Library

I. [Simius et uulpes]Auarum etiam quod sibi superest non libenter dare

Vulpem rogabat partem caudae simius,contegere honeste posset ut nudas nates;cui sic maligna: "Longior fiat licet,tamen illam citius per lutum et spinas traham,partem tibi quam quamuis paruam impartiar."

II. [Auctor]De his qui legunt libellumHoc qualecumque est Musa quod ludit mea,nequitia pariter laudat et frugalitas,sed haec simpliciter; illa tacite irascitur.

III. [Auctor]Non esse plus aequo petendum

Arbitrio si Natura fixisset meogenus mortale, longe foret instructius.Nam cuncta nobis attribuisset commodaquae cui Fortuna indulgens animali dedit,elephanti uires et leonis impetum,cornicis aeuum, gloriam tauri trucis,equi uelocis placidam mansuetudinem;et adesset homini sua tamen sollertia.Nimirum in caelo secum ridet Iuppiter,haec qui negauit magno consilio hominibus,ne sceptrum mundi raperet nostra audacia.Ergo contenti munere inuicti Iouisfatalis annos decurramus temporis,nec plus conemur quam sinit mortalitas.

IV. [Mercurius et mulieres duae]De eodem alia fabulaMercurium hospitio mulieres olim duaeinliberali et sordido receperant;quarum una in cunis paruum habebat filium,quaestus placebat alteri meretricius.Ergo ut referret gratiam officiis parem,abiturus et iam limen excedens ait:"Deum uidetis; tribuam uobis protinusquod quaeque optarit." Mater suppliciter rogatbarbatum ut uideat natum quam primum suum;moecha ut sequatur sese quidquid tetigerit.Volat Mercurius, intro redeunt mulieres.Barbatus infans, ecce, uagitus ciet.Id forte meretrix cum rideret ualidius,nares repleuit umor ut fieri solet.Emungere igitur se uolens predit manutraxitque ad terram nasi longitudinem,et aliam ridens ipsa ridenda extitit.

V/VI. [Prometheus et dolus]De ueritate et mendacio

Olim Prometheus saeculi figulus nouicura subtili Veritatem fecerat,ut iura posset inter homines reddere.Subito accersitus nuntio magni Iouiscommendat officinam fallaci Dolo,in disciplinam nuper quem receperat.Hic studio accensus, facie simulacrum pari,una statura, simile et membris omnibus,dum tempus habuit callida finxit manu.Quod prope iam totum mire cum positum foret,lutum ad faciendos illi defecit pedes.Redit magister, quo festinanter Dolusmetu turbatus in suo sedit loco.Mirans Prometheus tantam similitudinempropriae uideri uoluit gloriam.Igitur fornaci pariter duo signa intulit;quibus percoctis atque infuso spiritumodesto gressu sancta incessit Veritas,at trunca species haesit in uestigio.Tunc falsa imago atque operis furtiui laborMendacium appellatum est, quod negantibuspedes habere facile et ipse adsentio. Simulata interdum initio prosunt hominibus,sed tempore ipsa tamen apparet ueritas.

VII. [Auctor]Sensum aestimandum esse, non uerba

Ixion quod uersari narratur rota,uolubilem Fortunam iactari docet.Aduersus altos Sisyphus montes agenssaxum labore summo, quod de uerticesudore semper irrito reuoluitur,ostendit hominum sine fine [esse] miserias.Quod stans in amne Tantalus medio sitit,auari describuntur, quos circumfluitusus bonorum, sed nil possunt tangere.urnis scelestae Danaides portant aquas,pertusa nec complere possunt dolia;immo luxuriae quicquid dederis perfluet.Nouem porrectus Tityos est per iugera,tristi renatum suggerens poenae iecur;quo quis maiorem possidet terrae locum,hoc demonstratur cura grauiore adfici.Consulto inuoluit ueritatem antiquitasut sapiens intellegeret, erraret rudis.

