarion! LXVII. de ianua moechae cuiusdam O dulci iucunda viro, iucunda parenti, salve, teque bona Iuppiter auctet ope, ianua, quam Balbo dicunt servisse benigne olim, cum sedes ipse senex tenuit, quamque ferunt rursus gnato servisse maligne, postquam es porrecto facta marita sene. dic agedum nobis, quare mutata feraris in dominum veterem deseruisse fidem. 'Non (ita Caecilio placeam, cui tradita nunc sum) culpa mea est, quamquam dicitur esse mea, nec peccatum a me quisquam pote dicere quicquam: verum istius populi ianua qui te facit, qui quacumque aliquid reperitur non bene factum ad me omnes clamant: ianua, culpa tua est.' Non istuc satis est uno te dicere verbo. sed facere ut quivis sentiat et videat. 'Qui possum? nemo quaerit nec scire laborat?' Nos volumus: nobis dicere ne dubita. 'Primum igitur, virgo quod fertur tradita nobis, falsum est. non illam vir prior attigerit, languidior tenera cui pendens sicula beta. numquam se mediam sustulit ad tunicam; sed pater illius gnati violasse cubile dicitur et miseram conscelerasse domum, sive quod impia mens caeco flagrabat amore, seu quod iners sterili semine natus erat, ut quaerendum unde foret nervosius illud, quod posset zonam solvere virgineam.' Egregium narras mira pietate parentem. qui ipse sui gnati minxerit in gremium. Atqui non solum hoc dicit se cognitum habere Brixia Cycneae supposita speculae, flavus quam molli praecurrit flumine Mella, Brixia Veronae mater amata meae, sed de Postumio et Corneli narrat amore, cum quibus illa malum fecit adulterium. dixerit hic aliquis: quid? tu istaec, ianua, nosti, cui numquam domini limine abesse licet, nec populum auscultare, sed hic suffixa tigillo tantum operire soles aut aperire domum? saepe illam audivi furtiva voce loquentem solam cum ancillis haec sua flagitia, nomine dicentem quos diximus, utpote quae mi speraret nec linguam esse nec auriculam. praeterea addebat quendam, quem dicere nolo nomine, ne tollat rubra supercilia. longus homo est, magnas cui lites intulit olim falsum mendaci ventre puerperium.' LXVIII. ad Mallium Quod mihi fortuna casuque oppressus acerbo conscriptum hoc lacrimis mittis epistolium, naufragum ut eiectum spumantibus aequoris undis sublevem et a mortis limine restituam, quem neque sancta Venus molli requiescere somno desertum in lecto caelibe perpetitur, nec veterum dulci scriptorum carmine Musae oblectant, cum mens anxia pervigilat: id gratum est mihi, me quoniam tibi dicis amicum, muneraque et Musarum hinc petis et Veneris. sed tibi ne mea sint ignota incommoda, Mani, neu me odisse putes hospitis officium, accipe, quis merser fortunae fluctibus ipse, ne amplius a misero dona beata petas. tempore quo primum vestis mihi tradita pura est, iucundum cum aetas florida ver ageret, multa satis lusi: non est dea nescia nostri, quae dulcem curis miscet amaritiem. sed totum hoc studium luctu fraterna mihi mors abstulit. o misero frater adempte mihi, tu mea tu moriens fregisti commoda, frater, tecum una tota est nostra sepulta domus, omnia tecum una perierunt gaudia nostra, quae tuus in vita dulcis alebat amor. cuius ego interitu tota de mente fugavi haec studia atque omnes delicias animi. quare, quod scribis Veronae turpe Catullo esse, quod hic quisquis de meliore nota frigida deserto tepefactet membra cubili, id, Mani, non est turpe, magis miserum est. ignosces igitur si, quae mihi luctus ademit, haec tibi non tribuo munera, cum nequeo. nam, quod scriptorum non magna est copia apud me, hoc fit, quod Romae vivimus: illa domus, illa mihi sedes, illic mea carpitur aetas; huc una ex multis capsula me sequitur. quod cum ita sit, nolim statuas nos mente maligna id facere aut animo non satis ingenuo, quod tibi non utriusque petenti copia posta est: ultro ego deferrem, copia siqua foret. Non possum reticere, deae, qua me Allius in re iuuerit aut quantis iuverit officiis, ne fugiens