VIII. [Auctor]De oraculo Apollinis

Vtilius nobis quid sit dic, Phoebe, obsecro,qui Delphos et formosum Parnasum incolis.Subito sacratae uatis horrescunt comae,tripodes mouentur, mugit adytis Religio,tremuntque lauri et ipse pallescit dies.Voces resoluit icta Pytho numine:"Audite, gentes, Delii monitus dei:pietatem colite, uota superis reddite;patriam, parentes, natos, castas coniugesdefendite armis, hostem ferro pellite;amicos subleuate, miseris parcite;bonis fauete, subdolis ite obuiam;delicta uindicate, corripite impios,punite turpi thalamos qui uiolant stupro;malos cauete, nulli nimium credite."Haec elocuta concidit uirgo furens;furens profecto, nam quae dixit perdidit.

IX. [Aesopus et scriptor]De malo scriptore se laudante

Aesopo quidam scripta recitarat mala,in quis inepte multum se iactauerat.Scire ergo cupiens quidnam sentiret senex,"Numquid tibi" inquit "uisus sum superbior?"Haud uana nobis ingeni fiducia est."Confectus ille pessimo uolumine,"Ego" inquit "quod te laudas uehementer probo;namque hoc ab alio numquam contiget tibi."

X. [Pompeius et miles]Quam difficile sit hominem nosse

Magni Pompeii mile uasti corporisfracte loquendo et ambulando molliterfamam cinaedi traxerat certissimi.Hic insidiatus nocte iumentis duciscum ueste et auro et magno argenti pondereauertit mulos. Factum rumor dissipat;arguitur miles, rapitur in praetorium.Tum Magnus: "Quid ais? Tune me, commilito,spoliare es ausus?" Ille continuo exscreatsibi in sinistram et sputum digitis dissipat:"Sic, imperator, oculi exstillescant mei,si uidi aut tetigi." Tum uir animi simplicisid dedecus castrorum propelli iubet,nec cadere in illum credit tantam audaciam.Breue tempus intercessit, et fidens manuunum de nostris prouocabat barbarus.Sibi quisque metuit; primi iam mussant duces.Tandem cinaedus habitu, sed Mars uiribus,adit sedentem pro tribunali ducem,et uoce molli: "Licet?" eum uero eici,ut in re atroci, Magnus stomachans imperat.Tum quidam senior ex amicis principis:"Hunc ego committi satius fortunae arbitror,in quo iactura leuis est, quam fortem uirum,qui casu uictus temeritatis te arguat."Assensit Magnus et permisit militiprodire contra; qui mirante exercitudicto celerius hostis abscidit caput,uictorque rediit. His tunc Pompeius super:"Corona, miles, equidem te dono libens,quia uindicasti laudem Romani imperi;sed exstillescant oculi sic" inquit "mei,"turpe illud imitans ius iurandum militis,"nisi tu abstulisti sarcinas nuper meas."

XI. [Iuno, Venus et gallina]De mulierum libidine

Cum castitatem Iuno laudaret suam,iocunditatis causa non renuit Venus,nullamque ut affirmaret esse illi pareminterrogasse sic gallinam dicitur:"Dic, sodes, quanto possis satiari cibo?"Respondit illa "Quidquid dederis, satis erit,sic ut concedas pedibus aliquid scalpere.""Ne scalpas" inquit "satis est modius tritici?"Plane, immo nimium est, sed permitte scalpere.""Ex toto ne quid scalpas, quid desideras?"Tum denique illa fassa est naturae malum:"Licet horreum mi pateat, ego scalpam tamen."Risisse Iuno dicitur Veneris iocos,quia per gallinam denotauit feminas.

XII.Iuuencus et bos uetulusQuomodo domanda sit ferox iuuentusPaterfamilias saeuum habebat filium.Hic, e conspectu cum patris recesserat,uerberibus seruos afficiebat plurimiset exercebat feruidam adulescentiam.Aesopus ergo narrat hoc breuiter seni:"Quidam iuuenco uetulum adiungebat bouem.Is cum refugiens impari collo iugumaetatis excusaret uires languidas,'Non est quod timeas' inquit illi rusticus;'non ut labores facio, sed ut istum domes,qui calce et cornu multos reddit debiles.'Et tu nisi istum tecum assidue retines,feroxque ingenium comprimis clementia,uide ne querela maior accrescat domus."[Atrocitati mansuetudo est remedium.]