saeclis obliviscentibus aetas illius hoc caeca nocte tegat studium: sed dicam vobis, vos porro dicite multis milibus et facite haec carta loquatur anus. * * * * * * * * notescatque magis mortuus atque magis, nec tenuem texens sublimis aranea telam in deserto Alli nomine opus faciat. nam, mihi quam dederit duplex Amathusia curam, scitis, et in quo me torruerit genere, cum tantum arderem quantum Trinacria rupes lymphaque in Oetaeis Malia Thermopylis, maesta neque assiduo tabescere lumina fletu cessarent. tristique imbre madere genae. qualis in aerii perlucens vertice montis riuus muscoso prosilit e lapide, qui cum de prona praeceps est valle volutus, per medium densi transit iter populi, dulce viatori lasso in sudore levamen, cum gravis exustos aestus hiulcat agros: hic, velut in nigro iactatis turbine nautis lenius aspirans aura secunda venit iam prece Pollucis, iam Castoris implorata, tale fuit nobis Allius auxilium. is clausum lato patefecit limite campum, isque domum nobis isque dedit dominae, ad quam communes exerceremus amores. quo mea se molli candida diva pede intulit et trito fulgentem in limine plantam innixa arguta constituit solea, coniugis ut quondam flagrans advenit amore Protesilaeam Laodamia domum inceptam frustra, nondum cum sanguine sacro hostia caelestis pacificasset eros. nil mihi tam valde placeat, Ramnusia virgo, quod temere invitis suscipiatur eris. quam ieiuna pium desiderat ara cruorem, docta est amisso Laudamia viro, coniugis ante coacta novi dimittere collum, quam veniens una atque altera rursus hiems noctibus in longis avidum saturasset amorem, posset ut abrupto vivere coniugio, quod scibant Parcae non longo tempore abesse, si miles muros isset ad Iliacos. nam tum Helenae raptu primores Argiuorum coeperat ad sese Troia ciere viros, Troia (nefas!) commune sepulcrum Asiae Europaeque, Troia virum et virtutum omnium acerba cinis, quaene etiam nostro letum miserabile fratri attulit. ei misero frater adempte mihi ei misero fratri iucundum lumen ademptum, tecum una tota est nostra sepulta domus, omnia tecum una perierunt gaudia nostra, quae tuus in vita dulcis alebat amor. quem nunc tam longe non inter nota sepulcra nec prope cognatos compositum cineres, sed Troia obscena, Troia infelice sepultum detinet extremo terra aliena solo. ad quam tum properans fertur undique pubes Graecae penetralis deseruisse focos, ne Paris abducta gavisus libera moecha otia pacato degeret in thalamo. quo tibi tum casu, pulcerrima Laudamia, ereptum est vita dulcius atque anima coniugium: tanto te absorbens vertice amoris aestus in abruptum detulerat barathrum, quale ferunt Grai Pheneum prope Cylleneum siccare emulsa pingue palude solum, quod quondam caesis montis fodisse medullis audit falsiparens Amphitryoniades, tempore quo certa Stymphalia monstra sagitta perculit imperio deterioris eri, pluribus ut caeli tereretur ianua divis, Hebe nec longa virginitate foret. sed tuus altus amor barathro fuit altior illo, qui tamen indomitam ferre iugum docuit. nam nec tam carum confecto aetate parenti una caput seri nata nepotis alit, qui cum divitiis vix tandem iuventus avitis nomen testatas intulit in tabulas, impia derisi gentilis gaudia tollens, suscitat a cano volturium capiti: nec tantum niveo gavisa est ulla columbo compar, quae multo dicitur improbius oscula mordenti semper decerpere rostro, quam quae praecipve multivola est mulier. sed tu horum magnos vicisti sola furores, ut semel es flavo conciliata viro. aut nihil aut paulum cui tum concedere digna lux mea se nostrum contulit in gremium, quam circumcursans hinc illinc saepe Cupido fulgebat crocina candidus in tunica. quae tamen etsi uno non est contenta Catullo, rara verecundae furta feremus erae ne nimium simus stultorum more molesti. saepe etiam Iuno, maxima caelicolum, coniugis in culpa flagrantem concoquit iram, noscens omnivoli plurima furta