XIII. [Aesopus et uictor gymnicus]Quomodo comprimatur aliquando iactantia

Victorem forte gymnici certaminisiactantiorem Phryx cum uidisset sophus,interrogauit an plus aduersariusualuisset neruis. Ille: "Ne istud dixeris;multo fuere uires maiores meae.""Quod" inquit "ergo, stulte, meruisti decus,minus ualentem se uicisti fortior?Ferendus esses, arte si te diceressuperasse eum qui te esset melior uiribus."

XIV. [Asinus ad lyram]Quomodo ingenia saepe calamitate intercidant

Asinus iacentem uidit in prato lyram;accessit et temptauit chordas ungula.Sonuere tactae. "Bella res meherculesmale cessit" inquit "artis quia sum nescius.Si reperisset aliquis hanc prudentior,diuinis aures oblectasset cantibus."Sic saepe ingenia calamitate intercidunt.

XV. [Vidua et miles]Quanta sit inconstantia et libido mulierum

Per aliquot annos quaedam dilectum uirumamisit et sarchphago corpus condidit;a quo reuelli nullo cum posset modoet in sepulchro lugens uitam degeret,claram assecuta est famam castae coniugis.Interea fanum qui compilarant Iouis,cruci suffixi luerunt poenas numini.Horum reliquias ne quis posset tollere,custodes dantur milites cadauerum,monumentum iuxta, mulier quo se incluserat.Aliquando sitiens unus de custodibusaquam rogauit media nocte ancillulam,quae forte dominae tunc adsistebat suaedormitum eunti; namque lucubraueratet usque in serum uigilias perduxerat.Paulum reclusis foribus miles prospicit,uidetque egregiam facie pulchra feminam.Correptus animus ilico succendituroriturque sensim ut impotentis cupiditas.sollers acumen mille causas inuenit,per quas uidere posset uiduam saepius.Cotidiana capta consuetudinepaulatim facta est aduenae submissior,mox artior reuinxit animum copula.Hic dum consumit noctes custos diligens,desideratum est corpus ex una cruce.Turbatus miles factum exponit mulieri.At sancta mulier "Non est quod timeas" ait,uirique corpus tradit figendum cruci,ne subeat ille poenas neglegentiae.Sic turpitudo laudis obsedit locum.

XVI. [Duo proci]Fortunam interdum praeter spem atque expectationem hominibus fauere

Vnam expectebant uirginem iuuenes duo.Vicit locuples genus et formam pauperis.Vt nuptiarum dictus aduenit dies,amans, dolorem quia non poterat perpeti,maerens propinquos contulit se in hortulos,quos ultra paulo uilla splendens diuitiserat acceptura uirginem e matri sinu,parum explicatur, turba concurrit frequens,et coniugalem praefent Hymenaeus facem.Asellus autem, qui solebat pauperiquaestum deferre, stabat portae in limine.Illum puellae casu conducunt sui,uiae labores teneros ne laedant pedes.Repente caelum, Veneris misericordia,uentis mouetur, intonat mundi fragornoctemque densis horridam nimbis parat.Lux rapitur oculis, et simul uis grandiniseffusa trepidos passim comites dissipat,sibi quemque cogens petere praesidium fuga.Asellus notum proxime tectum subit,et uoce magna sese uenisse indicat.Procurrunt pueri, pulchram aspiciunt uirginemet admirantur; deinde domino nuntiant.Inter sodales ille paucos accubansamorem crebris auocabat poculis.Vbi nuntiatum est, recreatus gaudiishortante Baccho et Venere, dulcis perficitaequalitatis inter plausus nuptias.Quaerunt parentes per praeconem filiam;Nouus maritus coniuge amissa dolet.Quid esset actum postquam populo innotuit,omnes fauorem comprobarunt caelitum.