Iovis. atqui nec divis homines componier aequum est, * * * * * * * * * * * * * * * * ingratum tremuli tolle parentis onus. nec tamen illa mihi dextra deducta paterna fragrantem Assyrio venit odore domum, sed furtiva dedit mira munuscula nocte, ipsius ex ipso dempta viri gremio. quare illud satis est, si nobis is datur unis quem lapide illa dies candidiore notat. hoc tibi, quod potui, confectum carmine munus pro multis, Alli, redditur officiis, ne vestrum scabra tangat rubigine nomen haec atque illa dies atque alia atque alia. huc addent divi quam plurima, quae Themis olim antiquis solita est munera ferre piis. sitis felices et tu simul et tua vita, et domus in qua lusimus et domina, et qui principio nobis terram dedit aufert, a quo sunt primo omnia nata bona, et longe ante omnes mihi quae me carior ipso est, lux mea, qua viva vivere dulce mihi est. LXIX. ad Rufum Noli admirari, quare tibi femina nulla, Rufe, velit tenerum supposuisse femur, non si illam rarae labefactes munere vestis aut perluciduli deliciis lapidis. laedit te quaedam mala fabula, qua tibi fertur ualle sub alarum trux habitare caper. hunc metuunt omnes, neque mirum: nam mala valde est bestia, nec quicum bella puella cubet. quare aut crudelem nasorum interfice pestem, aut admirari desine cur fugiunt. LXX. Nulli se dicit mulier mea nubere malle quam mihi, non si se Iuppiter ipse petat. dicit: sed mulier cupido quod dicit amanti, in vento et rapida scribere oportet aqua. LXXI. Si cui iure bono sacer alarum obstitit hircus, aut si quem merito tarda podagra secat. aemulus iste tuus, qui vestrem exercet amorem, mirifice est a te nactus utrumque malum. nam quotiens futuit, totiens ulciscitur ambos: illam affligit odore, ipse perit podagra. LXXII. ad Lesbiam Dicebas quondam solum te nosse Catullum, Lesbia, nec prae me velle tenere Iovem. dilexi tum te non tantum ut vulgus amicam, sed pater ut gnatos diligit et generos. nunc te cognovi: quare etsi impensius uror, multo mi tamen es vilior et levior. qui potis est, inquis? quod amantem iniuria talis cogit amare magis, sed bene velle minus. LXXIII. Desine de quoquam quicquam bene velle mereri aut aliquem fieri posse putare pium. omnia sunt ingrata, nihil fecisse benigne prodest immo etiam taedet obestque magis; ut mihi, quem nemo gravius nec acerbius urget, quam modo qui me unum atque unicum amicum habuit. LXXIV. ad Gellium Gellius audierat patruum obiurgare solere, si quis delicias diceret aut faceret. hoc ne ipsi accideret, patrui perdepsuit ipsam uxorem, et patruum reddidit Arpocratem. quod voluit fecit: nam, quamvis irrumet ipsum nunc patruum, verbum non faciet patruus. LXXV. ad Lesbiam Huc est mens deducta tua mea, Lesbia, culpa atque ita se officio perdidit ipsa suo, ut iam nec bene velle queat tibi, si optima fias, nec desistere amare, omnia si facias. LXXVI. ad deos Siqua recordanti benefacta priora voluptas est homini, cum se cogitat esse pium, nec sanctam violasse fidem, nec foedere nullo divum ad fallendos numine abusum homines, multa parata manent in longa aetate, Catulle, ex hoc ingrato gaudia amore tibi. nam quaecumque homines bene cuiquam aut dicere possunt aut facere, haec a te dictaque factaque sunt. omnia quae ingratae perierunt credita menti. quare iam te cur amplius excrucies? quin tu animo offirmas atque istinc teque reducis, et dis invitis desinis esse miser? difficile est longum subito deponere amorem, difficile est, verum hoc qua lubet efficias: una salus haec est. hoc est tibi pervincendum, hoc facias, sive id non pote sive pote. o di, si vestrum est misereri, aut si quibus umquam extremam iam ipsa in morte tulistis opem, me miserum aspicite et, si vitam puriter egi, eripite hanc pestem perniciemque mihi, quae mihi subrepens imos ut torpor in artus expulit ex omni pectore laetitias. non iam illud quaero, contra me ut diligat illa, aut, quod non potis est, esse pudica velit: ipse valere opto et taetrum hunc deponere morbum. o di, reddite mi hoc pro pietate mea. LXXVII. ad Rufum Rufe mihi frustra ac nequiquam credite amice (frustra? immo magno cum pretio atque malo), sicine subrepsti mi, atque intestina perurens ei misero eripuisti omnia nostra bona? eripuisti, heu heu nostrae crudele venenum vitae, heu heu nostrae pestis amicitiae. LXXVIII. ad Gallum Gallus habet fratres, quorum est lepidissima coniunx alterius, lepidus filius alterius. Gallus homo est bellus: nam dulces iungit amores, cum puero ut bello bella puella cubet. Gallus homo est stultus, nec se videt esse maritum, qui patruus patrui monstret adulterium. LXXVIIIb. * * * * * * * sed nunc id doleo, quod purae pura puellae suavia comminxit spurca saliva tua. verum id non impune feres: nam te omnia saecla noscent et, qui sis, fama loquetur anus. LXXIX. ad Lesbium Lesbius est pulcer. quid ni? quem Lesbia malit quam te cum tota gente, Catulle, tua. sed tamen hic pulcer vendat cum gente Catullum, si tria natorum suavia reppererit. LXXX. ad Gellium Quid dicam, Gelli, quare rosea ista labella hiberna fiant candidiora nive, mane domo cum exis et cum te octava quiete e molli longo suscitat hora die? nescio quid certe est: an vere fama susurrat grandia te medii tenta vorare viri? sic certe est: clamant Victoris rupta miselli ilia, et emulso labra notata sero. LXXXI. ad Iuventium Nemone in tanto potuit populo esse, Iuventi, bellus homo, quem tu diligere inciperes. praeterquam iste tuus moribunda ab sede Pisauri hospes inaurata palladior statua, qui tibi nunc cordi est, quem tu praeponere nobis audes, et nescis quod facinus facias? LXXXII. ad Qvintium Quinti, si tibi vis oculos debere Catullum aut aliud si quid carius est oculis, eripere ei noli, multo quod carius illi est oculis seu quid carius est oculis. LXXXIII. ad Lesbiam Lesbia mi praesente viro mala plurima dicit: haec illi fatuo maxima laetitia est. mule, nihil sentis? si nostri oblita taceret, sana esset: nunc quod gannit et obloquitur, non solum meminit, sed, quae multo acrior est res, irata est. hoc est, uritur et loquitur. LXXXIV. ad Arrium Chommoda dicebat, si quando commoda vellet dicere, et insidias Arrius hinsidias, et tum mirifice sperabat se esse locutum, cum quantum poterat dixerat hinsidias. credo, sic mater, sic liber avunculus eius. sic maternus auus dixerat atque avia. hoc misso in Syriam requierant omnibus aures audibant eadem haec leniter et leviter, nec sibi postilla metuebant talia verba, cum subito affertur nuntius horribilis, Ionios fluctus, postquam illuc Arrius isset, iam non Ionios esse sed Hionios. LXXXV. Odi et amo. quare id faciam, fortasse requiris. nescio, sed fieri sentio et excrucior. LXXXVI. ad Lesbiam Quintia formosa est multis. mihi candida, longa, recta est: haec ego sic singula confiteor. totum illud formosa nego: nam nulla venustas, nulla in tam magno est corpore mica salis. Lesbia formosa est, quae cum pulcerrima tota est, tum omnibus una omnis surripuit Veneres. LXXXVII. ad Lesbiam Nulla potest mulier tantum se dicere amatam vere, quantum a me Lesbia amata mea est. nulla fides ullo fuit umquam foedere tanta, quanta in amore tuo ex parte reperta mea est. LXXXVIII. ad Gellium Quid facit is, Gelli, qui cum matre atque sorore prurit, et abiectis pervigilat tunicis? quid facit is, patruum qui non sinit esse maritum? ecquid scis quantum suscipiat sceleris? suscipit, o Gelli, quantum non ultima Tethys nec genitor Nympharum abluit Oceanus: nam nihil est quicquam sceleris, quo prodeat ultra, non si demisso se ipse voret capite. LXXXIX. ad Gellium Gellius est tenuis: quid ni? cui tam bona mater tamque valens vivat tamque venusta soror tamque bonus patruus tamque omnia plena puellis cognatis, quare is desinat esse macer? qui ut nihil attingat, nisi quod fas tangere non est, quantumvis quare sit macer invenies. XC. ad