XVII. [Aesopus et domina]Quam noceat saepe uerum dicere

Aesopus turpi cum seruiret feminae,quae se expingendo totum tricaret diem,uestem uniones aurum argentum sumeret,nec inueniret digito qui se tangeret,"Licetne paucis?" inquit. "Dicas." "Censeo,quiduis efficies, cultum se deposueris.""Adeone per me uideor tibi meliuscula?""Immo, ni dederis, sponda cessabit tua.""At non cessabunt latera" respondit "tua";et obiurgari iussit ferulis garrulum.Post paulo armillam tollit fur argenteam.Eam non apparere ut dictum est mulieri,omnes furore plena uocat, et uerberaproponit grauia, uerum si non dixerint."Aliis minare; me" inquit "non falles, era;flagris sum caesus , uerum quia dixi modo."

XVIII. [Gallus et feles lecticarii]Nimiam securitatem saepe in periculum homines ducere

Feles habebat gallus lecticarios.Hunc gloriose uulpes ut uidit uehi,sic est locuta: "Moneo praecaueas dolum;istorum uultus namque si consideres,praedam portare iudices, non sarcinam."Postquam esurire coepit felum societas,discerpsit dominum et fecit partes funeris.

XIX. [Scrofa parturiens et lupus]Faciendum prius de homine periculum quam eius te committas fidei

Premente partu scrofa cum gemeret iacens.Accurrit lupus et obstetricis partibusse posse fungi dixit, promittens opem.Quae uero nosset pectoris fraudem improbi,suspectum officium repudiauit maleficiet "Satis est" inquit "si recedis longius."Quodsi perfidiae se commisisset lupi,pari dolore fata deflesset sua.

XX. [Aesopus et seruus profugus]Non esse malo addendum malum

Seruus profugiens dominum naturae asperaeAesopo occurrit, notus e uicinia."Quid tu confusus?" "Dicam tibi clare, pater,hoc namque es dignus appellari nomine,tuto querela quia apud te deponitur.Plagae supersunt, desunt mihi cibaria.Subinde ad uillam mittor sine uiatico.Domi si cenat, totis persto noctibus;siue est uocatus, iaceo ad lucem in semita.emerui libertatem, canus seruio.Vllius essem culpae mihi si conscius,aequo animo ferrem. Nunquam sum factus satur,et super infelix saeuum patior dominium.Has propter causas et quas longum est promereabire destinaui quo tulerint pedes.""Ergo" inquit "audi: cum mali nil feceris,haec experiris, ut refers, incommoda;quid si peccaris? Quae te passurum putas?"Tali consilio est a fuga deterritus.

XXI. [Equus circensis]Ferendum esse aequo animo quidquid acciderit

Equum e quadriga multis palmis nobilemabegit quidam et in pistrinum uendidit.Productus ad bibendum cum foret a molis,incircum aequales ire conspexit suos,ut grata ludis redderent certamina.Lacrimis obortis "Ite felices," ait,"celebrate sine me cursu sollemnem diem;ego, quo scelesta furis attraxit manus,ibi sorte tristi fata deflebo mea."

XXII. [Vrsus esuriens]Famam acuere animantibus ingenium

Si quando in siluis urso desunt copiae,scopulosum ad litus currit et prendens petrampilosa crura sensim demittit uado;quorum inter uillos haeserunt cancri simul,in terram adsiliens excutit praedam maris,escaque fruitur passim collecta uafer.Ergo etiam stultis acuit ingenium fames.

XXIII. [Viator et coruus]Verbis saepenumero homines decipi solere

Quidam per agros deuium carpens iterAVE exaudiuit, et moratus paululum,adesse ut uidit nullum, corripuit gradum.Iterum salutat idem ex occulto sonus.Voce hospitali confirmatus restitit,ut, quisquis esset, par officium reciperet.Cum circumspectans errore haesisset diuet perdidisset tempus aliquot milium,ostendit sese coruus et superuolansAVE usque ingessit. Tum se lusum intelligens"At male tibi sit" inquit, "ales pessime,qui festinantis sic detinuisti pedes."

XXIV. [Pastor et capella]Nihil ita occultum esse quod non reuelatur

Pastor capellae cornu baculo fregerat:rogare coepit ne se domino proderet."Quamuis indigne laesa reticebo tamen;sed res clamabit ipsa quid deliqueris."