Gellium Nascatur magus ex Gelli matrisque nefando coniugio et discat Persicum aruspicium: nam magus ex matre et gnato gignatur oportet, si vera est Persarum impia religio, gratus ut accepto veneretur carmine divos omentum in flamma pingue liquefaciens. XCI. ad Gellium Non ideo, Gelli, sperabam te mihi fidum in misero hoc nostro, hoc perdito amore fore, quod te cognossem bene constantemve putarem aut posse a turpi mentem inhibere probro; sed neque quod matrem nec germanam esse videbam hanc tibi, cuius me magnus edebat amor. et quamvis tecum multo coniungerer usu, non satis id causae credideram esse tibi. tu satis id duxti: tantum tibi gaudium in omni culpa est, in quacumque est aliquid sceleris. XCII. ad Lesbia Lesbia mi dicit semper male nec tacet umquam de me: Lesbia me dispeream nisi amat. quo signo? quia sunt totidem mea: deprecor illam assidue, verum dispeream nisi amo. XCIII. ad Gaium Iulium Caesarem Nil nimium studeo, Caesar, tibi velle placere, nec scire utrum sis albus an ater homo. XCIV. ad Mentulam Mentula moechatur. Moechatur mentula? Certe. Hoc est quod dicunt: ipsa olera olla legit. XCV. ad Gaium Helvium Cinnam Zmyrna mei Cinnae nonam post denique messem quam coepta est nonamque edita post hiemem, milia cum interea quingenta Hortensius uno * * * * * * * * Zmyrna cavas Satrachi penitus mittetur ad undas, Zmyrnam cana diu saecula pervoluent. at Volusi annales Paduam morientur ad ipsam et laxas scombris saepe dabunt tunicas. XCVb. Parva mei mihi sint cordi monimenta ..., at populus tumido gaudeat Antimacho. XCVI. ad Gaium Licinium Calvum Si quicquam mutis gratum acceptumque sepulcris accidere a nostro, Calve, dolore potest, quo desiderio veteres renovamus amores atque olim missas flemus amicitias, certe non tanto mors immatura dolori est Qvintiliae, quantum gaudet amore tuo. XCVII. ad Aemilium Non (ita me di ament) quicquam referre putavi, utrumne os an culum olfacerem Aemilio. nilo mundius hoc, nihiloque immundius illud, verum etiam culus mundior et melior: nam sine dentibus est. hic dentis sesquipedalis, gingivas vero ploxeni habet veteris, praeterea rictum qualem diffissus in aestu meientis mulae cunnus habere solet. hic futuit multas et se facit esse venustum, et non pistrino traditur atque asino? quem siqua attingit, non illam posse putemus aegroti culum lingere carnificis? XCVIII. ad Victium In te, si in quemquam, dici pote, putide Victi, id quod verbosis dicitur et fatuis. ista cum lingua, si usus veniat tibi, possis culos et crepidas lingere carpatinas. si nos omnino vis omnes perdere, Victi, hiscas: omnino quod cupis efficies. XCIX. ad Iuventium Surripui tibi, dum ludis, mellite Iuventi, suaviolum dulci dulcius ambrosia. verum id non impune tuli: namque amplius horam suffixum in summa me memini esse cruce, dum tibi me purgo nec possum fletibus ullis tantillum vestrae demere saevitiae. nam simul id factum est, multis diluta labella guttis abstersisti omnibus articulis, ne quicquam nostro contractum ex ore maneret, tamquam commictae spurca saliva lupae. praeterea infesto miserum me tradere amori non cessasti omnique excruciare modo, ut mi ex ambrosia mutatum iam foret illud suaviolum tristi tristius elleboro. quam quoniam poenam misero proponis amori, numquam iam posthac basia surripiam. C. ad Marcum Caelium furum Caelius Aufillenum et Qvintius Aufillenam flos Veronensum depereunt iuvenum, hic fratrem, ille sororem. hoc est, quod dicitur, illud fraternum vere dulce sodalicium. cui faveam potius? Caeli, tibi: nam tua nobis perspecta ex igni est unica amicitia, cum vesana meas torreret flamma medullas. sis felix, Caeli, sis in amore potens. CI. ad inferias Multas per gentes et multa per aequora vectus advenio has miseras, frater, ad inferias, ut te postremo donarem munere mortis et mutam nequiquam alloquerer cinerem. quandoquidem fortuna mihi tete abstulit ipsum. heu miser indigne