XXV. [Serpens et lacerta]Vbi leonis pellis deficit, uulpinam insuendam esse; hoc est, ubideficiunt uires astu utendumSerpens lacertam forte auersam prenderat,quam deuorare patula cum uellet gula,arripuit illa prope iacentem surculum,et pertinaci morsu transuersum tenensauidum solleti rictum frenauit mora.praedam dimisit ore serpens inritam.

XXVI. [Cornix et ouis]Multos lacessere debiles et cedere fortibus

Odiosa cornix super ouem consederat;quam dorso cum tulisset inuita et diu,"Hoc" inquit "si dentato fecisses cani,poenas dedisses." Illa contra pessima:"Despicio inermes, eadem cedo fortibus;scio quem lacessam, cui dolosa blandiar.ideo senectam mille in annos prorogo."

XXVII. [Socrates et seruus nequam]Nullum maledictum esse grauius conscientia

Cum seruus nequam Socrati male diceret,uxorem domini qui corrupisset sui,idque ille sciret notum circumstantibus,"Places tibi" inquit "quia cui non debes places;sed non impune, quia cui debes non places."

XXVIII. [Lepus et bubulcus]Multos uerbis blandos esse, pectore infidelesCum uenatorem celeri pede fugeret lepuset a bubulco uisus ueprem inreperet:"Per te oro superos perque spes omnes tuas,ne me indices, bubulce; nihil umquam malihuic agro feci." Et rusticus: "Ne timueris;late securus." Iamque uenator sequens:"Quaeso, bubulce, numquid huc uenit lepus?""Venit, sed abiit hac ad laeuam," et dexteramdemonstrat nutu partem. Venator citusnon intellexit seque e conspectu abstulit.Tunc sic bubulcus: "Ecquid est gratum tibi,quod te celaui?" "Linguae prorsus non negohabere atque agere maximas me gratias;uerum oculis ut priueris opto perfidis."

XXIX. [Meretrix et iuuenis]Multa esse nobis iocunda quae tamen sunt incommoda

Cum blandiretur iuueni meretrix perfida,et ille laesus multis saepe iniuriistamen praeberet sese facilem mulieri,sic insidiatrix: "Omnes muneribus licetcontendant, ego te plurimi facio tamen."Iuuenis recordans quotiens deceptus foret:"Lubenter," inquit, "mea lux, hanc uocem audio,non quod fidelis, sed quod iucunda est mihi."

XXX. [Fiber]Multi uiuerent se salutis gratia parui facerent fortunas

Canes effugere cum iam non possit fiber(Graeci loquaces quem dixerunt castoremet indiderunt bestiae nomen dei,illi qui iactant se uerborum copia),abripere morsu fertur testiculos sibi,quia propter illos sentiat sese peti.Diuina quod ratione fieri non negem;uenator namque simul inuenit remedium,omittit ipsum persequi et reuocat canes.Hoc si praestare possent homines, ut suouellent carere, tuti posthac uiuerent;haud quisquam insidias nudo faceret corpori.

XXXI. [Papilio et uespa]Non praeteritam sed praesentem aspiciendam esse fortunam

Papilio uespam prope uolantem uiderat:"O sortem iniquam! Dum uiuebant corpora,quorum ex reliquiis animam nos accepimus,ego eloquens in pace, fortis proeliis,arte omni princeps inter aequalis fui;en cuncta leuitas putris et uolito cinis.Tu, qui fuisti mulus clitellarius,quemcumque uisum est laedis infixo aculeo."At uespa dignam memoria uocem edidit:"Non qui fuerimus, sed qui nunc simus, uide."

XXXII. [Terraneola et uulpes]Prauis non esse fidem adhibendam

Auis quam dicunt terraneolam rustici,in terra nidum quia componit scilicet,forte occucurrit improbae uulpeculae,qua uisa pennis altius se sustulit."Salue," inquit illa, "cur me fugisti obsecro?Quasi non abunde sit mihi in prato cibus,grilli, scarabaei, locustarum copia;nihil est quod metuas, ego te multum diligopropter quietos mores et uitam probam."Respondit cantrix: "Tu quidem bene praedicas,in campo non par, [par] sum sublimis tibi.Quin sequere; tibi salutem hic committo meam."