frater adempte mihi, nunc tamen interea haec, prisco quae more parentum tradita sunt tristi munere ad inferias, accipe fraterno multum manantia fletu, atque in perpetuum, frater, ave atque vale. CII. ad Cornelium Nepotem Si quicquam tacito commissum est fido ab amico, cuius sit penitus nota fides animi, meque esse invenies illorum iure sacratum, Corneli, et factum me esse puta Arpocratem. CIII. ad Silonem Aut sodes mihi redde decem sestertia, Silo, deinde esto quamvis saevus et indomitus: aut, si te nummi delectant, desine quaeso leno esse atque idem saevus et indomitus. CIV. Credis me potuisse meae maledicere vitae, ambobus mihi quae carior est oculis? non potui, nec, si possem, tam perdite amarem: sed tu cum Tappone omnia monstra facis. CV. ad Mentulam Mentula conatur Pipleium scandere montem: Musae furcillis praecipitem eiciunt. CVI. Cum puero bello praeconem qui videt esse, quid credat, nisi se vendere discupere? CVII. ad Lesbiam Si quicquam cupido optantique optigit umquam insperanti, hoc est gratum animo proprie. quare hoc est gratum nobis quoque carius auro quod te restituis, Lesbia, mi cupido. restituis cupido atque insperanti, ipsa refers te nobis. o lucem candidiore nota! quis me uno vivit felicior aut magis hac est optandus vita dicere quis poterit? CVIII. ad Cominium Si, Comini, populi arbitrio tua cana senectus spurcata impuris moribus intereat, non equidem dubito quin primum inimica bonorum lingua exsecta avido sit data vulturio, effossos oculos voret atro gutture coruus, intestina canes, cetera membra lupi. CIX. ad Lesbiam Iucundum, mea vita, mihi proponis amorem hunc nostrum inter nos perpetuumque fore. di magni, facite ut vere promittere possit, atque id sincere dicat et ex animo, ut liceat nobis tota perducere vita aeternum hoc sanctae foedus amicitiae. CX. ad Aufilenam Aufilena, bonae semper laudantur amicae: accipiunt pretium, quae facere instituunt. tu, quod promisti, mihi quod mentita inimica es, quod nec das et fers saepe, facis facinus. aut facere ingenuae est, aut non promisse pudicae, Aufillena, fuit: sed data corripere fraudando officiis, plus quam meretricis avarae quae sese toto corpore prostituit. CXI. ad Aufilenam Aufilena, viro contentam vivere solo, nuptarum laus ex laudibus eximiis: sed cuivis quamvis potius succumbere par est, quam matrem fratres efficere ex patruo… CXII. ad Nasonem Multus homo es, Naso, neque tecum multus homo te scindat: Naso, multus es et pathicus. CXIII. ad Gaium Helvium Cinnam Consule Pompeio primum duo, Cinna, solebant Maeciliam: facto consule nunc iterum manserunt duo, sed creverunt milia in unum singula. fecundum semen adulterio. CXIV. ad Mentulam Firmanus saltu non falso Mentula diues fertur, qui tot res in se habet egregias, aucupium omne genus, piscis, prata, arva ferasque. nequiquam: fructus sumptibus exsuperat. quare concedo sit diues, dum omnia desint. saltum laudemus, dum modo ipse egeat. CXV. ad Mentulam Mentula habet instar triginta iugera prati, quadraginta arui: cetera sunt maria. cur non divitiis Croesum superare potis sit, uno qui in saltu tot bona possideat, prata arva ingentes silvas saltusque paludesque usque ad Hyperboreos et mare ad Oceanum? omnia magna haec sunt, tamen ipsest maximus ultro, non homo, sed vero mentula magna minax. CXVI. ad Gellium Saepe tibi studioso animo venante requirens carmina uti possem mittere Battiadae, qui te lenirem nobis, neu conarere tela infesta mittere in usque caput, hunc video mihi nunc frustra sumptum esse laborem, Gelli, nec nostras hic valuisse preces. contra nos tela ista tua evitabimus amitha at fixus nostris tu dabis supplicium. Fragmenta I. Hunc lucum tibi dedico consecroque, Priape, qua domus tua Lampsaci est quaque ... Priape. nam te praecipve in suis urbibus colit ora Hellespontia, ceteris ostriosior oris. II. de meo ligurrire libido est III. at non effugies meos iambos